Q.Quanyşbaev atyndaǧy memlekettık akademiialyq Qazaq muzykalyq drama teatrynda halyqaralyq «Alaş» ädebi syilyǧynyŋ laureaty, aqyn Serık Tūrǧynbekūlynyŋ «Şämşı» elegiiasynyŋ premerasy üş kün boiy anşlagpen öttı. QR eŋbek sıŋırgen qairatkerı Bolat Ūzaqov sahnalaǧan spektakldı köruge ülgermegender ony 10 jeltoqsan künı atalmyş teatrdan jäne 14 jeltoqsanda «EKSPO-2017» körmesı aumaǧyndaǧy Energiia Holldan tamaşalai alady.
«Şämşı mūhit siiaqty. Onyŋ qyry da, jyry da, syry da mol. Bız tek betın qalqyp, än älemınıŋ azǧantai şoǧyryn ūsyndyq. Mūny Şämşı turaly tausylmaityn dramanyŋ basy dep tüsınıŋızder. Jalpy kompozitor jönınde būryn da jazylǧan, älı de jazyla beredı dep oilaimyn. Ärkımnıŋ jüregınde öz Şämşısı bar ekenı anyq» dedı Serık Tūrǧynbekūly.
Şämşı beinesın QR eŋbek sıŋırgen qairatkerı Nūrken Öteuılov somdap şyqty. Premeradan keiın «Men aǧamdy saǧynyp keldım.Üidıŋ kenjesı boldym. Aǧamnyŋ qolynda östım. Kelgende maŋdaiymnan süiuşı edı» degen kompozitordyŋ tuǧan qaryndasy Raihan Qaldaiaqova sahnadan tırı Şämşını körgendei bolǧanyn jetkızdı. Būl kısı premerany köruge arnaiy Şymkentten keldı.
«Menıŋ maŋdaiyma osyndai ūly tūlǧanyŋ obrazyn saxnaǧa şyǧaru būiyrypty. Şama-şarqym jetkenşe xalyqtyŋ jüregıne jetkızuge tyrystym. Bärıne süiıktı körermenderım, xalyq töreşı» deidı Nūrken Öteuılov.
Spektaklge teatr ärtısterınen qūralǧan tūtas ansambl tartyldy. Olar qoiylymdy basynan aiaǧyna deiın Şämşınıŋ änderımen körkemdedı. Osy tūrǧydan alǧanda teatrdyŋ bas hormeisterı, QR eŋbek sıŋırgen qairatkerı Amantai Jūmaşev pen bas baletmeister Saltanat Jolymbaevanyŋ eŋbegın atap ötuge tiıstımız.
Estaidyŋ «Qorlan» änıne tamsanatyn Şämşı osyndai tuyndyny jazudy armandaǧanyn bılemız. Muza keipınde sahnadan alǧaşqy märte aktrisa retınde teatrdyŋ kameralyq orkestrınıŋ müşesı Marjannūr Mäkıbaeva körındı. Al Şämşı beinesınen öner adamynyŋ öz-özımen arpalysyn köremız. Kezınde Şämşını oratoriia, kantata siiaqty klassikalyq janrda muzyka jazbaisyŋ degen syltaumen konservatoriiadan şyǧarǧany mälım. Spektaklde osy oqiǧa da körınıs beredı. Anasy dünieden ozǧanda «Tırı künınde saǧan eş qyzyq körsete almadym» dep, «Ana turaly jyr» änın jazǧan kompozitordyŋ jan küizelısı de berılgen.
Degenmen, Şämşı sonşama baqytsyz emes edı. Mūhtar Äuezovtıŋ özı onyŋ änderıne tamsanǧan. Şämşı turaly «Şämşı», «Şämşı älemı» jäne «Şämşınıŋ änderı men äzılderı» atty üş kıtap jazǧan belgılı satirik Köpen Ämırbek öz sözınde osy jaǧdaidy jaŋǧyrtty.
«Şämşınıŋ änderı – HH ǧasyrdaǧy qazaq estradasynyŋ pasporty. «Şämşı jūpyny ömır sürdı, künın köre almady, eşkım önerıne nazar audarmady» degen pıkırge men qarsymyn. 1959 jyly Mūhtar Äuezov Qaratauǧa bardy. Qasynda jazuşy Erkınbek Tūrysov boldy. Olar kölıkte kele jatqanda Roza Baǧlanovanyŋ oryndauynda «Aq maŋdailym» änın tyŋdaidy. Sonda ännıŋ «Jaqsylyqtyŋ joq, säulem, erte-keşı, Jadyraşy, nazdanşy, erkeleşı» joldary aitylǧanda Äuezov: «Pälı, mynau HH ǧasyrdyŋ basynan tamşylap tūrǧan lirika ǧoi» degen» dedı satirik.
Onyŋ sözın QR Parlamentı Mäjılısınıŋ deputaty Quanyş Sūltanov jalǧastyrdy. «Şämşı közınıŋ tırısınde moiyndalyp, tanylǧan. Kezınde Dınmūhamed Qonaevtyŋ menı şaqyryp: «Men Nūrǧisa Tılendievtı Kompozitorlar odaǧyna qabyldau turaly qanşa tapsyrma berdım. Aqyry Nūrǧisa da kompozitorlyq diplomnyŋ joqtyǧy syltau bolyp, ol oryndalmady» degen äŋgımesı esıme tüsıp otyr. Dınmūhamed Ahmetūly Tılendiev arqyly Şämşımen de tanysyp, päter berdı» dedı deputat.
Spektaklge kelsek, avtor özınıŋ «Mūqaǧali» dramasy siiaqty «Şämşını» de monolog negızınde jazyp şyqqan. Onyŋ körkemdık qiialǧa erık bergenın baiqadyq. Kompozitor qandai qarapaiym bolsa, sahna da soǧan sai bezendırılgen. Mūny rejisserlık şeşım dep ūqtyq. Al jaŋa spektakldıŋ teatrdyŋ repertuaryna berık enuı mäselesı aldaǧy künderdıŋ enşısınde.
Amanǧali QALJANOV
Spektakldıŋ baletmeisterı Adyl Erkinbaev degen azamat! Būndai öreskel qatenı sol kısınıŋ ülken eŋbegı üşın tüzetkenderıŋız dūrys dep ötınemız… rahmet!!!