Astanada Maǧjan Jūmabaev atyndaǧy ädebi bırlestıktıŋ «Alqa» studenttık klubynyŋ ūiymdastyruymen «Asyl sözdıŋ aişuaq älemı» atty bır basyna san türlı öner toǧysqan qarymdy qalamger Baianǧali Älımjanovpen kezdesu öttı.
Qys mezgılınde būlaqtyŋ suy qatpaidy. Aqyryn ǧana qar astynda bülkıldep, möldırep aǧyp jatady. Baianǧali aǧamen ötken jyp-jyly kezdesu osy körınıstı köz aldyma äkeldı. Ädebi keş bır mamyrajai, jaimaşuaq, köŋıldı keiıpte boldy.
Aldymen filologiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor Rahymjan Tūrysbek qalamgerdıŋ şyǧarmaşylyǧy jaiynda qysqaşa söz qozǧady. Arqaly aqynnyŋ almas jyrlaryndaǧy körkemdık erekşelıkterge toqtaldy. Odan keiın akademik Seiıt Qasqabasov söz alyp, keş iesınıŋ talanty men azamattyq qasietterı turaly parasatty oi örbıttı.
– Baianǧalidyŋ studenttık kezınen ataǧy şyqty. Jasyndai jarqyldap jüretın edı. Onyŋ jyrşylyǧy men änşılıgı de bır bölek. Aqyndyq älemı de, körkem prozalyq şyǧarmalary da şynaiy. Syqaqşylyq, äzılkeştık qabıletı keremet. Ädebiettıŋ qai janryna qalam tartsa da, qamşy saldyrmaidy. Osydan ekı-üş jyl būryn jeke kinostudiia aşyp, qoǧamdaǧy äleumettık körınısterdı beinelegen kino tüsırdı. Ol Manasty jyrlaǧanda, qyrǧyzdardyŋ özderınıŋ auzy aşylyp qalady. Bırde ekeumız Bışkekte boldyq. Sonda Şyŋǧys Aitmatov Baianǧalidıŋ önerıne süisınıp, menen: «Myna bala qazaq pa, qyrǧyz ba?» dep sūraǧan edı. Ol önerı üşın eşkımnen ataq, marapat dämetıp körgen emes. Naǧyz eŋbektıŋ qaratorysy atanǧan daryndy azamat, – dedı aqyn ınısı jaiynda abyz aqsaqal.
Jüzdesude Baianǧali aǧanyŋ özı de ömır jolynan taǧylym bolar jyp-jyly estelıkter aitty. «Men bır eskı tamyrmyn, qiylmai qalǧan türennen» dep özı jazǧandai, bala künınde tyŋ ölkesı atanǧan Soltüstık öŋırden Almatyǧa arman quyp baryp, QazMU-dyŋ qazaq filologiia fakultetıne oquǧa tüsıp, talai ǧūlama ǧalymdardy közben körıp, olardan tälım alǧandyǧyn baiandady. Äsırese, Beisenbai Kenjebaev, Zeinolla Qabdolov, Mälık Ǧabdullin, Tūrsynbek Käkışev jäne Rymǧali Nūrǧali sekıldı körnektı tūlǧalar jaiynda saliqaly söz saraptady.
«Rymǧali aǧamyz köregen kısı edı. Jetpısınşı jyldardyŋ ortasynda-aq bızge Alaş ardagerlerı turaly aitatyn. Bırde: «Endı 15 jyldan keiın Alaş tūlǧalarynyŋ barlyǧy aqtalady» dep qoiyp qaldy. Būlai aitu ol kezde erlık bolatyn. Aqyry, aitqany aidai keldı. Taǧy bırde maǧan ol kısı Ūlttyq kıtaphananyŋ arhivınen Maǧjan Jūmabaevtyŋ «Batyr Baian» poemasyn tauyp, oquǧa keŋes berdı. Sonda men jiyrmaǧa endı kelgen jas balamyn. Poemany lezde tauyp aldym. Oqyǧan sätte jan düniemde töŋkerıs boldy. Jyrdy tolyq jattap alyp, dostarymnyŋ, qatarlastarymnyŋ arasynda dombyramen oryndap jürdım. Sonda menı eşkım de satqan emes. Sol kezde Rymǧali aǧa: «Maǧjan şynymen baqytty eken. Jetı qat jerdıŋ astyna tyǧyp jıberse de, bız ol turaly äŋgıme aitamyz. Ol ölgen joq» dep tolqyǧan edı» dep, Baianǧali aǧa ötken künderden syr tolǧady.
Şara barysynda jazuşy jastarmen emın-erkın äŋgımelestı. Olardyŋ qoiǧan sūraqtaryna jauap berdı. Avtor özınıŋ öleŋderın oqyp, jeke şyǧarmaşylyq oilarymen bölıstı. Oqyrmandarǧa soŋǧy jaryq körgen kıtaptaryn syilady.
Qalamger sözınıŋ soŋynda jastarǧa qarata: «Baiaǧyda Mälık Ǧabdullin aǧamyz aituşy edı, künıne bır saǧat kıtap oqysaŋyzdar, sol ömırlerıŋızge jetedı» dep edı. Ärine, bügıngıdei qym-quyt şaqta bır saǧat emes, 15 minut kıtap oqysaŋyzdar, jaman adam bolmaisyzdar» dep, özınıŋ aǧalyq aqylyn aitty.
Qoryta aitqanda, aqyndyǧy alymdy, qalamy qarymdy, segız qyrly, bır syrly azamattyŋ ömır joly men önerdegı önegelı ızderı jastarǧa taǧylym bolar tälım ekendıgıne köz jetkızıp, köŋılımız körkeiıp qaitty.
Azamat ESENJOL
