Qazaqşa kontent üşın küres

«El bolamyn deseŋ, YOUTUBE-ıŋdı tüze».  Barşamyzdyŋ sanamyzda jattalyp qalǧan tereŋ maǧynaly naqyl sözdı zamanyna qarai osylaişa türlendıruge bolady. Rasymen de, temır qūrylǧyǧa telmırgen ūrpaq ösıp jatyr. Būryndary teledidardyŋ aldynda jinalatyn balalar qazır bır-bır planşet qūşaqtap, YOUTUBE jelısınde türlı multfilmderdı köredı. Keiıpkerlerge qarap tılı şyǧady. Būdan büldırşınderge qazaqşa önım jasaudyŋ maŋyzdylyǧyn sezıngen bolarsyz. Otandyq «Balapan» arnasynan bölek, «Bolaşaq» Qauymdastyǧynyŋ korporativtık qory balalarǧa arnap gollivud filmderın qazaqşa dubliajdap jür.

Künı keşe ǧana «Super otbasy-2» filmı qazaq tılınde körermenge jol tartty. Älemdık premera bolyp jatqanda, qazaq körermenı de tuyndyny tamaşalady. Oqiǧa jelısı boiynşa erekşe küşke ie otbasy ǧalamdy qūtqaru üşın baryn salady. Batyrlardyŋ kündelıktı ömırı türlı şytyrman oqiǧaǧa toly. Filmnıŋ qazaq tılındegı dubliajynyŋ rejisserı Şah-Mūrat Ordabaev boldy. Q.Quanyşbaev atyndaǧy Memlekettık akademiialyq qazaq muzykalyq drama teatrynyŋ akterı osymen besınşı ret özın jaŋa qyrynan baiqap, jobaǧa jetekşılık etıp jatyr.

– 2016 jyldan bastap dubliaj rejisserımın. Būǧan deiın «Jūldyzdy soǧystar: Küresker-1», «Galaktika saqşylary-2», «Örmekşı adam: Qaita oralu» jäne «Kokonyŋ qūpiiasy» filmderınıŋ qazaqşa dybystaluyna atsalystym. Dubliaj – önerdıŋ bır qyry. Onyŋ tarihy tereŋde jatyr. 60-jyldary Ş.Aimanov atyndaǧy «Qazaqfilm» kinostudiiasynan bastau alady. Kezınde osy salada Mūhtar Baqtygereev, Farida Şärıpova siiaqty äigılı ärtısterımız ter töktı. Sondyqtan mūny qosymşa tabys közı dep oilamaimyn. Dubliajdyŋ arqasynda ärtıster özın jaŋa qyrynan tanyp, şyǧarmaşylyǧyn şyŋdaidy, – dep esepteidı Şah-Mūrat Ordabaev.

Bügınde Mädeniet jäne sport ministrlıgı Zaŋ qyzmetı departamentınıŋ direktory Kümıs Seiıtovanyŋ «Barlyq filmdı qazaq tılıne dubliajdau qajettılıgı joq» degen sözı qoǧamda qyzu talqyǧa tüsıp jatyr. Ol «Qazaqstanǧa ortaşa eseppen alǧanda jalpy 300-ge juyq film körsetıledı. Onyŋ barlyǧyn qazaq tılıne mındettı türde dubliajdau qajet emes. «Mädeniet turaly» zaŋǧa «Subtitrlau nemese kadrdan tys audarmany engızu» normasyn kırıstırdık» dep mälımdeme jasaǧan bolatyn. Alaida qazaqşa kontenttı köbeituge talmai eŋbek etıp kele jatqan «Bolaşaq» qory men tıl janaşyrlary basqa pıkırde ekenı tüsınıktı.

«Bolaşaq» Qauymdastyǧynyŋ keŋes töraǧasy, Mäjılıs deputaty Bahtiiar Mäkennıŋ pıkırınşe, balalar zaman aǧymyna sai multfilmderdı ana tılınde köruge qūqyly. Onyŋ aituynşa, 7 jyldyŋ ışınde 24 mult iplikasiialyq film qazaqşa jaryqqa şyqqan. «Jaqynda ǧana Parlament qabyrǧasynda «Kinematografiia turaly» zaŋdy köterdık. Sol zaŋ şeŋberınde bıraz  mäselelerdıŋ basyn aşyp, Gollivud multfilmderın dubliajdauǧa memleket tarapynan qoldau bıldırgımız keledı» degen deputat kinoteatrlardan keiın multfilmderdı qaida köruge bolady degen sūraqqa jauap berdı. – Tuyndylardy memlekettık tapsyrys aiasynda arna efirlerıne taratamyz. Auyldy jerlerde qazaqşa multfilmderdı körsetude äzırge qiyndyqtar bar. Aimaqtarda kinoteatrlar joq ekenı belgılı. Sol sebeptı juyrda reseilık www.ivi.ru internet-portalymen kelısımşartqa otyrdyq. Saitta qazaq tılıne audarylǧan tuyndylardy HD sapasynda köre alasyzdar. «Meloman» düken jelısınde de disktı satyp aluǧa bolady, – dedı Bahtiiar Mäken.

Al atqarylyp jatqan jūmystyŋ beker emestıgın filmnıŋ dubliaj rejisserı Şah-Mūrat Ordabaev bylaişa tüsındırdı:

– Būl jūmysty toqtatyp, ornyna subtitr qoiu degen qazaq dubliajyna ǧana emes, qazaq tılıne jasalǧan qiianat dep bılemın. Mūnyŋ barlyǧy tabys üşın jasalmaidy, balalardyŋ bolaşaǧy üşın maŋyzdy. Arqalyqta tuǧan aǧamnyŋ tört balasyna är film şyqqan saiyn diskılerdı aparyp beremın. Körıp bolǧan soŋ, pıkır almasamyz. Balalar mazmūnyn täptıştep aityp beredı. Multfilmdegı änderdı jatqa aitady. Olardyŋ süiıktı keiıpkerlerınıŋ qazaqşa söilegenı qalypty jaǧdaiǧa ainalyp barady.

Bır jobaǧa şamamen ekı aidai uaqyt berıledı. Mätındı alyp, audaru, ony üilestıru, akterlerge kasting jasau, üş satydaǧy dybys jazu barysy, finiş, materialdy jinaqtau siiaqty orasan zor eŋbek atqarylady. Disnei kompaniiasynyŋ erejelerıne säikes, üş künnıŋ ışınde keiıpkerlerdıŋ dauysyna laiyqty ärtısterdı ızdestıredı. Bügınde dubliaj jasauǧa Astana men Almatynyŋ ǧana emes, Qaraǧandy, Kökşetau qalalarynyŋ akterlerı de qosyldy. «Qalleki» teatrymen qatar, Jastar teatry, Astana miuzikl teatry, Qazaq ūlttyq öner universitetınıŋ tülekterı baiqaulardan ötıp jür.

Mätındı käsıbi audarmaşy audarady. Odan keiın ony tıl mamany qarap şyǧyp, redaksiialaidy. Körkemdık keŋes te köz jügırtedı. Rejisserlık üstelge jetpes būryn 4-5 adamnyŋ qolynan ötıp, ülken saraptau jasalady. Degenmen premeradan keiın qatelıkterdı terıp, syn aityp jatatyndar da kezdesedı. Oǧan Şah-Mūrat Ordabaev: «Tıl mamandary sözdıŋ dūrys aitylyp, jazylyp, grammatikalyq zaŋdylyqqa baǧynǧanyn qalaidy. Al kinonyŋ ömırı, onyŋ siujetı būl erejelerge sai bolmauy mümkın. Sebebı är keiıpkerdıŋ tabiǧaty özgeşe. Onyŋ ışınde türmede otyrǧany da bar, professor da, qaraqşy da bar. Olardyŋ barlyǧy bırdei jürgızuşıler siiaqty söilemeidı ǧoi. Keibır sözder körkem estılmegenımen, filmnıŋ körkemdık ideiasy şeŋberınde audarylady. Sondyqtan keibır kezderde dörekı sözderdı, auyzekı sözderdı jiı qoldanamyz. Mūnyŋ barlyǧy – redaktormen bırge etene otyryp şeşılgen dünie» dep jauap berdı. Aita keteiık, «Super otbasy-2» multiplikasiialyq filmın jazuşy ärı jurnalist Tūrsynbai Jandäulet redaksiialady. Al mätındı üilestıruşı – Güljan Saurtaeva. Būl mamandar – öz ısın bıletın, naǧyz tıldıŋ janaşyrlary.

Basty keiıpkerlerdı dybystaǧan – teatr jäne kino akterlerı Saia Toqmanǧalieva men Jänıbek Mūsaev. Al kışkentai büldırşınderdıŋ dauysyn Didar Qūralbaev pen Aikörkem Ädılgereeva dybystady.

Güldana TALǦATQYZY