Qazaqstan belesterı

1. 1991 jyly 16 jeltoqsanda ­«Qazaqstan Respublikasynyŋ Memlekettık täuelsızdıgı turaly» Qazaqstan Res­publikasynyŋ Konstitusiialyq zaŋy qabyldandy. Qazaqstannyŋ täuelsızdıgın resmi türde eŋ alǧaş bolyp Türkiia, Amerika Qūrama Ştattary, Qytai, Ūlybritaniia, onyŋ artynan Moŋǧoliia, Fransiia, Japoniia, Oŋtüstık Koreia jäne İran İslam Respublikasy moiyndady.2. 1992 jyldyŋ 2 nauryzynda ­Qazaqstan Respublikasy Bırıkken Ūlttar Ūiy­mynyŋ (BŪŪ) müşesı atandy. Sol jyly mausymda älemdık ūiymdaǧy tūraqty ökıldıgı aşyldy, qyrküiek aiynda ötken BŪŪ Bas assambleiasynyŋ 47-sessiiasyna Qazaqstan Prezidentı qatysyp, söz söiledı. BŪŪ-ǧa müşelık kezınde Qazaqstan är jyldarda Aziiadaǧy özara ıs-qimyl jäne senım şaralary keŋesın şaqyrtu, Ortalyq Aziia ekonomikasy üşın Bırıkken Ūlttar Ūiymynyŋ arnaiy baǧdarlamasyn qūru, Aral jäne Semei syndy ekologiialyq apatty aimaqtardy qalpyna keltıru, 29 tamyzdy Halyqaralyq iadrolyq synaqtarǧa qarsy küres künı retınde jariialau, t. b. bastamalardy ūsyndy.

3. 1992 jyly 7 mamyrda Qazaqstan Prezidentı N.Nazarbaev «Qazaqstan Res­publikasy Memlekettık qorǧanys komitetın Qazaqstan Respublikasynyŋ Qorǧanys ministrlıgı etıp qaita qūru turaly», «Qazaqstan Respublikasynyŋ Qaruly Küşterın qūru turaly» jäne alǧaşqy Qorǧanys ministrı etıp general-polkovnik (1993 jyldyŋ 9 mamyrynan armiia generaly) S.Q.Nūrmaǧambetovtı taǧa­iyndau turaly Jarlyqtarǧa qol qoidy. Būl kün Qazaqstannyŋ derbes Qaruly Küşterınıŋ qūrylǧan künı bolyp bekıtıldı. Bügınde Qazaqstannyŋ jeke qorǧanys-öndırıs keşenı bar, bıtımgerlık qyzmetı de jaqsy damyǧan. ŪQKŪ, ŞYŪ-nyŋ müşesı jäne NATO-nyŋ «Beibıtşılık üşın yntymaqtastyq» baǧdarlamasynyŋ müşesıne ainalǧan Qazaqstan TMD-daǧy köptegen parametrler boiynşa eŋ tabysty memlekettıŋ bırı bola otyryp, ülken jauyngerlık äleuetı bar Qaruly Küşterdı qūrdy.

4. 1991 jyly 2 qazanda qazaq ǧaryşqa ūşty. Būl – elımız üşın tarihi kün. Tūŋǧyş ǧaryşker Toqtar Äubäkırov «Soiuz TM» ǧaryş kemesımen «Mir» orbitalyq keşenıne keŋes kosmonavt-zertteuşısı retınde ūşyp, ǧaryşta 7 kün 22 saǧat 13 minut boldy. 1994 jyly 1 şıldede «Soiuz TM-19» kemesımen Talǧat Mūsabaev ǧaryş saparyna attandy. Osy saparda qazaq ǧaryşkerı 2 ret aşyq ǧaryş keŋıstıgıne şyqty. 126 täulıkke sozylǧan saparynda ol aşyq keŋıstıkte 11 saǧat 7 minut ötkızgen.

5. 1992 jyly 4 mausymda «Qazaqstan Respublikasynyŋ Memlekettık rämızderı turaly» Konstitusiialyq zaŋ qabyldandy. Qazaqstan Respublikasy Memlekettık tuynyŋ avtory – Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen öner qairatkerı Şäken ­Niiazbekov. Qazaqstan Respublikasy Memlekettık eltaŋbasynyŋ avtorlary – belgılı säuletşıler Jandarbek Mälıbekov pen Şot-Aman Ydyrysūly Uälihan. Būryn tanymal bolǧan «Menıŋ Qazaqstanym» änı Qazaqstannyŋ gimnı retınde Prezident Nūrsūltan ­Nazarbaevtyŋ bastamasy boiynşa 2006 jyly 6 qaŋtarda elımızdıŋ Parlamentınde bekıtıldı. Bırınşı ret ol 2006 jyly 11 qaŋtarda Memleket basşysynyŋ saltanatty ūlyqtau räsımınde oryndaldy.

6. 1992 jyldyŋ 27 tamyzynda Ūlttyq bank teŋge kupiurasynyŋ ülgılerın bekıttı. Teŋgenıŋ dizainyn jasaǧan suretşıler – Timur Süleimenov, Meŋdıbai Alin, Aǧymsaly Düzelhanov, Qairolla Äbjälelov. Teŋge Ūlybritaniiada basylyp şyqty. 1993 jyldyŋ 12 qaraşasy künı Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev «Qazaqstan Respublikasynda ūlttyq valiuta engızu turaly» Jarlyqqa qol qoidy. 1993 jylǧy 15 qaraşada Qazaqstannyŋ ūlttyq valiutasy ainalysqa engızıldı.
Qazaqstan Respublikasy täuelsızdık alǧannan keiın Qytai, Resei, Özbekstan, Qyrǧyzstan memleketterımen memlekettık şekaraǧa bailanys­ty halyqaralyq şarttar qabyldady. Şekarany şegendeu ısı 1998 jyly bastalyp, 2002 jylǧy 10 mamyrda Beijıŋ qalasynda Qazaqstannyŋ Syrtqy ıster mi­nistrı Qasym-Jomart Toqaev pen Qytaidyŋ Syrtqy ıster ministrı Tan Sziasiuannıŋ Qazaqstan Respublikasynyŋ Ükımetı men Qytai Halyq Respublikasynyŋ Ükımetı arasyndaǧy Qazaqstan-Qytai memlekettık şekarasynyŋ syzyǧyn demarkasiialau turaly hattamaǧa qol qoiuymen aiaqtaldy. Qazaqstan-Qytai memlekettık şekarasynyŋ jalpy şegendelgen ūzaqtyǧy – 1783 km, onyŋ ışınde qūrlyq şekarasy – 1215,86 km, su şekarasy – 566,89 km.

7. 1992 jylǧy 28 qyrküiek pen 4 qazan aralyǧynda qazaqtardyŋ 1-ınşı Düniejüzılık qūryltaiy Almatyda öttı. Türkiia, Germaniia, Fransiia, Norvegiia, Moŋǧoliia, Qytai, Avstriia jäne basqa 33 elden 800-den astam ökıl qatysqan qūryltaida QR Prezidentı N.Nazarbaev baiandama jasady. 2002 jyly Türkıstan qalasynda ötken 2-nşı qūryltaida tarihi otanyna oraludy aŋsap jürgen qandastar qatarynyŋ tolyǧuy jaiynda söz boldy. 2005 jyly 27 qyrküiekte Astanada ötken 3-ınşı Düniejüzılık qūryltaida şetelde tūratyn qandastardy Qazaqstannyŋ joǧary oqu oryndarynda oqytuda jaǧdai jasau mäselelerı talqylandy.

8. Qazaqstan 1993 jyly 28 qaŋtarda Qazaqstan Respublikasynyŋ alǧaşqy Konstitusiiasy qabyldandy. Konstitusiia 9 taraudan, 98 baptan qūraldy. 1995 jyly 30 tamyzda Ata Zaŋ qaita qabyldandy.

9. 1994 jyly 6 şıldede Qazaqstan Respublikasy Joǧarǧy Keŋesı elordany Almatydan Aqmolaǧa auystyru turaly şeşım qabyldady. Astanany resmi köşıru 1997 jylǧy 10 jeltoqsanda jüzege asty. Aqmolanyŋ atauy Astana bolyp özgertıldı. Jaŋa astananyŋ halyqaralyq tūsaukeserı 1998 jylǧy 10 mausymda öttı. 2019 jylǧy 1 qazandaǧy mälımet boiynşa Nūr-Sūltan qalasynda 1121800 myŋ adam tūrady.

10. 2003 jyly 23-24 qyrküiekte Astanada Älemdık jäne dästürlı dınder köşbasşylarynyŋ I sezı öttı. Oǧan islam, hristiandyq, iudaizm, sin­toizm, induizm jäne buddizmnıŋ bedeldı ökılderı qatysty. Bükıl älemdegı adamzat balasynyŋ beibıt ömırı üşın türlı dınder ökılderınıŋ yntymaqtastyǧy men bırlıgınıŋ özektılıgın kötergen sezdıŋ ideiasyn älemnıŋ asa yqpaldy saiasatkerlerı qoldady. Älemdık jäne dästürlı dınder köşbasşylarynyŋ II sezı Astanada 2006 jyly 12-13 qyrküiekte, III sezı 2009 jyly 1-2 şıldede, al IV sezı 2012 jylǧy 30-31 mamyrda öttı.

12. 2010 jyly 1-2 jeltoqsanda Astanada EQYŪ sammitı öttı. Sammitke EQYŪ-ǧa müşe 38 memleket jäne ükımet basşysy, halyqaralyq jäne öŋırlık ūiym­dardyŋ ökılderı qatysty. Olardyŋ qatarynda EQYŪ Bas hatşysy Mark Perren de Brişambo, BŪŪ Bas hatşysy Pan Gi Mun, Resei Federasiiasynyŋ prezidentı Dmitrii Medvedev, AQŞ memlekettık hatşysy Hillari Klinton, Germaniianyŋ federaldyq kanslerı Angela Merkel, İtaliia premer-ministrı Silvio Berluskoni, t. b. boldy. Sammitte Euro-Atlantika jäne Euraziia keŋıstıkterındegı tūraqty qauıpsızdık mäselelerı, Auǧanstandaǧy qaqtyǧystardy şeşu jaiy talqylandy.

13. 2011 jyly qaŋtar-aqpan ailarynda elımızde tūŋǧyş ret VII qysqy Aziada oiyndary öttı. Aziadanyŋ qarsaŋynda Astanada «Alau» jaŋa mūzaidyn saraiy, Almatyda şaŋǧymen tūǧyrdan sekıru, şaŋǧy jarysyn ötkızu üşın şaŋǧy-biatlon stadiony salyndy. Qazaqstan qysqy Aziadada 32 altyn medal ielendı jäne jalpykomandalyq esepte aiqyn basymdylyqpen bırınşı oryndy jeŋıp aldy. Ekınşı oryndy Japoniia, üşınşı oryndy Oŋtüstık Koreia, törtınşı oryndy Qytai ielendı.

14. 2017 jyly «EKSPO-2017» körmesı öttı. Körme aumaǧynda 4 myŋ päter, jaŋa meimanhana, kongress-ortalyq, ūlttyq pavilon, «Nūr Älem» jäne korporativtık pavilondar, oiyn-sauyq jäne qyzmet körsetu nysandary ornalasty. Körme keşenınıŋ jalpy audany – 174 gektar. Älemdık energiiany saqtau, balamaly energiia közderın paidalanuda jaŋa tehnologiiany qoldanuǧa mümkındık beretın körmege barlyq qūrlyqtyŋ 178 elınen milliondaǧan adam qatysyp, özderınıŋ ǧylymi jetıstıkterın körsettı.