QR Parlamentı Senatynyŋ töraǧasy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ özınıŋ «Twitter» jelısıne elımızdıŋ atauyna qatysty jazǧan pıkırın qazaqstandyqtardyŋ köbısı qoldady.
Otandastarymyz joǧarǧy palata spikerı ūsynǧandai, memleketımızdıŋ aǧylşyn tılındegı transkripsiiasy «Qazaqstan» boluyn dūrys sanaidy.
Bızdı būl ūsynysqa şeteldegı qandastarymyz qalai qaraityny qyzyqtyrdy. Sony bılu üşın äleumettık jelı arqyly Türkiianyŋ Ystanbol qalasyndaǧy Mimar Sinan körkem öner universitetınıŋ professory, tarih ǧylymynyŋ doktory Äbdıuaqap Qaraǧa habarlastyq.
– Būl öte oryndy bastama, tolyq qoldaimyn. Būl bızdıŋ elımızdıŋ atynyŋ halyqaralyq qauymdastyqta 90 jyl boiy «Kazakhstan» dep jazylyp kelgen qatelıgın joiady. Mūny da täuelsızdıktıŋ jemısı dep bılgenımız jön. Öitkenı täuelsızdıktıŋ arqasynda bız ūlttyq qūndylyqtarymyzǧa qol jetkızıp, olardy älemge tanytyp otyrmyz, – degen ǧalym elımızdıŋ atauyna qatysty pıkırın jetkızdı.
Onyŋ aituynşa, Keŋes ökımetı 1924 jylǧa deiın qazaqty qyrǧyzdarmen şatastyryp, «kirgiz», «kirgiz-kazak», «kirgiz-kaisak» dep atap, al qyrǧyzdardy «qara qyrǧyz» degen edı. 1920 jyly qūrylǧanda Qyrǧyz Keŋestık Avtonomiialyq Sosialistık Respublikasy bolyp atalyp ta ketkenbız. 1924 jyly säuır aiynda Ükımet qūramyna kırgen Alaş qairatkerlerınıŋ arqasynda memleketımızdıŋ aty «Qazaq Keŋestık Avtonomiialyq Sosialistık Respublikasy» dep qalpyna keltırıldı.
Keŋes ükımetı 1924 jyly ūltymyzdyŋ atauyn «kazah» dep qoldanyp, Qazaqstannyŋ özınıŋ şetelderde diplomatiialyq jäne basqa ökıldıkterı bolmaǧandyqtan, Mäskeu arqyly qazaq halqynyŋ aty «kazakh» dep jazyla bastady. Osyǧan qarap, aǧylşyndar eldıŋ atyn da «Kazakhstan», nemıster bolsa «Kasachstan» dep özderınıŋ tılderıne negızınde transkripsiialaǧan. «Şyntuaityna kelsek, qazaqtyŋ jer-su ataulary men tarihyna qatysty basqa bırqatar esımder şetelderde qate jazyluda jäne jaŋsaqtyqtar kıtaptarda oryn aluda» deidı Ä.Qara.
Ǧalymnyŋ sözınşe, Keŋes zamanynda qyrǧyzdar da aǧylşyn tılınde «kirgiz» dep jazylyp keldı. Täuelsızdık alǧannan keiın ǧana būl memleket nauqan köterıp, aǧylşynşa «kyrgyz» dep dūrys jazyluyn qamtamasyz ettı.
«Endı Qazaqstanda da ūlttyŋ atyn aǧylşyn tılınde «qazaq» jäne memlekettı «Qazaqstan» dep jazyluyn dūrystaityn uaqyt keldı. Būl bastamany kötergen QR Parlamentı Senatynyŋ töraǧasy Qasym-Jomart Toqaev keleşekte bükıl qazaq halqynyŋ alǧysyna bölenerı sözsız» deidı ǧalym.
Amanǧali QALJANOV
