Qazaqtyŋ altyn ǧasyry

Qai zamanda da bileu­şınıŋ qa­harmandyǧy, batyldyǧy, kö­re­gendıgı men danalyǧy el bolaşaǧyn aiqyndaǧan. Osy qasiet­terımen daralanatyn ūlttyq liderdıŋ «jeke kün tärtıbı» el mūratymen ūştasyp jatsa, ol saiasi häm şyǧarmaşylyq energiiasyn jasampaz arnaǧa baǧyttasa, būl – eldıŋ zor baqyty.

Şynynda, Nūrsūltan Nazarbaev «jaŋa qazaq­stan­dyq memlekettılıktıŋ negızın qalauşy» retınde özı üşın būryn-soŋdy bolmaǧan jaŋa ärı joǧary standarttardy tüzdı. Özı sol asqaq şyŋdardy baǧyndyra otyryp, eldı de zaŋǧar biıkterge köterdı. Elbasy ǧasyrlar boiy eŋsesı ezılgen, otarşyldyq tūsynda ūlttyq arman-aŋsar atau­lydan ada bola bastaǧan halqymyzda qaitadan ūly mūrattarǧa degen ūmtylys tuǧyzdy jäne biık maqsattarǧa jetuge üirettı.
Sondyqtan da «Nazar­baev» pen «Altyn ǧasyr» qazaq üşın qatar qoldanylar egız ūǧym, tel qūndylyq bolyp tabylady.
«Menıŋ halqym özge halyqtardyŋ tüsterıne kırse, şoşyp oianatyndai qorqynyşty oqiǧalardy bastan keştı. Qazaqtar talai jerde tūtasymen qyrylyp ketuge şaq qaldy» deidı Elbasy «Ǧasyrlar toǧysynda» kıtabynda.
Rasy sol. Eger tabiǧaty ötken tarihtan syr aqtarar bolsa, ūlan-baitaq būl dalanyŋ tauy kürsı­nıp, taly şulap, qaiǧy-­mūŋnan qaratasy qaq aiyrylar edı.
Bızdıŋ qazaq qaşan tynyş ūiyqtap edı? Kök türık Kültegın babamyz tünde köz ıle almaǧanyn, kündız baiyz tauyp otyra almaǧanyn beker tasqa qaşap ketpegen. Az ömırı attyŋ jalynda, maidan jolynda ötken märt Mahambetterdıŋ qyz­ǧyş qūs­qa ışkı zaryn aityp, ūiqy körmei aŋsaǧany azat­tyq pen abat kün edı. Künı keşe kürkırep ötken jahandyq sūrapyl soǧys­ta batyr Bauyrjandar qaruyn alyp, qasyna qaharlana ūmtylǧanda, közdegenı beibıt ömır bolatyn.
Kürsınumen künı ötken, qasıretten köz aşpaǧan halqymyzdyŋ eŋ asyl armany «Nazarbaevtyŋ
altyn ǧasyrynda» aqi­qatqa ainaldy. Tatulyǧy arqyly tynyştyq ornatyp, beibıt peiılı arqasynda berekesın bekemdegen Qazaqstan jasampaz jolǧa tüstı, baquatty bolaşaǧynyŋ ırgetasyn qalady, täuelsızdıktı ūlyq tūtyp, tūraqtylyqty dä­rıpteitın, özge elder önege etıp, sanasatyn ırgelı, damyǧan memleket qūruda.
Mäŋgılık El qūru üşın bır ūrpaqtyŋ ömırı azdyq etedı. Elbasy aitqandai, tek köpǧasyrlyq bırlık pen sabaqtastyq, tek ūrpaqtan ūrpaqqa berıler ortaq maqsattar ǧana osynau ūly mındettı şeşu üşın ūltty ūiystyruǧa qabılettı.
«Nazarbaevtyŋ altyn ǧasyry» bolaşaq Qazaq­stannyŋ igılıgıne ainaluy, nūrdai taraluy üşın Qazaqstannyŋ Tūŋǧyş Prezidentınıŋ ūly ideia­laryn tu qylyp ūstap, ūrpaqqa amanattap tapsyruǧa tiıspız.
Elbasynyŋ däuırı, Elbasy tūsyndaǧy «Eldık­tıŋ altyn ǧasyry» Qazaqstandaǧy keiıngı barlyq tarihi salystyrulardyŋ qainar közı, bastauy, özındık bır etalony bolmaq. Qazaqstannyŋ Tūŋǧyş Prezidentı Ūly Dala elınıŋ keleşektegı barlyq basşylary men bileuşılerıne ırı ärı ūlyq me­je belgılep berdı. Qandai ǧasyr bolsyn, qandai lider bolsyn, ony mındettı türde Nūrsūltan Nazarbaevpen jäne onyŋ zamanymen salystyratyn bolady. Öitkenı zamanaui qazaq­stan­dyq memleket­tılık Elbasydan bastalady.
Nūrsūltan Äbış­ūlynyŋ qarapa­iym metallurgten memleket negızın qalauşy Elbasyǧa deiıngı ösu joly – fenomenaldy. Mūndai ülgı qazaq tarihynda eş­qaşan bolǧan emes.
Damuda arttap qalǧan, ekologiia­sy, auasy jäne jerı äbden las­tanǧan, halqy är­türlı äleumettık-etnos­tyq synaqtar ja­sa­latyn «ūlttar labora­toriia­syna» ainalǧan otar eldıŋ basşylyq tızgının batyl qolǧa alu; jūrtynyŋ köz jasyn aǧyzbastan, bır tamşy qanyn tamyzbastan, eldı qarqyndy örlegen täuelsız memleketke ainaldyru; ony damyǧan elderdıŋ «otyzdyǧyna» bastau; jaŋa astanany ornatu ärı jainatu; düniejüzılık antiiadrolyq qozǧalysqa köşbasşy bolu; jahandyq bastamalary men jobalaryn älem jūrtşylyǧyna jäne eŋ joǧarǧy halyqaralyq instansiia sanalatyn Bı­rıkken Ūlttar Ūiymyna moiyndatu; qanşama araz eldı tatulastyru; memlekettık tıldı jaŋa älıpbige köşıru – bıle bılseŋız, köp eldıŋ basşysynyŋ ömır­baianynda būǧan ūqsas eşteŋe de joq.
Qazırgı bız bastan keşıp jatqan oqiǧalar men ja­ŋarulardyŋ qaisysy ta­rihqa enerı, qaisysy keleşek ūrpaq köreşegıne jarary, ızgı jaŋǧyryq tabary belgısız, bıraq bır anyǧy – Qazaqstan memlekettılıgın qūrǧan Nazarbaev turaly estelık halyq sanasynda mäŋgılık qalady, qazaq barda eşqaşan jadtan öşpeidı. Mūnyŋ barlyǧy bolaşaq aŋsarly aŋyzdardyŋ qūramdas bölıkterı bolyp tabylady.
Būl «altyn ǧasyr» keiıngı qazaqstandyqtardy da jaŋa biıkterge qanattandyrar, ūly mūrat-maqsattarǧa ruhtandyrar şabyt közıne ainalary dausyz. Osynau aŋyzben ūştasar, ūlttyŋ asyl armanymen jūptasar tarih däl qazır, sız ben bızdıŋ köz aldymyz­da jasaluda.
Keler ūrpaq derekköz retınde kuägerlerge jügınerı sözsız. Sondyqtan bügıngı är qazaqstandyqtyŋ, är tūlǧanyŋ Elbasyn tanuy maŋyzdy. Būl ūrpaq­tar sabaqtastyǧyn saqtap, qūndy täjıribeler, ūly ideialar men asyl qūndy­lyqtardy laiyqty tabys­tauymyz üşın kerek.

* * *

Düniejüzı tarihyna kırgen daŋqty esımder az emes. Olar eŋ qiyn zamanda, taǧdyrşeştı tūsta öz ūlttaryna damudyŋ jaŋa ärı jasampaz baǧdaryn ūsyndy, teŋdesı joq serpındı reformalar jürgızdı, qoǧamdy jaŋǧyrtty, öz elderın jaŋa biıkterge köterdı. Sondyqtan da öz halyqtarynyŋ jadynda mäŋgılıkke saqtalyp qaldy.
Osy oraida 2016 jyldyŋ 29 tamyzynda Astanadaǧy Täuelsızdık saraiynda ötken «Iаdrolyq qarusyz älem qūru» halyqaralyq forumy mınberınen öz elın­degı iadrolyq synaqtar qūrbandarynyŋ ünın jetkızgen Marşall araldary memleketınıŋ Nitidjel (Parlament) spikerı Kenef Kedidıŋ sözı eske tüsedı. Ol qyrǧi-qabaq soǧys jyldary Amerika Qūrama Ştattary Marşall araldarynda 67 ret atom jarylysyn jasaǧanyn, sonyŋ ışınde, alpauyt derjava synaǧan «Bravo» atty asa ırı atom bombasynyŋ quaty Hirosima men Nagasakige tas­talǧan bombalardan myŋ ese asyp tüskenın, osylaişa, öz halqynyŋ «adamzatqa qarsy baǧyttalǧan sūrapyl qatygezdıktı» bas­tan keşkenın qabyrǧasy qaiysa otyryp baiandady. Söz soŋynda Marşall araldarynyŋ joǧarǧy zaŋ şyǧaruşy organynyŋ basşysy jappai iadrolyq qarusyzdanu qozǧalysynyŋ köşbasşysyna ainalǧan Qazaqstan men Elbasyǧa rizaşylyǧyn bıldıre kele, Semei iadrolyq poligonynyŋ jabylǧanyn estıgen künı marşaldyqtar da jüregı jaryla quanyp, alys eldegı būl oqiǧany halyq bolyp merekelegenın eske tüsırdı.
1991 jyly 29 tamyzda Qazaqstan Prezidentı N. Nazarbaev öz Jarlyǧy­men Semei iadrolyq poligonyn japqannan keiın, Qytaidaǧy Lob-Nor poligonynda da, Amerikanyŋ Neva­da ştatyndaǧy synaq alaŋynda da, Ūlybritaniia men Fransiianyŋ Tynyq mūhittaǧy Mururoa sekıldı atoll-araldarynda da iadrolyq synaqtar tübegeilı toqtady. Olardyŋ bärıne N. Nazarbaev bıregei ülgı-­önege körsettı.
Jalǧyz bır tūlǧanyŋ küş-­jıgerı osylai dünie­jüzı boiynşa adam senbes, būryn qiialdai körıngen keremet özgerıster men oqi­ǧalardyŋ köşkının tu­ǧyzdy. Jahanda tekto­nika­lyq qozǧalys bastaldy. Būl – ǧasyrlardan tamyr tart­qan tarihta öte sirek kezdesetın qūbylys bolatyn.
Uaqyt ötken saiyn tarih keŋıstıgınde Nūrsūltan ­Nazarbaevtyŋ tūlǧasy da biıktei bermek. Būl tautūl­ǧanyŋ älemdık arenada paida boluynyŋ äserı men nätijelerın adamzat tolyq tüsınuı üşın talai onjyldyqtar qajet boluy mümkın. El­basy tūlǧasynyŋ keŋ auqymdylyǧy sonşa, tarihqa älı köptegen qūby­lystar men körınısterdı, aiǧaqtar men derekterdı
qorytuǧa tura keledı.
Qalai bolǧanda, iadrolyq zūlmatqa qarsy kü­res­ker, iadrosyz älem qū­­ru jahandyq qozǧaly­sy­­­nyŋ köşbasşysy, dın­­aralyq kelısımnıŋ ūiyt­­qysy, älem­dık deŋgeidegı bıtımger re­tınde Nūr­sūltan Nazarbaev öz atyn tek el tarihyna ǧana emes, adamzat tarihyna jazyp qaldyrdy.

Baqytbek SMAǦŪL,
Parlament
Mäjılısınıŋ deputaty