Bala künımızde ärbır üide jūdyryqtai ǧana qoŋyrauy bar saǧat tūruşy edı. Joǧary jaǧynda bır tüimeşesı bolatyn. Qalaǧan uaqytymyzdy belgılep, sol tüimeşenı basyp qoisaq, qajet kezde saǧat şyryldap, esımızdı şyǧaratyn edı. Mūndai saǧat, äsırese, ūiqydan tūryp, sabaqqa ne jūmysqa keş qalmaiyn deitın adamdardyŋ öte qajet qūraly-tyn.
Tabiǧatynan ūiqyşyl adamdar bolady, qoŋyraudyŋ şyrylynan da oianbaityn. Mūndaida saǧatty jūqa ǧana metall tegenenıŋ astyna qoisa, şyryldaǧanda dauysy jaŋǧyryp, jer jarady dep jatatyn.
Ūiqyşyldyq asylynda adamǧa ǧana tän qūbylys emes eken.
Keide maǧan bızdıŋ qoǧam da sanasyzdyq pen sauatsyzdyq, boiküiezdık pen paryqsyzdyq sekıldı arsyz ūiqynyŋ qūşaǧynan bas kötere almai jatqandai körınedı.
Bızdıŋ oilanǧymyz kelmeidı. Özımız qalyptastyrǧan tobyrlyq sanaǧa tüsıp alyp, daqpyrtqa erıp, äiteuır maǧynasyz, mänsız tırlıktıŋ özınen bolmaşy närsenı maqtan körıp kele jatqandai körınemız.
Dese de, ara-tūra qoŋyrauly saǧat sekıldı dabyl qaǧyp, janyn jegıdei jegen aşy şyndyqty şyrqyrai jetkızetın zamandastarymyz bar.
Mäselen, taiauda «Aiqyn» gazetı arqyly belgılı jazuşy, Memlekettık syilyqtyŋ iegerı Älıbek Asqarov ataqty Aqan serınıŋ «Balqadişa» änınıŋ kommunistık ideologiiamen būrmalanǧan nūsqamen aitylyp, eldı şatastyryp kele jatqanyn aityp, dabyl qaqty. Jazuşy osy maqalasy arqyly däl osy än tarihyna qatysty bırneşe ret maqala jaryq körıp, kıtaptarda, radio, telebaǧdarlamalarda söz bolsa da, ändı oryndauşylar olqylyqty tüzemei otyrǧanyn aityp qynjyldy.
Bıraq… jauap joq. Ändı oryndap, jūldyz bolyp jarqyrap jürgen änşılerımızdıŋ özderı de «mūnymyz ūiat bolypty-au» dep, dūrys jolǧa bet būratynyn aityp, yqylas bermedı.
Feizbuk äleumettık jelısı arqyly «Almaty» arnasynyŋ jurnalisı Riza İsaeva «Balapan» arnasyndaǧy «Kışkentai Enştein» habarynyŋ ssenariın jazǧan adamnyŋ sauatsyzdyǧyn aityp synady. «Qazaqta jylqyǧa qatysty qoŋyr degen tüs joq. Sızderdıŋ körsetkenderıŋız – «küreŋ at». Sol sekıldı, «asyl tūqymdy at» degen söz dūrys emes, «Asyl tūqymdy jylqy» dep qoldanylady. Balalarǧa arnalǧan tanymdyq habar balalardy şatastyrmauy kerek» dep şyryldady.
Bıraq, ökınışke qarai, «qoidy bosandyryp», meşıt imamyna «äielıne egız tapqyzdyryp», taǧy basqa ūdaiy qūlaqqa oǧaş estıletın jaŋa tırkester oilap tabatyn jurnalister jetkılıktımız.
«Astana aqşamy» gazetınde bırneşe jyl qyzmet etıp, ünemı gazet-jurnaldyŋ betın qyp-qyzyl şimai qylyp syzyp, qatesın tüzetetın, ony jas tılşılerge sabaq bolsyn dep ūsynatyn belgılı qalamger Maqsot Izımūlynyŋ är sözı bızge sabaq bolatyn. Ol kısı elımızdegı bas gazettıŋ özı sözdı dūrys qoldanbaitynyn aityp, jalyqpai dabyl qaǧyp otyruşy edı.
Äleumettık jelıde «zagtarörteidı» dep tegtep, qazaq basylymdary men saittarda ketıp jatqan qatelıkterdı, sonyŋ ışınde taqyryptaǧy öreskel söz būzuşylyqty ünemı synap, tegın redaktordyŋ, tıl saqşysynyŋ mındetın atqaryp jürgen bloger Nazgül Qojabekovanyŋ da ünemı aitatyn janaiqaiy osyǧan saiady.
Bıraq aramşöp jūlǧan saiyn qaulap ösıp, köbeie beredı eken. Tamyrymen joiyp, egıstıktı tazartu üşın qoǧamnyŋ öz qūlşynysy qajet. «Jalǧyzdyŋ ünı, jaiaudyŋ şaŋy şyqpasy» belgılı.
Bır qyzyǧy, qoiu tūman ışınde adasqan qazaqqa sözben şyraq jaqqan azamattardyŋ köbın özımız äleumettık jelılerden ǧana köremız. Olardyŋ qatarynda qazaq jurnalistikasyna talai qyran baptap qosqan Nūrtöre Jüsıp aǧamyz, belgılı jurnalist Marat Toqaşbaev, jurnalist Aigül Bolathanqyzy, Jūldyz Äbdıldä, taǧy basqa ärıptesterımız bar. Desek te, qazaq qoǧamyna qyzmet etudı arym dep sanaityn, körgen olqylyq pen qatelıktı aitpai tūra almaityn mūndai azamattar sausaqpen sanarlyq.
Taŋ qaldyratyny, talai synalyp, abyroiynan aiyrylyp jürgen bilıktegı azamattar ösken üstıne ösude. Memlekettık tılımızdıŋ, dınımızdıŋ, ūlttyq müddenıŋ hal-ahualyna alaŋdap, şyr-pyr bolǧan belsendılerdıŋ ünıne eşkım qūlaq asyp jatqan joq. Kerısınşe, qasqyrǧa qoi baqtyrǧandai, qamqorlyqty qaskünemnıŋ özınen kütkızıp qoiatyn bilıktıŋ bır oilaǧany bar şyǧar dep, iesınıŋ süiek tastaǧanyn kütken küşıktei joǧary jaqqa telmırumen kelemız.
Būl oraida, bırtuar tūlǧa, marqūm Talasbek Äsemqūlov jazǧandai, qazaq aspany maqta siiaqty, aitaqyŋdy jūtyp alyp, ünsız tūra beredı.
İä, aitylǧan syn da, tüzeteiık dep «tegenenıŋ astynan» jaŋǧyra şyqqan janaiqai-qoŋyrau da nätije bermei keledı. Esesıne, söilegennıŋ süikımı ketıp, «aitqannyŋ – auzy, jylaǧannyŋ közı jaman» bolyp jür.
Rasynda, şyndyqty aityp şyrqyraǧandar söz basynda aitqan qoŋyrauly saǧat siiaqty. Qalǧyp bara jatqan qoǧamdy «qaida barasyŋ, esıŋdı ji, qateŋdı tüze» dep oiatqysy kelıp, şyryldaidy-aq. Al bız… qoŋyrauly saǧattyŋ özın jaratpaimyz. Uaqyty kelıp şyryldasa da, basyp tastap, qaita ūiqyny jalǧastyra beretın ūiqyşyl adam sekıldımız.
Sergek bolaiyq ta!
Näzira BAIYRBEK
