Qoǧamdyq keŋıstıkterdı köbeitu arqyly qala jūrtşylyǧynyŋ tiımdı demalysy men sportpen ainalysuyna köbırek qolaily jaǧdai jasalady. Sonymen bırge mūndai keŋıstıkterdı qalanyŋ är tūsyndaǧy bos, qarausyz jatqan jerlerde aşyp, ony abattandyru quys-quysta jastardyŋ qūr sendelıp jürmeuıne septık etu arqyly türlı qūqyqbūzuşylyqtardyŋ aldyn aluǧa, şahar sänın arttyruǧa da yqpal etedı. Osy rette elordanyŋ Bas josparynda qala tūrǧyndary men qonaqtary bos uaqytyn tiımdı jäne densaulyǧyna paidaly türde ötkıze alatyn jaŋa tartymdy oryndar aşuǧa zor män berılgen.
Elordada Memleket basşysynyŋ tapsyrmasyna säikes qalany kögaldandyru jäne abattandyru jūmystary jüielı jürgızılıp keledı. Prezident halyqqa Joldauynda būqaralyq sport, dene şynyqtyru jäne balalarǧa basymdyq beru kerektıgın ünemı aitady. Basymdyqtardyŋ bırı – seruendeuge jäne sportpen ainalysuǧa arnalǧan oryndardy qūru. Är audannyŋ jäne tūrǧyn alaptarynyŋ özıne tän körıktı oryndary bolǧany maŋyzdy.
Astana qalalyq Urbanistika ortalyǧynyŋ basşysy Elnar Bazykennıŋ aituynşa, biyl elordada 165-ten astam qoǧamdyq bırlestıkter men aulalar abattandyrylyp, 1 mln jasyl köşet otyrǧyzylǧan. Sonyŋ 130-daiy oŋ jaǧalauda. Qalanyŋ būrynǧy tarihi ortalyǧyn, «Jaǧalau» jaqty jäne qalanyŋ barlyq audandaryn damytu boiynşa tūjyrymdama äzırlendı. Q.Sätpaev, Beibıtşılık, Jeltoqsan, Ş.Uälihanov köşelerı men Mäŋgılık el, Bögenbai batyr daŋǧyldary jäne Aqbūlaq özenınıŋ jaǧalauynda osyndai ırı keŋıstıkter aşu jobalary jüzege asyryldy. Audandar boiynşa aitar bolsaq, osy jyly Almaty audanynda 8 qoǧamdyq keŋıstık pen 60 aula, Saryarqa audanynda 4 keŋıstık pen 40 aula, Nūra audanynda 6 keŋıstık pen 4 aula, Esılde 7 keŋıstık pen 12 aula, Baiqoŋyr audanynda 10 keŋıstık pen 25 aula abattandyryldy.
– Elordany urbanistık tūrǧyda damytu aiasynda bızdıŋ ortalyq halyqaralyq täjıribe jinaqtady. Ortalyq Aziia elderıne, sonyŋ ışınde Taşkent, Duşanbe, Aşhabad, Samarqan qalalaryna jūmys saparymen bardyq. İnkliuzivtı qalanyŋ tūraqtylyǧyn damytu boiynşa BŪŪ öŋırlık bölımderımen jūmystar jürgızdık. Sonymen qatar osy jazda halyqaralyq mamandardy tarta otyryp elordany damytu mäselelerı boiynşa astanada ötken Bauyrlas qalalar forumynda paneldık sessiia ūiymdastyrdyq, – deidı E.Bazyken.
Bügınde Myŋjyldyqtar Alleiasy audanyn damytudyŋ bastapqy tūjyrymdamasy äzırlenıp, bekıtıldı. Şeteldık mamandardy tarta otyryp qalany keşendı damytu turaly Prezidenttıŋ tapsyrmasyna orai britandyq kompaniia qyzmetkerlerı osy jūmysqa qatystyryldy. Tūjyrymdama men bastapqy dizain qalada dıttegen jerıŋe tez jetu ideialaryn bırıktıredı, sonymen bırge säl aialdap, tynyǧyp aluǧa, keŋ tynystap, boi sergıtuge jäne ärı qarai bırqalypty jaily ömır süruge mümkındıkter qarastyrylady.
– Urbanistika ortalyǧy Astana qalasyn kögaldandyru jäne qoǧamdyq keŋıstıkterdı damytu tūjyrymdamasyn äzırledı. Oǧan qalanyŋ är audanyndaǧy qoǧamdyq keŋıstıkterdı abattandyru boiynşa sūlbasy men kögaldandyru jarǧysy kırdı. Atalǧan qūjat barlyq steikholder, iaǧni qūrylys kompaniialary, biznes pen öndırıs nysandary jäne jergılıktı qoǧamdastyqty tarta otyryp jasyl jäne jaily qala qūrudyŋ qūraly bolyp sanalady, – deidı ortalyq basşysy.
ÄLEM ELDERI TÄJIRİBESI QANDAI?
Biyl üilerın paidalanuǧa beretın qala qūrylysyn saluşylarmen de jūmys jürgızılgen. Qalanyŋ dendrologiialyq jospary qaita qarastyrylyp, jasyl köşetter otyrǧyzu kölemı 2,5 ese arttyrylǧan. Är audan tūrǧyndarymen qoǧamdyq talqylau ötkızılgen. Qala tūrǧyndarynyŋ kerı bailanysy kezınde aitylǧan ūsynystar abattandyru jäne kögaldandyru josparyn jasauǧa eskerılgen. Kögaldandyru jarǧysyn äzırleude halyqaralyq täjıribege iek artylyp, S.Seifullin atyndaǧy QazATU men Mäskeu qalasyndaǧy RHDU arasynda kögaldandyruǧa ǧylymi tūrǧyda kelu jäne yntymaqtastyq turaly memorandumǧa qol qoiyldy. Elordalyq mamandar Germaniiadaǧy tälımbaqtarǧa baryp, olardyŋ kögaldandyru boiynşa täjıribesın meŋgerdı.
Ötken jyly qalada 250-den astam qoǧamdyq keŋıstık pen aulalar abattandyryldy. Olardyŋ qatarynda qalalyq alaŋ, abattandyrylǧan Baraev köşesı, Prezident saiabaǧyndaǧy amfiteatr, «Vstrecha» sauda üiı aldyndaǧy keŋıstık, sondai-aq qalanyŋ eldı mekenderındegı skverler siiaqty oryndar bar. Osynyŋ arqasynda qarausyz qalǧan jerler men bos oryndar sany aitarlyqtai azaidy.
DEMALYS AIMAǦY KÖBEIDI
Äkımdık tarapynan elordada jaŋa qoǧamdyq keŋıstıkter men aulalar saluǧa ärdaiym basty köŋıl bölınedı. Biyl şılde aiynda qala künı qarsaŋynda Amman jäne Abylai han köpırlerınıŋ astynda jaiau jürgınşıler ötkelderı aşyldy. Olar Aqbūlaq özenınıŋ boiyndaǧy saiabaq klasterın bailanystyrady. Sonymen qatar Q.Mūŋaitpasov köşesınen Petrov köşesıne deiıngı jūmys aiaqtalyp, köleŋkelı şatyrlar, oiyn alaŋdary ornatylyp, aǧaştar men jasyl jelekter otyrǧyzyldy. Sondai-aq Petrov köşesı men B.Momyşūly daŋǧyly aralyǧyndaǧy uchaskenı abattandyru qyrküiek aiyna deiın aiaqtaldy. Odan soŋ Sätbaev köşesı Qajymūqan köşesınen Petrov köşesıne deiın jöndeldı. Ortalyq jaǧalaudyŋ tarihi köşelerınıŋ qaita qūryluy jaŋa abattandyrylǧan oryndardy būrynǧy oryndarmen bırıktıruge mümkındık berdı. Tamyz aiynda «Qazaqstan temırjoly» ūlttyq kompaniiasy kölık qyzmetkerlerı künı qarsaŋynda elorda tūrǧyndary men qonaqtaryna arnap «Saltanat qaqpasy» monumentınıŋ janynda jaŋa gülzardy syiǧa tartty. Alaŋ aumaǧynda japyraqty aǧaştar da otyrǧyzyldy. Skverdıŋ qūrylysy ūlttyq kompaniia men Esıl audanynyŋ äkımdıgı arasynda būryn qol qoiylǧan memorandum aiasynda jüzege asyryldy.
– Bız elorda tūrǧyndary men qonaqtary bos uaqytyn paidaly ötkıze alatyn oryndar sanyn keŋeitu üşın ǧana emes, sondai-aq qaladaǧy saiabaqtar men gülzarlardy qaita qūru üşın de jūmys ıstep jatyrmyz. Biyl 165-ten astam aula men qoǧamdyq keŋıstıktı abattandyramyz, olardyŋ bır bölıgı «Halyq qatysatyn biudjet» jobasy boiynşa aiaqtaldy, – degen edı Astana qalasynyŋ äkımı Jeŋıs Qasymbek biylǧy ötkızgen brifingterınıŋ bırınde.
Biyl jazda äkımnıŋ özı bastap qalanyŋ saiabaqtary men qoǧamdyq keŋıstıkterıne reviziia jürgızdı.
– Körıktı oryndar men mädeni nysandarǧa ırgeles aumaqtardy da kögaldandyramyz. Q.Quanyşbaev atyndaǧy muzykalyq drama teatrynyŋ janynda qoǧamdyq keŋıstık salyp jatyrmyz. Qazır aǧaş otyrǧyzu jūmysynda kemşılıkter bar. Būl problemany jaqyn arada retke keltırudı tapsyrdym.
Qoldanysta bar saiabaqtar men qoǧamdyq keŋıstıkterdıŋ jai-küiıne köŋıl bölıp qana qoimai, jaŋa aulalar men qoǧamdyq keŋıstıkter salamyz. Sebebı elorda tūrǧyndary men qonaqtary üşın bos uaqytyn aşyq aspan astynda paidaly ötkıze alatyn oryndar aşu maŋyzdy, – dedı elorda äkımı sol kezde.
Äkım aitqan biylǧy josparǧa sai aulalar men qoǧamdyq keŋıstıkterdı abattandyru jūmystary qaraşanyŋ aiaǧynda aiaqtaldy.
– Biyl qalany abattandyru boiynşa auqymdy jūmystar jürgızıldı. Sonymen qatar, būryn köppäterlı tūrǧyn üi keşenderınıŋ qūrylysy qarastyrylǧan 9 orynǧa gülzarlar men qoǧamdyq keŋıstıkter salynatyn bolady. Mäselen, Ş.Aitmatov-Syǧanaq köşelerınıŋ qiylysyndaǧy uchaskede 12 qabatty köpfunksionaldy keşennıŋ ornyna gülzar salyndy. R.Baǧlanova köşesı men Tūran daŋǧylynyŋ qiylysynda jeke qūrylys saluşy tūrǧyn üi keşenın saludy josparlaǧan. Nätijesınde būl uchaskede investormen bırge qoǧamdyq keŋıstık salyndy. Kümısbekov köşesı, 7/1 mekenjaiyndaǧy eskı garajdardyŋ ornyna qala tūrǧyndary üşın yŋǧaily ärı qauıpsız oryn jasaldy. Aumaǧy abattandyrylyp, aǧaş otyrǧyzyldy. Al Köktöbe, 5 mekenjaiynda bos jerdıŋ ornyna sport-oiyn aimaǧy salyndy, – dedı äkım öz sözınde.
Sol siiaqty qalada Ortalyq jaǧalaudaǧy tarihi köşeler jaŋaryp, «Jurnalister alleiasy», Saltanat qaqpasynyŋ janyndaǧy gülzar, Ş.Uälihanov köşesındegı Kravsov köşesınen S.Seifullin köşesıne deiıngı jaiau jürgınşıler keŋıstıgı jäne basqa da oryndar abattandyryldy.
KÖPIRLER ASTY – KÖRIKTI
Qoǧamdyq keŋıstıkterdı bos, qarausyz jatqan jerlerde nemese köpırler astynda salu jūmystary da tiımdılıgın körsetıp tūr. Qalada köpır astyndaǧy jäne köpır janyndaǧy bos jatqan jerlerge salynǧan bırneşe keŋıstık bar. Bıreuı L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetı janyndaǧy köpırdıŋ astynda ornalasqan. Art-keŋıstıkte stritbol, konki, üstel tennisı jäne workout alaŋdary bar. Onyŋ basty maqsaty – sportqa jaǧymdy ahual qalyptastyru.
Ekınşısı, Saraişyq köşesı tūsyndaǧy «Arqar» köpırınıŋ astynda salynǧan. Tūrǧyndar men qala qonaqtaryna arnalǧan demalys orny tamaqtanu aimaǧyna jäne sporttyq seksiialarǧa bölıngen. Köpır astyndaǧy keŋıstık Triatlon men Prezident saiabaqtaryn bırıktırdı.
Taǧy bıreuı Qabanbai batyr daŋǧylynda Esıl özenınıŋ jaǧalauyndaǧy köpırdıŋ astynda Samal şaǧyn audany jaǧynan salynǧan. Mūndaǧy köleŋkelı qalqalar, balalar alaŋy, demaluǧa arnalǧan aimaq, qoiylymdar/konsertter men şyǧarmaşylyq eksperimentterge arnalǧan improvizasiialanǧan sahna, tamaqtanu oryndary halyqtyŋ jaily demalysyna septık etedı.
