Elorda törınde Astanalar men ırı qalalardyŋ halyqaralyq assambleiasynyŋ HHV sessiiasy öttı. 28 qalanyŋ 100-ge juyq ökılı qatysqan şarada «Jahandyq mäselelerge jauap retınde qalalardy tūraqty damytudyŋ jaŋa baǧdarlamasy» talqylandy. Auqymdy basqosuda qala äkımı Äset İsekeşev Merler keŋesın qūru bastamasyn köterıp, elordany tūraqty damytu täjıribesımen bölıstı.
– Astana qalasy törtınşı ret assambleianyŋ maŋyzdy şarasyn ötkızıp otyr. Biylǧy sessiia jūmysy balamaly energiia taqyrybyn arqau etken EKSPO-2017 halyqaralyq mamandandyrylǧan körmesımen tūspa-tūs keldı. «Jasyl ekonomikaǧa» köşu – adamzat aldyndaǧy ekologiialyq ahualdy jaqsartudyŋ bırden-bır joly. Endeşe, atalmyş mındet ekonomikalyq, äleumettık, ekologiialyq tūraqtylyqty qamtamasyz etudı közdeidı, – dedı qala äkımı Äset İsekeşev. Onyŋ aituynşa, plenarlyq otyrysta qaralatyn taqyryptar körme mazmūnymen ündes. Onyŋ bırı – qalanyŋ tūraqtylyǧyn qamtamasyz etu üşın aqyldy tehnologiialardy engızu bolsa, ekınşısı zamanaui urbanizasiia jaǧdaiynda kölık jüiesın basqaru.
Basqosuǧa 28 qalanyŋ 100-ge juyq ökılderı, 5 halyqaralyq bırlestık pen bırqatar ǧylymi jäne saraptamalyq ūiymdardyŋ müşelerı qatysty. Basty mäsele – qalalardyŋ keşendı tūraqty damuyn qamatamasyz etu üşın innovasiialyq şeşımder ızdeu. Jiynda söz alǧan «TMD-nyŋ ekonomikalyq damu ıskerlık ortalyǧy» kommersiialyq emes serıktestıgınıŋ bas direktory Vladimir Savchenko aldymen elımızdıŋ halyqaralyq arenadaǧy bedelın söz ettı. «Tura 25 jyl būryn däl osy elde Täuelsız memleketter dostastyǧyn qūru turaly şartqa qol qoiylǧan edı. Endı, mıne, boi kötergenıne 19 ǧana jyl bolǧan qalada bas qosyp otyrmyz.
Prezident bastamasymen salynǧan qala az uaqyttyŋ ışınde äigılı boldy. Bırıkken Ūlttar Ūiymy 29 tamyzdy jyl saiyn iadrolyq qarusyzdanu künı retınde atap ötedı, būl da Qazaqstan Prezidentınıŋ eŋbegı. Jaqyn arada mūnda TMD elderınıŋ ziiandy qaldyqtardy joiu mäselelerıne arnalǧan sessiiasy ötedı. Al bügın qalalardy basqarudyŋ tiımdı joldaryn qūrudy talqylamaqpyz» dedı ol. Sondai-aq Vladimir Savchenko elorda äkımı Äset İsekeşevtıŋ jaŋa tehnologiialardy engızudegı jūmystaryna erekşe toqtaldy. Osy saladaǧy eren eŋbegın eskere otyryp, «Täuelsız memleketter dostastyǧyna – 25 jyl» mereitoilyq medalımen marapattady.
İrek IаLALOV,
Astanalar men ırı qalalar halyqaralyq Assambleiasynyŋ prezidentı:– Urbanistika ǧylymy älemdegı ırı qalalardy damytuda naqty boljamǧa süienedı. Mäselen, aldaǧy 25-30 jylda älemdık JIÖ-nıŋ 50 paiyzy 600 qala esebınen bolatyny anyqtalǧan. Ärine, bız assambleia müşelerı osy tızımnıŋ qataryna kırudı közdeimız. Astana jäne Mäskeu qalalarynyŋ būl tızımge kıretını zaŋdylyq, degenmen basqa da qalalardyŋ alǧa qarai damuy maŋyzdy.
Ernis ZARLYKOV,
Bışkek qalasynyŋ bırınşı vise-merı:– Şaǧyn jäne ırı qalalardy damytuda aqyldy tehnologiialardy qoldanysqa engızu maŋyzdy qadam bolyp otyr. Būl baǧyttaǧy jūmystardy alǧa qarai jyljytuda halyqaralyq deŋgeidegı assambleianyŋ jūmysy serpın beredı. Türlı salanyŋ jetekşı sarapşylary bas qosqan otyrysta megapolisterdı tūraqty damytudyŋ joldary keŋınen qarastyryldy.
Merler keŋesı bastamasy
Sessiia barysynda Astana äkımı Äset İsekeşev 2020 jylǧa deiın qalany damytu baǧdarlamasyna özgerıster engızılgenın aityp, onda tūrǧyndardyŋ äleumettık jaǧdaiy men qalalyq ortanyŋ sapasyn köteru jäne halyqtyŋ tabysyn arttyruǧa negızdelgen baǧyttardy erekşeledı.
«Astana aituly şaralardyŋ alaŋyna ainaluy tiıs. Türlı forumdar, ıskerlık konferensiialar, sammitter, mädeni-sporttyq şaralar ötkızuge barlyq jaǧdai jasalǧan. Äuejai, vokzal, qonaqüiler, keŋ köşeler men damyǧan infraqūrylym – sonyŋ dälelı. Bız şeteldık turisterdıŋ jyl saiyn keluın 1 mln-ǧa, otandastarymyzdy 2 mln-ǧa jetkızudı közdeimız. Būl körsetkış turisterdıŋ sany üş esege artatynyn bıldıredı. Britandyq The Telegraph tanymal basylymy elordamyzdy turisterdı tartuǧa mümkındıgı bar qala dep beker jazbasa kerek-tı» dedı qala äkımı Äset İsekeşev. Sonymen qatar şahar basşysy Şanhai yntymaqtastyq ūiymyna müşe elderdıŋ Merler keŋesın qūru bastamasyn da köterdı.
Irı qalalar men astanalardyŋ halyqaralyq assambleiasy – qalanyŋ äleumettık-ekonomikalyq damuy boiynşa bırlesıp äreket etudı ūiymdastyru üşın 1998 jyly qūrylǧan qoǧamdyq ūiym. Qazırgı uaqytta onyŋ qūramyna TMD-ǧa kıretın 9 eldıŋ 87 şahary bar. Bızdıŋ elımızdıŋ 9 qalasy müşe. Būǧan deiın 2001, 2005 jäne 2008 jyldary ötkızılgen jiyn elordada biyl 4-ınşı ret ūiymdastyrylyp otyr.
«Merler keŋesı pragmatikalyq alaŋǧa ainaluy tiıs. Jalpy ŞYŪ qūrylymynda Ükımet basşylarynyŋ, Syrtqy ıster ministrlerınıŋ, är ministrlık pen vedomstvolardyŋ arnaiy keŋesterı qūrylǧan. Demek, Merler keŋesın qūru bastamamyz da bügıngı künı barynşa özektı bolyp otyr. Maqsaty – sauda salasyndaǧy yntymaqtastyqty arttyru, qala qūrylysy, energiia tiımdılıgı, smart-tehnologiia, qoǧamdyq kölıkter, elektrondy kommersiiany damytu jäne universitetter arasyndaǧy bailanystardy nyǧaitu. Aǧymdaǧy jyldyŋ küzınde jūmysyn bastauǧa daiynbyz. Būl bastamaǧa qoldau bıldırseŋızder, ony Astanada ūiymdastyra alamyz» dedı Äset İsekeşev.
İnnovasiialyq täjıribeler
Basqosuda assambleiaǧa müşe qalalardyŋ basşylary qalany damytudaǧy öz täjıribelerımen bölıstı. Bırı jasyl tehnologiia salasynda jetken jetıstıkterın aitsa, endı bırı qalany basqarudaǧy jaŋaşa oilaryn ortaǧa saldy. Aqyldy qalalardyŋ qataryna kıru jolyndaǧy sättı qadamdaryn aitqandar da boldy. Osylaişa, qazırgı zamanǧy jahandyq syn-qaterler jaǧdaiynda qalanyŋ keşendı tūraqty damuyn qamtamasyz etu boiynşa innovasiialyq jetıstıkterın tanystyryp, täjıribe almasty.
Halyqaralyq assosiasiia sessiiasynyŋ qarauyna 2016-2017 jyldar aralyǧyndaǧy Assambleianyŋ qyzmetı jönındegı esebı tyŋdalyp, bolaşaqtaǧy qyzmet aiasynyŋ basym salalary aiqyndaldy. Odan keiın sessiia baǧdarlamasy plenarlyq otyrysqa ūlasty. Är aimaqtan kelgen sarapşylar qalanyŋ tūraqtylyǧyn qamtamasyz etu üşın aqyldy tehnologiialardy engızu men zamanaui urbanizasiia jaǧdaiynda kölık jüiesın basqaru mäselelerın talqylady.
Gülmira AIMAǦANBET
