Jazdyŋ jaimaşuaq künderınde suǧa şomylyp, teŋız jaǧalauynda tynyǧyp, tarihi jerlerdı tamaşalaǧanǧa ne jetsın, şırkın?! Küikı tırlıkten bır sätke demalyp, kım de bolsyn serpılıp qaitqandy qalaidy. Būl rette bügınde barlyq mümkındık qarastyrylǧan. Aqşasyn töleseŋız boldy, jerdıŋ qai tükpırıne baryp demalamyn deseŋız de, turistık firmalar kez kelgen baǧytqa jol sıltep, aparyp-alyp qaitu qyzmetın körsetuge daiyn.
Qoryqqa qalai jetuge bolady?
Jalpy, qazır jūrttyŋ köbı şetelge şyǧuǧa qūmar. Degenmen, özımızdıŋ elde de körseŋ köz toiatyn, keremet körıktı, janǧa jaily jerler köp. Sonyŋ bırı – Qorǧaljyn memlekettık tabiǧi qoryǧy.
Astananyŋ oŋtüstık-batysyna qarai 130 şaqyrym jerde ornalasqan Qorǧaljyn qoryǧy – qazaq dalasyndaǧy ǧajaiyp jerlerdıŋ bıregeiı. Pandemiia bastalǧanǧa deiın ol jerge qalalyq saparjaidan kün saiyn 4 ret Astana – Qorǧaljyn baǧytynda avtobustar qatynaityn. Qazır zaman talabyna sai olardyŋ ornyn jekemenşık taksi qyzmetı almastyryp otyr. Mūndai maşinalardy elordanyŋ temırjol vokzaly aldyndaǧy arnaiy oryndardan taba alasyz.
Öz kölıgıŋızben baratyn bolsaŋyz, Aqmola oblysynyŋ kölık joldary kartasyn jüktep aluyŋyzǧa bolady. İndraiver arqyly taksi qyzmetıne jügınseŋız, bır baǧytqa 2500-3000 teŋge töleisız. Soŋǧy ülgıdegı salqyndatqyşy bar jaily da jap-jaŋa kölık ielerı bır jarym saǧat ışınde dıttegen jerıŋızge zyr etkızıp alyp keledı. Tek, jol taqtaidai tep-tegıs dep aitu qiyn. 20-25 tonnalyq jük kölıkterı jiı jüretındıkten, keibır jerler ezılıp ketken. Kündız taiǧa taŋba basqandai ap-anyq körıngenımen, tünde jolda abai bolǧanyŋyz jön.
Ainala ūşy-qiyry joq saiyn dala. Şetsız-şeksız syzyqtar erıksız oiǧa jeteleidı. Anda-sanda qylaŋ beretın qalyŋ aǧaştar, auyl şetınde jaiylyp jürgen jylqy, siyr, qoi qiialyŋyzǧa qanat bıtıredı.
Būl öŋırdı mekendeitınder – öŋkei qazaq. Özge ūlt ökılderı mūnda joqtyŋ qasy. Jol sūraǧanǧa kez kelgen adam jönın aitady. Demek, būl jaqqa şyqsaŋyz, adaspaitynyŋyz anyq.
Qazaqstannyŋ ortalyq aimaǧynda ornalasqan Qorǧaljyn audany özınıŋ taŋǧajaiyp ädemı januarlar älemımen, iaǧni tabiǧi qoryǧymen tanymal. Osy keremettı köruge niettıler aldymen audan ortalyǧyna at basyn būryp, memlekettık qoryqtyŋ muzeiıne soǧady. Onda qoryq tarihy turaly derektı film körıp, saiahat-ortalyqty aralauǧa bolady. Sodan soŋ qoryqqa baru üşın arnaiy gidtıŋ kömegıne jügınesız.
Qazaq dalasynyŋ qazynasy
Elu bes jyldyq tarihy bar Qorǧaljyn qoryǧy IýNESKO-nyŋ bükılälemdık mūralar tızımıne engen. Jalpy audany – 543 myŋ 171 gektar.
1968 jyly 16 säuırde qūrylǧan qoryq aumaǧynda 123 ülkendı-kışılı, aşyly-tūşyly kölder bar. Teŋız kölınıŋ ūzyndyǧy 85 şaqyrymdy qūrasa, enı 35 şaqyrymǧa jetıp jyǧylady. Köl suy mineraldy sanalady. 2000 jyldan bastap «Tırı kölder» halyqaralyq ūiymyna kırdı. Älemdegı erekşe baqylaudy talap etetın Ramsar Konvensiiasynyŋ «A» tobynda tırkelgen. Sondai-aq 2012 jyly Qorǧaljyn memlekettık tabiǧi qoryǧy IýNESKO ūiymynyŋ biosferalyq rezervattar jüiesıne qabyldandy.
Elımızdegı 500-den astam qūstardyŋ 80 paiyzy Teŋız – Qorǧaljyn alabyn mekendeidı. Sonyŋ 37-sı Qazaqstannyŋ Qyzyl kıtabyna kırgen. Olardy közımen köru üşın jyl saiyn köptegen turistık aǧym qoryqtaǧy erekşe tırşılık ielerın tamaşalauǧa aǧylady.
Qoryqta qūstyŋ 347 türı körsetılgen, onyŋ ışınde ūia basatyny – 126. Olardyŋ 41 türı Qazaqstannyŋ Qyzyl kıtabyna jäne 26 türı Halyqaralyq Qyzyl kıtapqa engızılgen. Teŋız – Qorǧaljyn kölder jüiesınde suly-batpaqty keşendı qūstardyŋ 112 türı kezdesedı, ol barlyq Qazaqstanǧa tanymal 130-dan 87%-dy qūraidy. Qoryqta süt qorektılerdıŋ 42 türı, balyqtyŋ 14 türı tırkelgen.
Qorǧaljyn suly-nuly jerde tūrǧandyqtan, mūnda ösımdıktıŋ 500-ge juyq türı bar. Olardyŋ ışınde qyzǧaldaqtyŋ bırneşe türı ösedı. Äsırese mamyr aiynyŋ orta tūsynda qyltiyp şyqqan dala gülderı ekı aptadai ǧana ömır süredı. Ökınışke qarai, soŋǧy kezderı olar da sirep barady.
Memlekettık qoryqtyŋ basty brendı – qoqiqazdar. Alys jäne jaqyn şetelderden aǧylyp jatqan turister, eŋ aldymen, osy qoqiqazdardy tamaşalauǧa keledı. Airyqşa sūlulyǧymen erekşelenetın ädemı qūstar üşın Qorǧaljyn qoryǧy soltüstıkte qonystanatyn soŋǧy meken sanalady. Olar jyl saiyn köktemde Afrikanyŋ şyǧys-batysynan, İran, Ündıstan jäne Päkıstan elderınen ūşyp kelıp, osynda ūia basyp, balapandaryn qanattandyryp, qara küzdıŋ salqyny tüse bergende kelgen joldarymen jyly jaqqa ūşyp ketedı.
Qorǧaljyn qoryǧy aŋdar men jabaiy januarlar mekendeitın aimaq retınde de keŋınen tanymal. Mūndaǧy kölderde möŋke, aqqairan, lin, alabūǧa, şortan jäne torta balyqtary öte köp. Saiyn dalada jüitkıgen aqbökender erekşe qamqorlyqqa alynǧan januarlar tızımınde. Jyl saiyn sany azaiyp bara jatqan būl januardy qorǧauǧa jäne kütuge airyqşa män berılıp otyr. Teŋız kölınıŋ maŋynda mekendeitın jabaiy qabandar, borsyqtar, suyrlar, tülkıler, qasqyrlar da qoryqtyŋ tabiǧi bailyǧyna balanady. Balyqşylar men aŋşylar qoryq aumaǧyna rūqsat arqyly ǧana kıre alady. Al olardyŋ balyq aulau jäne aŋşylyq jasauyna tiıstı baqylau jürgızılıp keledı.
Balyǧy taidai tulaǧan, baqasy qoidai şulaǧan, qasiet pen qūt qonǧan Qorǧaljyn jerınıŋ tabiǧaty körkem, keremet! Al qoryǧy – tek Qazaqstannyŋ ǧana emes, bükıl Orta Aziiadaǧy aŋ-qūsqa meiırlı meken bolyp otyrǧan erekşe tabiǧat qazynasy.
