Adam – öz ömırınıŋ säuletşısı. Daralar da, qaralar da, danalar da qonaq bolyp ötetın myna düniede ärkım öz ömır soqpaǧyn özı somdaidy. Onyŋ mändı de, sändı, maǧynaly da, mazmūndy boluy sol ömır iesınıŋ qarymy men qasietıne bailanysty. Qūdırettı tabiǧat osy adami qasietterın mol darytqan jandardyŋ bırı – qaşanda ainalasyna, tek meiırımdılık şuaǧyn şaşyp kele jatqan Ǧappas (Ebenǧappas) Elemesūly Ahmetov.
Özım soŋǧy uaqytta jiırek jüzdesıp jürgen, jalpy, jetpıstıŋ jelkesıne köterılgen qazyna jasqa jetken jandardyŋ bügıngı biıkke şyǧuynyŋ syry eŋbek pen bılımge degen şeksız qūştarlyǧy desem qatelespespın. Öitkenı bärı de jastaiynan arman quyp, jürek qalauymen mamandyq taŋdai bılgender. Būl ortaŋǧy buynnyŋ da ömırden körgen qiyndyǧy az bolmady. Bıraq dılı myqty. Basym köbı – aqjaulyqty äjenıŋ äldiımen terbelıp, ot pen oqtan oralǧan äkenıŋ meiırımınen görı, amanatyn köp tyŋdap, äke ösietın ömırlık mūrat etkender. Özım soŋǧy uaqytta jiırek jüzdesıp jürgen, jalpy, jetpıstıŋ jelkesıne köterılgen qazyna jasqa jetken jandardyŋ bügıngı biıkke şyǧuynyŋ syry eŋbek pen bılımge degen şeksız qūştarlyǧy desem qatelespespın. Öitkenı bärı de jastaiynan arman quyp, jürek qalauymen mamandyq taŋdai bılgender. Būl ortaŋǧy buynnyŋ da ömırden körgen qiyndyǧy az bolmady. Bıraq dılı myqty. Basym köbı – aqjaulyqty äjenıŋ äldiımen terbelıp, ot pen oqtan oralǧan äkenıŋ meiırımınen görı, amanatyn köp tyŋdap, äke ösietın ömırlık mūrat etkender. Arnaiy özım ızdep kelgen orta boily qaǧylez janmen jolyǧysa qalǧan kımde-kım, aldymen, onyŋ erekşe ıltipatyna riza bolady. Al onyŋ syryn äŋgıme barysynda tereŋırek aŋǧarǧandaimyn.Ǧappas Ahmetovtıŋ qūdıret bergen ekı qasietı bar: bırınşısı – tumysynan qoǧamşyl, belsendı ömırlık közqarasynyŋ arqasynda adamdarmen qoian-qoltyq aralasa jürıp, qai ortada bolsyn tıl tabysyp kete baruy. Ekınşı boiyna daryǧan qasietı – özı taŋdap alǧan mamandyǧyna ärkez adal, al qoǧamdyq, mansaptyq qyzmettıŋ qai satysynda jürmesın hirurg-travmatologtyŋ basty medisinalyq qūraly – nikeldı nemese hrom qūryşty skalpeldı bertınge deiın uysynan şyǧarmauy. Sol qasietınıŋ arqasynda älı de parasattylyq pen danalyqty qajet etetın qyzmettıŋ tūtqasyn törtınşı jyl ūstaǧan ol «Ardagerler ūiymy» respublikalyq qoǧamdyq bırlestıgınıŋ qatarynda 28 myŋdai zeinetkerı bar Saryarqa audandyq filialynyŋ töraǧasy, Astana qalasyndaǧy ardagerler keŋesı töralqasynyŋ müşesı. Osy töraǧalyq qyzmette de ol «Keşegı babamyzben ǧana emes, bügıngı baǧamyzben, erteŋgı şamamyzben de maqtana alatyn ūlt boludy oilauymyz kerek» degen Elbasymyzdyŋ elge qarata aitqan tılegın basşylyqqa alyp, ūrpaqtar arasyndaǧy sabaqtasty damytu arqyly jalpyūlttyq sana-sezımdı bolaşaq müddesıne qyzmet etuge qalyptastyrudy mūrat tūtqan. Qūndylyqtardy nasihattau jolynda ūrpaqtar qatysuymen audandyq ardagerler ūiymynyŋ türlı kezdesulerın jüielı ūiymdastyryp otyrady.Ömır jolyn qanşama paraqtasaq ta, jaŋsaqtyqqa boi aldyrmaǧan ıspettı. Azamattyq paryzy men qoǧam aldyndaǧy rölın ärkez syn synaǧynan synyptai būltartpai baqylap otyruy – Ǧappas Ahmetovtı özınıŋ bügıngı qazyna jasyna abyroi-ataqtyŋ altyn besıgınde terbetıp alyp kelgendei.Jetı aǧaiyndynyŋ törtınşısı, özı de köpbalaly onyŋ otbasy yntymaǧy jarasqan, yrysy tasyǧan äulettıŋ qatarynda. Bauyrlarynyŋ bärı de ūiadan aman-esen ūşyp, qoǧamnan öz oryndaryn tapqan täuelsız eldıŋ arqasüier ūl-qyzdary.Ǧ.Ahmetov – osy Aqmolanyŋ töl tumasy, bel balasy. Düniege kelgen ataqonysy Şortandy audanyndaǧy Jolymbet rudnigı. Barşaǧa mälım osy şaǧyn auyl kezınde altyn öndıretın ken orny bolatyn. Kezınde qazaqtyŋ nebır «men» degen ūldary jan-jaqtan osynda jinalyp, eŋbek ettı. Solardyŋ bırı – äkesı Elemes. Öz zamanynyŋ aǧymy, künkörıstıŋ qamymen Elemes Ahmetov osy öŋırdıŋ bırqatar, basqa da eldı-mekenderge qonys audaryp, aqyr soŋynda, ataqonysy Ereimentauǧa oralady.Ǧ.Ahmetov, aityp ötkenımızdei, bılımdı de osy tyŋ ölkelık Selinograd qalasynda alyp, barlyq küş-quatyn osyndaǧy qyzmetıne jūmsap keledı. Ereimentau audanynyŋ Blagodatnyi selosyndaǧy (bügınde Oljabai batyr auyly) on bır jyldyq mekteptı tämamdap, Selinograd memlekettık medisina institutyn, 1971 jyly emdık ıs bölımı boiynşa aiaqtap, därıger-travmatolog mamandyǧyn alyp şyǧady. Alǧaşqy eŋbek qadamyn feldşer-travmatolog, odan soŋ 1971-1977 jyldary Selinogradtyŋ 2-şı qalalyq auruhanasynda därıger-travmatolog boldy. Al 1977 jyldan 1986 jyldarǧa deiın Selinograd memlekettık medisina institutynda travmatologiia, ortopediia jäne äskeri-dala hirurgiiasy kafedrasynyŋ assistentı qyzmetın atqardy, joǧary sanattaǧy hirurg-travmatolog. Bıraq emdık qyzmet körsetuden bır sät te şet qalǧan emes. Päpkäsı men skalpelı boiynan tabylatyn.Tıkelei därıgerlık qyzmetımen qosa, Selinograd qalalyq medisina qyzmetkerlerı käsıpodaǧynyŋ töraǧalyǧy sekıldı qoǧamdyq qyzmetın ala jürdı.Qyzyǧynan şyjyǧy basym, ömır men ölımmen taitalasa jürıp, är sekundy altynnan qymbat operasiialyq zaldaǧy arpalystan bosai qalǧandaǧy qalt etken är sätın käsıbi şeberlıgın ūştauǧa jūmsaudan erınbei-talmaityn, ızdenetın, bılıktılıgın arttyru üşın şetelderge de sapar şegetın. Emdeluşıler de, ärıptesterı da «altyn skalpeldı ortoped-travmatolog» dep öz baǧalaryn berıp te qoiǧan kezınde. Tıptı, oblystaǧy qol süiegıne operasiia jasaityn bırden-bır bılıktı de bıregei maman dep tanyldy. Talai jannyŋ salaly sausaqtaryn skalpelmen jara otyryp, myŋdaǧan jıpten de näzık tamyr talşyqtaryn qaita jalǧap, sol zardap şeguşınıŋ ömırge degen qūlşynysyn oiatty, tıptı, asyrauşy retındegı tırlık-qareketıne aralasuyna mümkındık berdı.Būǧan qosa baspa betterınde ǧylymi taqyrypta qanşama maqalalary jariialanyp, özı körıp, köŋılıne toqyǧandy kädege jaratu üşın asa qūndy 5 jaŋaşyl ūsynys jasaidy. Būl kün saiynǧy medisinalyq tırlık-tauqymettı közımen körıp, qolymen ūstap sol jolda şeberlıgın ūştai ıs-äreket etıp jürgen täjıribelı därıgerdıŋ igılıkke qosqan qūndy da, baǧa jetpes zor ülesı dep baǧalandy.Jaŋaşyldyǧynyŋ tamaşa bır jetıstıgı retınde, Astanada 2007 jyly ädıstemelık ortalyqtyŋ aşyluyna naqtyly mūryndyq boldy. Qaşanda bolmasyn, qai jasta da bolmasyn ünemı ızdenıste jüretın praktik därıger, joǧarǧy sanattaǧy travmatolog AQŞ-qa käsıbi şeberlıgın köteru maqsatynda ıssaparmen baryp, odan ülken oi qūşaǧynda oralady. Elge jetken soŋ, «nar täuekel» dep medisinalyq jaŋa jobasymen qalalyq äkımdıkpen bölısedı. Köp ūzamai Astana qalalyq äkımdıgınıŋ qoldauymen Oqytu-klinikalyq ortalyǧy aşylady da, direktor bop Ǧ.Ahmetov taǧaiyndalady. Özara täjıribe almasu aiasynda şet eldermen bailanys ornatyp, solardyŋ käsıbi mamandarynyŋ kömegıne jügıne qaz tūrǧan būl ortalyq bügınde bekem qalyptasyp, halyqqa medisinalyq qyzmet körsetudıŋ bedeldı tırek ūiymyna ainaldy. Ortalyqtyŋ maqsaty – qoldarynda diplomy bar orta buyn medisina qyzmetkerlerınıŋ bılıktılıgın odan ärı kötere tüsu. Ortalyqta qalamyzdyŋ barlyq emdeu-sauyqtyru oryndarynyŋ medisinalyq qyzmetkerlerı täjıribe jinaqtap, joǧary deŋgeidegı bılıktılık synaǧynan ötıp jatyr. Būl – olar üşın de merei. Respublikadaǧy basty oqytu-klinikalyq ortalyǧyna ainalǧan onyŋ bastauynda tūryp, negızın öz qolymen qalaǧanyn ärkez maqtan tūtady. El saulyǧynyŋ qamyn jegen tynymsyz jandardyŋ bırınen sanalatyn, bar ǧūmyry, bılım men küş-jıgerın sol jolda jūmsap kelgen Ǧ.Ahmetovtıŋ būl eŋbegın ekınıŋ bırı bıle bermeuı de mümkın. Därıger – ol adam janynyŋ araşaşysy, kün-tün demei küzette tūratyn saqşy-soldaty. Sol qarbalasy qyzu jyldarda joǧary sanattaǧy hirurg-ortopedtıŋ kündız är syrqattyŋ jan jarasyn emdep, qadaǧalap otyrǧanyn, tüngı kezekşılıkte telefon qoŋyrauymen öre tūryp, oida-joqta kez kelgen sätte beinetke tap bolǧan jandy ajaldyŋ tyrnaǧynan suyryp aludaǧy jantalasqan arpalysy oŋai bolmaǧanyn jaqsy sezınemız. Osylaişa aryna da, Gippokrat antymen skalpeldı qolyna alǧan därıgerlık antyna da daq tüsırmegen ol, endıgı jinaqtaǧan mol täjıribesın jas ūrpaqqa darytu maqsatynda kadrlar daiyndau ısıne qalai aralasyp ketkenın de baiqamai qalǧanymen, medisina mekemesın basqaru jolynda jiyrma jyldai qyzmet ettı. 1986-2005 jyldar aralyǧynda Selinograd medisina uchilişesın (1994 jyldan kolledj) basqardy. Onyŋ qanşama tülekterı bügınde elımız ǧana emes, şet elderdegı maŋdaialdy medisina ortalyqtary men klinikalarynda abyroimen qyzmet etude. Osy jyldardaǧy ūiadan ūşyrǧan şäkırtterın atap şyǧudyŋ özı mümkın emes. Bastysy, olardyŋ bärı de ūstaz därısın boiyna darytyp, basty bailyq adamǧa qyzmet etude.Äŋgımenıŋ tüp törkını qyzmet, tek qyzmet jaily bop otyrǧan arakıdıkte onyŋ äuletı, otbasy jaily da sūrap qaldyq. Sonda bır baiqaǧanym, «jany botadai näzık» pe eken dedık. Anasy Bibıǧaişa jastai dünieden ozyp, eŋ kenjesı on ekı jasynda qalǧan. Özı instituttyŋ studentı ol anasyn joqtaǧany sonşa aiǧa juyq basyn kötere almai, tıptı, instituttan şyǧyp ketu qaupı de bolady. Äupırımdep jürıp esın jisa kerek. Sodan berı auyl balasy ömırdıŋ qandai qiyndyǧy bolmasyn jeŋe bılıp, tek alǧa ūmtylyp, är jetıstıgın el igılıgıne arnap keledı.Otbasylyq baqyty da baiandy. Studenttık än-jyrlaryn bırge şyrqaǧan jary Säule Qaraǧandynyŋ qyzy bolǧanymen, onymen qol ūstasyp būrynǧy Selinograd, qazırgı Aqmolada tūraqtap qalǧan. Eŋbek kıtapşasynda da bır-aq jazu bar. Iаǧni, «Astana qalasyndaǧy №3 mektep-gimnaziiasynda künı bügınge deiın fransuz tılınıŋ mamany». Jūptary jarasqan olar bes bala – Dana, Daniiar, Janar, Dina jäne İnara atty ūl-qyz tärbielep ösırdı, joǧary bılım berdı. Bärı ömırden öz oryndaryn tapqan, qarjyger, därıger-ǧalym, qazaq jäne fransuz tılınıŋ mamany, aitişnik (IT), halyqaralyq zaŋger. Olardan alty nemere süiıp otyr.Eŋbegı atausyz qalmaǧan. Qazaqstan Respublikasynyŋ densaulyq saqtau, bılım beru ısterınıŋ üzdıgı, «Eren eŋbegı üşın», «Eŋbek ardagerı» jäne basqa da bırqatar memlekettık marapat iegerı.Ǧappas Ahmetovtıŋ aişyqty ömır joly qūs ızındei aiqyn, künnıŋ jerge tüsken säulesındei tüp-tüzu ärı köz qarilyqtai san aluan tüspen şaǧylysa jarqyraidy. Onyŋ boiyndaǧy qos qasietı bır arnaǧa toǧysyp, adamdy süiumen tūiyqtalǧan. Olai deitınımız, ol qoǧamdyq qyzmette de, tıkelei emdık ısınde de, tek adamdy süie otyryp qyzmet jasap keldı. Bırınde adamnyŋ jan jarasyn jazsa, ekınşısınde ruhani düniesın baiyta otyryp, täuelsız qazaq elınıŋ ırgetasyn qalauda erık-jıgerın ruhtandyra otyryp, jürekterge sözben de, emmen de jol tapqan. Ömır baqi adami syilastyqtyŋ osy altyn arqauyn ūstanǧan Ǧappas Ahmetov älı de sol dara da, dana jolmen kele jatyr.
Maira ŞÖKEN
