Astanadaǧy Ūlttyq muzeide Iýnus Emre atyndaǧy türık mädeni ortalyǧy jäne Türkiianyŋ Qazaqstandaǧy elşılıgınıŋ qoldauymen «Osmanly memleketı men Orta Aziia handyqtary qarym-qatynastarynyŋ qūjattary» atty körme aşyldy.
Būl aituly şara «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasy aiasynda ūiymdastyryldy. Körmege Osmanly memleketı men Orta Aziia handyqtarynyŋ bailanysyn baiandaityn 40 qūjat qoiyldy. Onyŋ bärı Türkiia memleketıne qarasty Osmanly mūraǧatynan alynǧan. Qūjattar arasynda qazaq hany Qaiyp Mūhammedtıŋ Osmanly sūltany III Ahmetpen 1713 jyly jazysqan hattary bar.
Osy jerde kışkene Qaiyp hanǧa toqtala keteiık. Būl babamyz Täuke hannan keiın taqqa otyrǧan. Keibır zertteuşılerdıŋ pıkırınşe, ol orta jüz hany Jädık äuletınen taraǧan. Qaiyptyŋ tūsynda Qazaq handyǧynyŋ syrtqy saiasi jaǧdaiy tūraqty bolmady. Oǧan şyǧystan joŋǧarlar, batystan başqūrt pen qalmaq bileuşılerı ülken qauıp töndırdı. Osyndai qysyltaiaŋ şaqta Qaiyp han özıne qoldau körsetetın odaqtas ızdep, Osmanly sūltanymen bailanys ornatqan.
Al körmege qoiylǧan hattardyŋ ışınde 1713 jyly 21 tamyzda Qaiyp hanǧa joldanǧan Osmanly sūltany III Ahmet jazǧan hatynyŋ köşırmesı; 1713 jyly 21 tamyzda Qaiyp Mūhammed joldaǧan on bölek syi-siiapat tırkelgen däpterdıŋ köşırmesı; 1714 jyly 16 qaŋtarda Qaiyp hannyŋ elşısı Seiıt Mūhammedqūl bei tapsyrǧan hat audarmasynyŋ köşırmesı; 1714 jyly 16 qaŋtarda Qazaq handyǧynyŋ elşısı Seiıttıŋ auyzşa sälemınıŋ qaǧazǧa tüsırılgen nūsqasy jäne 1716 jyly 14 qaŋtarda Qaiyp hannan kelgen hattyŋ köşırmesı köpşılıkke ūsynyldy. Soŋǧy hatta qazaq hany Osmanly memleketınıŋ şynaiy dosy ekendıgı jäne sol üşın ärdaiym dūǧa etetınderı turaly jazylǧan. Būdan bölek, Türkıstan aimaǧynyŋ Berlinde 1862 jyly basylǧan kartasy jäne Būhara, Hiua, Qoqan handyqtary men Osmanly memleketınıŋ qatynasyn aiǧaqtaityn hattar, qūndy derekter qoiylǧan.
Saltanatty şaranyŋ aşyluynda Qazaqstandaǧy Türkiia Respublikasynyŋ Tötenşe jäne ökılettı elşısı Nevzat Ūianyk söz alyp, körmenıŋ maŋyzyna toqtaldy.
«Qazaqstan Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasyna orai maǧynaly mädeni şaralardyŋ ötıp jatqanyna quanyştymyz. Bız ötken jyly Qazaqstan men Türkiianyŋ diplomatiialyq bailanysynyŋ 25 jyldyǧyn atap öttık. Älbette, Türkiia men Orta Aziianyŋ bailanysy bügıngı künnıŋ enşısınde ǧana emes. Osman memleketı XVI ǧasyrdan berı būl ölkege qyzyǧuşylyq tanytyp, Ortalyq Aziianyŋ Būhara, Qoqan, Hiua, Samarqan handyqtaryna elşı jıberıp, tamyry bır tuysqan eldermen saiasi-ekonomikalyq jäne mädeni qatynasty damytuǧa küş salǧan. Mıne, bügın bız osy araǧa tereŋnen tartylǧan tarihymyzdyŋ asa qūndy derekterımen tanysu üşın jinalyp otyrmyz» dedı qūrmettı elşı myrza.
Şaraǧa ädeiı alystan at terletıp kelgen Türkiia Respublikasy Premer-ministrlıgıne qarasty Memlekettık mūraǧattar basqarmasynyŋ bas direktory, professor Ugur Ünal Osman mūraǧatynda 40-tan astam eldıŋ tarihy bar ekendıgın baiandady. Onyŋ aituynşa, qazırgı künde Osman arhivınde 95 million qūjat jäne 400 myŋǧa tarta tırkeu däpterı saqtalǧan. Ystanbūl qalasyndaǧy mūraǧatqa ekı jüzden astam şeteldıkter kelıp zertteu jūmystaryn jürgızedı eken. Ondaǧy qūjattardyŋ bärı qoljetımdı. Qazaqstannan barǧandarǧa da esık aşyq ekendıgın jetkızdı.
Öz kezegınde Ūlttyq muzei direktorynyŋ mındetın atqaruşy Abai Satubaldin şarany ūiymdastyruşylarǧa alǧysyn bıldırse, Halyqaralyq türkı akademiiasynyŋ prezidentı Darhan Qydyrälı būl körmenıŋ tarihymyzdy tügendeude airyqşa orny bar ekendıgın aitty.
Sonymen qatar, Iýnus Emre atyndaǧy türık mädeni ortalyǧy direktorynyŋ mındetın atqaruşy Almagül İsina jinalǧan qauymǧa Osmanly sūltany III Ahmettıŋ Qaiyp hanǧa joldaǧan tarihi hatyn oqyp berdı. Onda: «Dostyq pen beibıtşılık bairaqtaryn jelbıretken, İslam şekaralaryn qorǧauşy, bılgır qazaq hany Qaiyp Mūhammed hanǧa sälemım men jyly lebızımdı bıldıremın. Jıberılgen hatyŋyz elşıŋız Seiıtqūl Bahadyr arqyly jetkızıldı. Izgı nietpen kelgen elşıŋız öz maqsatyn sättı aiaqtady. Elşıge elıne oralu üşın rūqsat berıldı jäne şapan kigızıldı» dep jazylǧan.
Körme 23 mamyrǧa deiın jalǧasady.
