Eldık deŋgeide atalyp ötıletın Qūrban ait merekesınıŋ qadır-qasietı men män-maŋyzy turaly «Nūr Astana» meşıtınıŋ bas imamy Asqar Mūqanov gazet tılşısıne äŋgımelep berdı.
– Asqar Äbıtaiūly, aldymen ait künınıŋ artyqşylyǧy turaly aityp berseŋız…
– Qūrban ait – barşa mūsylman älemınıŋ qadır tūtqan meiramy. Biyl atalmyş mereke 21 tamyz künı ait namazyn oqumen bastalady. Jalpy, «Qūrban» sözınıŋ özı «jaqyndau», «jaqyn bolu» degen maǧyna beredı. Dıni termin retınde būl belgılı bır uaqytta Alla Taǧalaǧa ǧibadat jasau nietımen maldy qūrbanǧa şalu degendı bıldıredı. Sondyqtan būl meiramda mūsylmandar juynyp, taza kiımın kiıp, meşıtke ait namazyna keledı. Ait namazyn oqyp bolǧannan keiın bır-bırın qūşaqtap, ökpe-renışı bolsa keşıredı. Allanyŋ razylyǧy üşın ızgı jandar qūrbandyq maldaryn soiyp, onyŋ etın tūrmysy tömen, köp balaly, äleumettık jaǧynan az qamtylatyn otbasylarǧa, t.b. mūqtaj jandarǧa taratyp beredı.
Mal soiu da – mädeniet
– Qūrbandyq malyn şalu demekşı, onyŋ şariǧattaǧy ükımı qandai?
– Hanafi mazhabyna säikes, qūrbandyq şalu şamasy jetken mūsylmanǧa, iaǧni 85 gr altynnyŋ qūnyndai bailyǧy bar mūsylmanǧa uäjıp (mındet) bolyp tabylady. Oǧan «Rabbyŋ üşın namaz oqy jäne qūrban şal» degen Qūran aiatyn, sondai-aq, Paiǧambarymyzdyŋ (oǧan Allanyŋ igılıgı men sälemı bolsyn) «Kımde-kım mümkınşılıgı bola tūra qūrban şalmasa, bızdıŋ namaz oqityn jerımızge jaqyndamasyn» degen hadisın dälel retınde aituǧa bolady. Qūrban şalu mındet bolu üşın eŋ aldymen ol adam mūsylman boluy kerek. Jūmysqa qabılettı, kämelettık jasqa tolǧan ärı zeket töleitındei negızgı qajetterden tys dünie-mülıkke (joǧaryda aitylǧandai, 85 gr altynnyŋ qūnyna teŋ nemese odan köp) ie boluy qajet.
Jalpy, qūrbandyq şaludyŋ şariǧi şarttaryn bıreu bılse, bıreu bılmeidı. Mal soiudyŋ da özındık mädenietı bar.
Eŋ aldymen, qūrbandyq maly sol jaǧymen qūbylaǧa qaratyp jatqyzylady. Sodan soŋ qasapşy «Bismillähi, Allaahu
äkbar» deidı. Maldy iegınıŋ astynan öŋeşın, keŋırdegın jäne küre tamyrlaryn kese otyryp bauyzdaidy. Maldy bauyzdap jatqanda «Bismilläh» sözın ädeiı aitpai qoisa, ol maldyŋ etın jeuge bolmaidy.
Qūrbandyqty ait namazynan keiın şalu kerek. Bıraq, qandai da bır sebeptermen bırınşı künı qūrbandyq şala almaǧan adam, ekınşı künı jäne de üşınşı künı, kün batqanǧa deiın qūrban şaluyna bolady.
– Qūrbandyqqa mal soimai, ornyna maldyŋ qūnyn aqşalai sadaqa retınde berse bola ma?
– Qūrbandyq şalu – būl Allaǧa qūlşylyq jasau äreketı. Būl räsımnıŋ tarihy sonau İbrahim Paiǧambardyŋ kezınen bastau alady. Alla Taǧala İbrahim Paiǧambardy (oǧan Allanyŋ sälemı bolsyn) synau üşın jäne barlyq mūsylmandarǧa Allaǧa baǧynudyŋ ülgısın körsetu üşın oǧan ūly İsmaildy qūrbandyqqa şaluǧa ämır etedı. İbrahim Paiǧambar
ūlyn qūrbandyqqa şaluǧa daiyn tūrǧanda, Alla Taǧala onyŋ özıne qaltqysyz boi ūsynuyna riza bolyp, qūrbandyqqa şaluǧa jerge bır qoşqardy tüsırıp, İsmaildyŋ ömırın saqtap qalǧan. Mıneki, qūrban şalu arqyly adam Allaǧa tügeldei baǧynatynyn jäne Paiǧambarlardyŋ jolymen jüretının körsetedı. Sol sebeptı, qūrban şalu ürdısınıŋ özı maŋyzdy. Maldyŋ qūnyn aqşalai beruge bolmaidy.
Kiız üiler tıgılıp, järmeŋke ötkızıledı
– Osy rette «Nūr Astana» ortalyq meşıtınıŋ bastamasymen «Jeteudıŋ bırı bol da, Rabbyŋ üşın qūrban şal!» atty qaiyrymdylyq şarasy bastalǧany belgılı. «Jeteudıŋ bırı bol» degennıŋ maǧynasyn aşyp aitsaŋyz.
– Meşıt aulasynda bırqatar sporttyq-mädeni, qaiyrymdylyq şaralary ötkızıledı. Qalalyq äkımdıktıŋ qoldauymen qol küresı, gır köteru, arqan tartu, asyq atu siiaqty ūlttyq oiyndardan saiys ūiymdastyrylyp, arnauly qaiyrymdylyq järmeŋkesı ötkızıledı. Onda erıktıler daiyndaǧan taǧamdar saudalanyp, tüsken qarajat mūqtaj jandarǧa merekelık köŋıl-küi syilauǧa jūmsalady. Al «Jeteudıŋ bırı bol da, Rabbyŋ üşın qūrban şal!» şarasynyŋ jönı bölek. Būl – qalamyzda jyl saiyn ötkızılıp kele jatqan dästürlı şara. Onda şariǧatymyzǧa sai, jetı adamnyŋ atynan bır qara mal şalynady. Şaraǧa qatysuşy adam ırı qara maldy jalǧyz özı nemese jetı adamnyŋ bırı bolu arqyly ortaqtasyp şaluǧa bolady. Qūrbandyq şalu baǧasy ärbır adam üşın 35 000 (otyz bes myŋ) teŋgeden. Bazardaǧy mal baǧasynyŋ köterılgenıne qaramastan bız şaraǧa qatysuşylardan qūrbandyq aqysyn byltyrǧy baǧamen jinap otyrmyz. Şaraǧa qatysuşy özınıŋ qūrbandyq aqşasyn ötkızedı jäne arnaiy tübırtek alady. Qūrban ait künderı atalǧan tübırtek arqyly baryp, qūrbandyq maldyŋ şalynǧanyn közımen köruıne bolady. Jinalǧan et qalamyzdaǧy köp balaly, äleumettık jaǧdaiy tömen otbasylarǧa, mümkındıgı şekteulı jandar men jalǧyzbasty analarǧa, asyrauşysy joq otbasy müşelerıne ülestırıledı. Meşıt ūjymy qūrbandyq şaludy jäne mūqtaj adamdarǧa taratudy ūiymdastyrady.
– Bügın astanalyqtar qūrban aittyŋ alǧaşqy künı demalady. Qalamyzda qandai şaralar ötedı?
– Astana qalasy äkımdıgınıŋ qoldauymen qaladaǧy körıktı oryndar men köşelerge jäne barlyq meşıt maŋdaişalaryna «Qūrban ait merekesı qūtty bolsyn!» degen mätındegı qūttyqtau bilbordtar men bannerler ılındı. Qūrban ait künı qalamyzdaǧy «Nūr Astana» ortalyq meşıtı, «Äzıret Sūltan» meşıtı jäne «S.Ǧylmani» meşıtterınıŋ aulalaryna kiız üiler tıgılıp, sporttyq-mädeni şaralar men aittyq järmeŋkeler ūiymdastyrylady. Bas müfti Serıkbai qajy Satybaldyūlynyŋ tapsyrmasyna sai, ait künderı meşıtke kelgen halyqqa joǧary deŋgeide qyzmet körsetu qamtamasyz etıledı. Qūrban ait merekesıne jäne qūrbandyq şalu räsımıne qatysty arnaiy aqparattyq-tüsındırme bukletter meşıtke kelgen halyqqa tegın taratyluda.
– Soŋǧy saual, ärbır adam qūrban aitty qalai ötkızgen jön?
– Qūrban aitta merekelık as pısırıp, tuǧan-tuysqandaryŋyzdy, dostaryŋyzdy şaqyrǧan abzal. Özderıŋız de aǧaiyndaryŋyzdyŋ üilerıne qonaqqa baruyŋyzǧa bolady. Eŋ bastysy, adamdar onyŋ meiram ekendıgın sezınuı tiıs.
QŪRBANDYQ ŞALU ORYNDARY:
