Qūrban ait – iısı mūsylman qauymy üşın, sonyŋ ışınde qazaq halqy üşın airyqşa qasiettı sanalǧan, erekşe qūrmet tūtqan qasterlı mereke. Öitkenı qasiettı Qūrban ait eldıŋ bırlıgın küşeitıp, özara bauyrlastyqty arttyrady. Asyl dınımızde därıptelgen dıni dästür ǧasyrlar boiy halqymyzdyŋ qanyna sıŋıp, Ūly dala tösındegı ūlyq merekege ainaldy.
Qūrban şalu – paiǧambarlar atasy İbrahimnıŋ (ǧ.s.) sünnetı. Alaida qūrbandyq dəstür keiıngı mūsylman ümbetke de mūra bolyp qaldy. Alla elşısı (s.ǧ.s.) Mədinaǧa kelgende qala tūrǧyndarynyŋ oiyn-sauyq qūratyn ekı künı bolatyn. Qūrban aittan aldyŋǧy kün – arapa. Būl – qajylar Arafa jotasynda qūlşylyq etetın kün. Arapa künı qajylyq saparyna şyqpaǧan eldegı mūsylmandarǧa oraza tūtu – mūstahab (jaǧymdy) amal.
Qasiettı Qūrban ait merekesı biyl Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasyna qarasty barlyq meşıtterde saǧat 07.00-de ait namazyn oqumen bastalady. Būl künı barlyq meşıtterde ait namazynan būryn imamdar jamaǧatqa ūlyq merekenıŋ syry men hikmetın tüsındıredı, ait namazynyŋ oqylu tärtıbın tüsındıredı. Namaz aiaqtalysymen meşıt aulalarynda kiız üiler tıgılıp, türlı merekelık şaralar ūiymdastyrylatyn bolady.
Osy oraida QMDB Nūr-Sūltan qalasyndaǧy «Äzıret Sūltan» meşıtınde Qūrban ait meresıne orai aitşylap kelgen jamaǧatqa kiız üiler tıgılıp, qazaqy saltymyzǧa sai qarsy alatyn bolamyz. Būdan bölek, ūlttyq sport oiyndary boiynşa arnaiy saiystar ötkızıledı. Meşıttıŋ äiel ūstazdary men şäkırtterı ūiymdastyrǧan «Qaiyrymdylyq järmeŋkesı» de būl künı qyz-qyz qainap, jamaǧatqa sauapty sauda ūsynady. Sondai-aq Nūr-Sūltan qalasy meşıtterınıŋ ūiytqy boluymen ait künderı «Qūrban aitta quandyr!» jobasy aiasynda bırneşe qaiyrymdylyq şarasy (Balalar jäne Qarttar üiıne ziiarat, meşıtke kelgen büldırşınderge merekelık tättıler taratu, ırı sauda ortalyqtarynda Qūrban aitqa qatysty merekelık şaralar, t.b.) josparlanyp otyr.
Qūrban ait namazynan keiın üş kün ışınde jaǧdaiy kelgen mūsylmanǧa qūrbandyq şalu – mındet. Alla Taǧala qasiettı Qūranda: «Rabbyŋnyŋ razylyǧy üşın namaz oqy jäne qūrbandyq şal» («Käusar» süresı, 2-aiat) dep būiyrǧan. Osy oraida qūrbandyq şaluǧa qatysty şariǧatymyzdyŋ qoiar bırqatar talaptary bar. Eŋ äuelı taŋdap alynǧan maldyŋ sau, mınsız boluy talap etıledı. Bırınşıden, būl pendenıŋ Jaratuşy İesıne degen joǧary deŋgeidegı ädeptılık qarym-qatynasyn körsetedı. Qūrbandyqtyŋ etı de, qany da Alla Taǧalaǧa qajet emestıgı, Oǧan tek pendenıŋ taqualyǧy ǧana jetıp baratyny belgılı. Osy oraida pende qūrbandyq üşın sau, aiypsyz maldy ızdep tabu arqyly taqualyqqa äreket etedı.
Qūrbandyqqa qoi, eşkı, ırı qara nemese tüie şalu. Maldyŋ erkegı de, ūrǧaşysy da jaraidy. Etı köp, dämı jaqsy bolǧany abzal. Qoi men eşkı bır adamnyŋ atynan bauyzdalady. Bır adam ekı qoi bauyzdasa, ekeuı de qūrbandyq bolady jäne ekı qūrbandyqtyŋ sauabyn alady. Al tüie men ırı qarany jetı adam bırıgıp şaluǧa bolady.
Aqauy joq, mınsız maldy qūrbandyqqa şalu. Közı körmeitın, bır közı joq, aqsaq, tym aryq, tısterı joq, qūlaǧy kesılgen, jelını kepken, qūiryǧy nemese qūlaǧynyŋ üşten bır bölıgınen köbı kesılgen maldy qūrbandyqqa şalu dūrys emes. Satyp alǧan qūrbandyq maly aiypty bolyp qalsa, ony sau malǧa auystyrady. Maldy bauyzdaityn kezde ne bauyzdau sebebımen közın şūqyp alsa nemese soiuǧa apara jatyp aiaǧyn syndyryp alsa, onyŋ oqasy joq.
Belgılı jasqa jetken maldy qūrbandyqqa şalu. Qoi men eşkı bır jasqa jetu kerek. Ülkendıgı bır jasar qoiǧa ūqsas alty aiǧa tolǧan semız ärı ırı qoidy da qūrbandyqqa şaluǧa rūqsat etıledı. Al ırı qara ekı jasqa, tüie bes jasqa toluy şart.
Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasynyŋ bastamasymen jylda ūiymdastyrylyp kele jatqan «Rabbyŋ üşın qūrban şal!» aksiiasy jaily airyqşa aita ketken jön. Elımızdegı meşıtterdıŋ ūiytqy boluymen aksiiaǧa atsalysqan jandardyŋ qūrbandyqtary şariǧat talaptaryna sai arnaiy qasaphanada soiylyp, qūrbandyq etterı mūqtaj otbasylarǧa taratylyp keldı. Elımızdegı pandemiialyq ahualǧa bailanysty būl aksiia soŋǧy ekı jyl ışınde onlain türde ötkızılıp, qūrbandyq şaluǧa niet etken otandastarymyz qaşyqtyqtan qarjy audaryp, qūrban malynyŋ qalai soiylǧandyǧy video esep türınde körsetılgen telefon nömırıne jıberılıp tūrǧan bolatyn. Biyl da būl ürdıs saqtalady. Sondai-aq arnaiy bekıtılgen qūrban şalu ornyna kelıp, oflain qatysuyna da bolady.
Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasy osy rette arnaiy qurban2022.kz saityn ıske qosyp otyr. Būl saittyŋ bır tiımdılıgı – qūrbandyq şaluǧa onlain tapsyrys berumen qatar, qūrbandyq etın aluǧa ötınış bıldırgen mūqtaj jandardyŋ da qūjattaryn tırkeuge arnalǧan. Sondai-aq qūrbandyq şaluşyǧa qūrban malynyŋ soiylyp jatqan sätınen video esepterdı qarauǧa bolady. Qazırgı taŋda Nūr-Sūltan qalasy boiynşa qūrban şalynatyn 7 oryn bekıtılıp otyr.
Sondai-aq QMDB Nūr-Sūltan qalasy ökıldıgı «Şanhai» bazary jäne «Şopan ata» bazary – osy ekı orynda «Rabbyŋ üşın qūrban şal!» aksiiasyn ötkızetın bolmaq. Qūrbandyq maly osy jerde soiylyp, bırden mūzdatqyş kölıkterge tielıp, mūqtaj otbasylarǧa jol tartatyn bolady. Būl sauapty ıske Nūr-Sūltan qalasy äkımdıgınıŋ qoldauymen volonter jastar jäne QMDB Nūr-Sūltan ökıldıgınıŋ qyzmetkerlerı men erıktı meşıt jamaǧaty jūmyldyrylady.
Erbolat JÜSIPOV,
Nūr-Sūltan qalasynyŋ jäne respublikalyq «Äzıret Sūltan» meşıtınıŋ bas imamy
