Biyl qara şaŋyraq Qūrmanǧazy atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq halyq aspaptar orkestrınıŋ qūrylǧanyna 85 jyl tolyp otyr. Osyǧan orai jyl basynan berı alys-jaqyn şetelder men el öŋırlerınde gastrolderı ötıp jatyr. 30 qazanda elordanyŋ «Qazaqstan» ortalyq konsert zalynda Mädeniet jäne sport ministrlıgı men Nūr-Sūltan qalasy äkımdıgınıŋ qoldauymen mereitoilyq ülken konsert ötedı. Sonyŋ qarsaŋynda orkestr direktory, Mädeniet salasynyŋ üzdıgı Quanyşbek Mūhanǧalievpen öner ūjymynyŋ keşegı jäne bügıngı künderı turaly sūhbattastyq.
JŪBANOVTAN TILEPBERGENGE DEIIN
– Aldymen aitarymyz, orkestrdıŋ mereitoiy qūtty bolsyn! Äŋgımemızdı öner ūjymynyŋ tarihynan bastasaq…
– Qūrmanǧazy atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq halyq aspaptar orkestrı qazaq muzykasynyŋ qara şaŋyraǧy bolyp sanalady. Sonau 1934 jyly akademik Ahmet Jūbanovtyŋ bastamasymen qūrylǧan öner ūjymyna biyl 85 jyl tolyp otyr. Orkestr Elbasymyz-Tūŋǧyş Prezidentımız Nūrsūltan Nazarbaev aitqandai, bügınderı täuelsız memleketımızdıŋ ınju-marjanyna ainaldy.
Orkestrdıŋ qūramynda mädeniet jäne öner qairatkerlerınıŋ, KSRO jäne Qazaqstannyŋ halyq ärtısterınıŋ ülken şoǧyry qyzmet etıp, onyŋ qalyptasuyna, elge tanyluyna sübelı üles qosty. Keşegı Ahmet Jūbanovtan bastasaq, būl qatarda Şamǧon Qajyǧaliev, Aldabergen Myrzabekov, Fuat Mansūrov syndy maitalman dirijerler tūr. Täuelsızdıkten berı qarai tartsaq, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Aitqali Jaiymov, Qūrmanǧazy atyndaǧy Qazaq ūlttyq konservatoriiasynyŋ bügıngı rektory, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Arman Jüdebaev dirijerlık taiaq ūstasa, osy künderı orkestrdıŋ bas dirijerı – «Daryn» memlekettık jastar syilyǧynyŋ iegerı Abylai Tılepbergen.
– Mereitoilyq jylda bırneşe memleketke, elımızdıŋ bırqatar qalasyna gastroldermen baryp qaitypsyzdar. Sol saparlar turaly aityp berseŋız.
– Osy jyl bız üşın erekşe bolyp tūr. Mereitoiǧa orai gastroldık saparlardyŋ kestesı jasaldy. Jyl basynan berı Resei Federasiiasynda, İspaniianyŋ Madrid qalasynda, Batys Qazaqstan jäne Almaty oblystarynda, 15 qazanda Almaty şaharyndaǧy «Respublika» saraiynda ülken konsertterdı ötkızdık.
Biyl – bızdıŋ ǧana emes, qazaq önerınıŋ özge de qara şaŋyraqtarynyŋ mereitoiy. Sonyŋ ışınde Qūrmanǧazy atyndaǧy Qazaq ūlttyq konservatoriiasyna – 75 jyl, Abai atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq opera jäne balet teatryna – 85 jyl, N.Sas atyndaǧy balalar jäne jasöspırımder teatryna – 75 jyl, Kazaqstan kompozitorlar odaǧyna – 80 jyl. Jalpy ötken ǧasyrdyŋ otyzynşy-qyrqynşy jyldar qazaq önerıne ülken dümpu äkeldı. Sol mereitoilardyŋ bärıne atsalystyq. Onyŋ syrtynda Säken Seifullin men Iliias Jansügırov sekıldı arystarymyzdyŋ 125 jyldyǧy – osy jyldyŋ enşısınde. Jazuşylar odaǧymen bırlesıp, ülken konsert qoidyq. Al 30 qazan künı elordaǧa kelemız. Sol konsertke barşaŋyzdy şaqyramyn.
ELORDADA ŪLY DALANYŊ KEŊDIGIN PAŞ ETEDI
– Elordadaǧy konsertke būiyrtsa baramyz, raqmet! Bas qalada ötetın konsert baǧdarlamasymen qysqaşa tanystyryp ötseŋız…
– Konsertke kelseŋızder qazaq muzykasynyŋ ūlylyǧyn, Ūly Dalamyzdyŋ keŋdıgın paş etetın sazdy äuenderdı tyŋdaisyzdar. Onda orkestrde qyzmet etken, qazır jūmys ıstep jatqan aǧa buyn, orta buyn, jas buyndy ūlyqtap, qūrmettep, qoşemettep beinefilmder körsetemız. Fotokörme ūiymdastyramyz. Almaty qalasyndaǧy konsertımızde Qūrmanǧazy orkestrımen bırge ösken, orkestrmen bırge älemnıŋ jetekşı sahnalaryn körgen Nūrǧali Nüsıpjanov, Bibıgül Tölegenova, Altynbek Qorazbaev, Maqpal Jünısova, Aigül Qosanova, Säken Maiǧaziev öner körsettı. Al Nūr-Sūltan qalasyna Nūrjamal Üsenbaeva, Sündet Baiǧojin, Tamara Asar syndy opera jäne estrada jūldyzdaryn şaqyryp otyrmyz. Olar daiyndyq jūmystaryn bastap kettı.
– Aldaǧy josparlaryŋyz qandai, taǧy qai öŋırlerde konsert ötkızesızder?
– Jyl soŋyna deiın Almatyda taǧy bırneşe konsert qoiyp, Qytaidyŋ Beijıŋ men Ürımşı qalalaryna, Özbekstanǧa gastroldermen baramyz. Özbekstandaǧy Qazaqstan jylynyŋ jabyluy Qūrmanǧazy orkestrınıŋ tıkelei qatysuymen ötedı. Būl jaǧdai orkestrdıŋ Qazaqstannyŋ mädeni saiasatyndaǧy ülken ornyn paş etedı. Aldaǧy josparymyzda Taşkent qalasyndaǧy ülken konsertımız tūr. Osymen jyldy aiaqtap, kelesı jyldyŋ josparyn oryndauǧa kırısemız.
Ūly Abaidyŋ – 175, äl-Farabi babamyzdyŋ – 1150, Altyn Ordanynyŋ 750 jyldyqtaryna daiyndyqqa qazırden bastap kırısıp kettık. Muzykanyŋ älıpbiın qalyptastyrǧan äl-Farabi babamyz ǧoi. Jaugerşılık zamanda handardyŋ, bilerdıŋ, batyrlardyŋ beinesın talai jyraular men küişıler somdady. Sonyŋ bärın paş etemız. Onyŋ üstıne Şyǧys Qazaqstan oblysyna gastroldık sapar josparlandy.
Mūnyŋ bärı – Elbasymyzdyŋ «Ruhani jaŋǧyru», «Ūly Dalanyŋ jetı qyry» baǧdarlamalarynyŋ igılıgı. Qazırgı Prezidentımız Qasym-Jomart Toqaev mädeniet salasyna ülken qoldau körsetıp otyr. Kelesı jyly mädeniet qyzmetkerlerınıŋ jalaqysyn ösıruge pärmen berdı. Bügıngı taŋda Memleket basşysynyŋ qoldauymen köptegen mädeni oşaqtardyŋ kürdelı jöndeu jūmystary jürıp jatyr.
ŪRPAQTAR SABAQTASTYǦY MEN DÄSTÜR JALǦASTYǦY
– Prezident tarapynan mädeniet salasyn qoldau turaly aityp jatyrsyz. Qazır orkestr müşelerınıŋ jalaqysy qandai? Jalpy ärtısterdıŋ äleumettık mäselelerın şeşu jaǧy qalai?
– Orkestrde ortaşa jalaqy – 100 myŋ teŋgenıŋ kölemınde. Biyl Jastar jyly ǧoi. Osy jyly ūjymymyzǧa köptegen jas mamandar jūmysqa keldı. Sonyŋ ışınde otbasyn qūrǧan, päterde jürgen, balaly-şaǧaly adamdar bar. Olar – türlı qiyndyqtarǧa qaramai,
bolaşaqqa senetın, muzykaǧa berılgen, şyn patriot azamattar. Būl jaǧy bızdı quantady. Memleket tarapynan qoldau bolyp jatsa, ärine, äleumettık mäselelerın şeşemız.
Qazırdıŋ özınde Mädeniet jäne sport ministrlıgı tarapynan qoldau bar. Byltyr «Qazaqkonserttıŋ» ǧimaraty bızge berılıp, jaŋa jerge köştık. Söitıp ülken oljaǧa keneldık. Zalymyz keŋeiıp qaldy. Ǧimarat qalanyŋ ortalyǧynda ornalasqan soŋ körermenderımızge de yŋǧaily boldy.
– Qazır orkestrde qanşa muzykant bar? Jalpy ūjymda qanşa adam jūmys ısteidı?
– Qūramymyzda 85 ärtıs, al ştatta bas-aiaǧy 127 adam jūmys ısteidı. Sonyŋ ışınde äigılı qobyzşy Jappas Qalambaevtyŋ qyzy Qūndyz Qalambaeva, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı, «Daryn» memlekettık jastar syilyǧynyŋ laureaty, bas konsertmeister Batyrjan Myqtybaev, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerlerı Janas Bekentūrov, Läilä Mazova bar. Ärtısterdıŋ aldy orkestrde elu, qyryq jyl qyzmet ıstep kele jatyr. Olar talai şetelder men elımızdıŋ tükpır-tükpırın aralady.
– Kezınde Bolat Sarybaev talai ūlttyq aspaptarymyzdy jaŋǧyrtty. Solar qazırgı kezde orkestrde qanşalyqty qamtyldy?
– Sazsyrnai, sybyzǧy, basqa da aspaptar bügınde bızde, sosyn N. Tılendiev atyndaǧy «Otyrar sazy» orkestrınde köp qoldanylady. Qūrmanǧazy orkestrı akademiialyq, jalpylama baǧyttyŋ bärın qamtysa, «Otyrar sazy» etnografiialyq baǧytta jūmys ısteidı. Ūlttyq aspaptardyŋ köbısı – osy orkestrde. Soǧan qaramai, jaŋa aspaptardy qosu jaǧynan ızdenıs üstındemız. Jalpy muzykanttardyŋ ūǧymynda Qūrmanǧazy orkestrı – ata orkestr, «Otyrar sazy» – aǧa orkestr, öŋırlerdegı orkestrler – ını orkestrler bolyp esepteledı.
– Keşegı otyzynşy jyldardan bastap Qamar Qasymov, Emmanuil Romanenko syndy şeberler Qūrmanǧazy orkestrıne arnap ūlttyq aspaptardy jasaǧanyn bılemız. Qazır dästür jalǧastyǧy bar ma? Şeberlerge muzykalyq aspaptarǧa tapsyrys beresızder me?
– Jolauşy Tūrdyǧūlov deitın şeber bızge aspaptardy jasaidy. Orkestrdegı aspaptardyŋ köbısı Jolauşy aǧamyzdyŋ qolynan şyqqan. Aspaptarǧa memlekettık satyp alu arqyly tapsyrys beremız. Ärine, sapaǧa köp köŋıl bölemız.
ŞETELDERDEN KÖRERMENDER KELEDI
– Körermenderıŋız jaǧy qalai? Konsertterıŋızge köp adam jinala ma?
– Körermenderımız köp. Olar egde jastaǧy, orta jastaǧy jäne jastar, jasöspırımder bolyp bırneşe topqa bölınedı. Ärqaisysyna ärtürlı baǧdarlama daiyndaimyz. Eskı men jaŋany qosyp konsertterdı ötkızemız. Būrynnan qalyptasqan körermenderımız bar. Jyldan jylǧa jaŋa körermender de köptep qosylyp jatyr. Bırde Qūrmanǧazy Saǧyrbaiūlynyŋ küilerınen konsert berdık. Sol kezde «Kassir.kz», «Ticketon.kz»
arqyly onlain bilet Şotlandiiadan, Türkiiadan, Polşadan satyp alynǧanyn baiqadyq. Şetelden kelgen körermender konsertten keiın riza bolyp, oilaryn aitty. Orkestrımız turizmnıŋ damuyna da üles qosyp jatqandai. Sol jaǧy da bızdı quantyp, mereiımızdı tasytady.
– Quanyşbek Janbolatūly, biletterıŋızdıŋ baǧasy qandai?
– Biletterdıŋ baǧasy – 700 teŋge men 3 myŋ teŋge şamasynda. Baǧa oryn men keletın körermenderge bailanysty osylai qoiylǧan. Studentterge jeŋıldık jasap, eŋ tömengı baǧany qoidyq.
– Äŋgımeŋızge raqmet! Şyǧarmaşylyq tabystar tıleimız!
Sūhbattasqan
Amanǧali QALJANOV
