Öndırıs pen qūrylys alaŋdarynda eŋbek qauıpsızdıgı saqtalmai, jūmysşylardyŋ zardap şegıp, tıptı mert bolatyn qaiǧyly jaǧdailardyŋ oryn alatyny jasyryn emes. Al käsıpodaqtyŋ qarapaiym eŋbek adamynyŋ amandyǧy men müddesın qorǧaityn ūiym ekenı belgılı. Būl tūrǧyda «Qūrylys keşenı jäne tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyq qyzmetkerlerınıŋ salalyq käsıpodaǧy» qoǧamdyq bırlestıgı Astana qalalyq filialynyŋ töraiymy Tıleules Madiiarovany sūhbatqa tartqan bolatynbyz.
Jauapsyz jūmys beruşıler jeterlık
– Tıleules Baltaşqyzy, öndırıs oryndary men qūrylys alaŋdaryndaǧy eŋbek qauıpsızdıgınıŋ saqtalmauynyŋ, qaiǧyly jaǧdailardyŋ oryn aluynyŋ sebebı nede?
– İä, oryndy sūraq. Öitkenı adam ömırınen asqan bailyq joq. Olardyŋ qauıpsız, alaŋsyz eŋbek etuıne bırınşı kezekte jūmys beruşıler jauapty. Barlyq talaptar saqtaluy tiıs. Bıraq osy maŋyzdy mäselege jauapsyz qaraityn basşylardyŋ älı de bar ekenı qairan qaldyrady. Olardyŋ būl ıske beiqam qarauynyŋ saldarynan jūmys oryndarynda auyr jaraqat alyp, mügedek bolyp qalatyndar da, tıptı jaryq düniemen qoştasyp jatatyndardyŋ da bar ekenı şyndyq.
– Osyndai keleŋsız jaǧdailardyŋ aldyn alumen ainalysatyn arnaiy tehnikalyq inspektorlar josparly tekseruler jürgızıp tūra ma? Būl tūrǧyda olar qanşalyqty qauqarly?
– Astanada jyldan-jylǧa qūrylys auqymy keŋeiıp, öndırıs oryndarynyŋ artyp kele jatqany belgılı. Bızdegı sausaqpen sanarlyq inspektorlardyŋ sol öndırıs oryndarynyŋ barlyǧyn qamtuy mümkın emes. Bıraq olardyŋ bılıktı maman ekenıne kümän joq. Astana qalasy boiynşa 14 tehnikalyq inspektordyŋ 12-sı joǧary bılımdı. 2 mamannyŋ orta arnauly bılımı bar. Olardyŋ bärı – eŋbek qauıpsızdıgıne bailanysty taǧylymdamadan ötken täjıribelı ärı bılıktı mamandar.
– Al öndırıstık keŋesterı bar ma?
– Astanada būl mäselege bailanysty «Qauıpsız eŋbek» baǧdarlamasy äzırlenıp, 7 ırı qūrylys ornynda, atap aitqanda, «Arabtek», «Şar-Qūrylys», «Klen», «Astana qalalyq arhitektura» jauapkerşılıgı şekteulı serıktestıkterı men «Astana-Zelenstroi», «Astana-Teplotranzit» aksionerlık
qoǧamdarynda, «Astana Su Arnasy» kommunaldyq käsıpornynda eŋbek qauıpsızdıgın qadaǧalaityn öndırıstık keŋes qūryldy. Olar bızge aitarlyqtai kömek körsetıp otyr. Mäselen, «Astana – Teplotranzit» aksionerlık qoǧamynda eŋbektı qorǧaudy basqarudyŋ memleketaralyq standarttaryna sai keletın jüie engızılgen. Nätijesı oidaǧydai. Aldaǧy uaqytta basqa da käsıporyndarda osyndai tiımdı jüienı engızudı maqsat tūtyp otyrmyz.
«Astana – Zelenstroi» aksionerlık qoǧamynda 2016 jyldan berı künı bügınge deiın öndırıste bırde-bır qaiǧyly jaǧdai tırkelgen joq. Öitkenı būl käsıporynda eŋbek qauıpsızdıgınıŋ erejelerı qataŋ saqtalady. Astanadaǧy basqa da öndırıs oryndarynda osyndai körsetkışke qol jetkızuımız kerek.
– Eŋbek qauıpsızdıgı jönındegı keŋesterge käsıpodaqtyŋ yqpaly qandai?
– Käsıpodaqtyŋ ūsynysy boiynşa ärbır keŋeste eŋbektı qorǧau jönındegı 3 tehnikalyq inspektor bar. Olar eŋbek qauıpsızdıgı jönındegı jurnaldardyŋ boluyna, onyŋ jüielı jäne dūrys toltyryluyna, eŋbek adamdarynyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etu men qorǧauǧa bailanysty jūmystardyŋ kün saiyn tiianaqty jürgızıluıne, eŋbektı qorǧau erejelerı men talaptardyŋ dūrys oryndaluyna tıkelei atsalysady.
Synyqqa syltau ızdeidı
– Öndırıstık keŋes müşelerı men tehnikalyq inspektorlar tekserıs kezınde eŋbek qauıpsızdıgıne bailanysty qandai kemşılıkterdıŋ köbırek oryn alǧanyn anyqtady?
– Jyl basynan berı 126 tekseru jürgızıldı. Nätijesınde eŋbektı qorǧau erejesı men tärtıbın saqtauǧa bırqatar qūrylys oryndary jetkılıktı män bermeitın bolyp şyqty. Qūrylysqa jauapty adamdar bırınşı kezekte jūmys auqymyn tezırek bıtıruge jantalasyp jürıp, eŋbek qauıpsızdıgı şaralaryn ekınşı kezekke ysyra salady. Sol sebeptı qūrylys nysandarynda eŋbek qauıpsızdıgıne qatysty ereje men tärtıptı saqtamau köbırek baiqaldy. Sonymen bırge jūmysşylardy eŋbek qauıpsızdıgıne bailanysty oqytu men daiyndauǧa da jete nazar audarmaityn mekemeler bar. Qūrylysqa jūmysşylardyŋ bırı kelıp, bırı ketıp jatady. Eŋbek qauıpsızdıgıne qatysty talap-erejemen tanystyruǧa uaqyttyŋ tyǧyzdyǧy men jūmys küşınıŋ jetpei jatqanyn syltauratyp, jūmysqa jaŋadan qabyldanǧandardy bırden qūrylys basyna jıbere salatyn jaǧdailar bolady. «Olar basqa qūrylys mekemelerınde jūmys ıstep kelgen, eŋbek qauıpsızdıgı şaralaryn bıledı, soǧan bola uaqyt joǧaltyp qaitemız?» deidı jūmys beruşıler. Tekseru barysynda arnaiy jūmys kiımımen qamtamasyz etuge män bermeitın qūrylys oryndarynyŋ da bar ekenın közımız kördı. Būǧan olar: «Tenderdıŋ qorytyndysy şyqpai jatyr, jūmys kiımderımen qamtamasyz etuge tiıstı jeŋımpaz belgılı emes», «Jūmys kiımderı eskırgen edı, jaŋasyn kütıp otyrmyz» dep jauap qaitarady. Alaida mūnyŋ bärı – tek syltau ǧana. Talap bärıne ortaq. Eŋbek qauıpsızdıgı erejelerın qataŋ saqtau qajet. Oǧan ūsaq-tüiek dep qarau, eskermeu jūmys oryndarynda keleŋsız jaǧdailardyŋ oryn aluyna äkeledı. Būl – adam ömırı. Sondyqtan būl mäselege airyqşa män bergen jön. Mūny jūmys beruşıler men eŋbek adamdaryna ūdaiy aityp kelemız. Nätijesınde qūrylys pen önerkäsıpte eŋbek qauıpsızdıgın saqtamaudan bolatyn oqys jaǧdailar azaiyp keledı.
– Tıleules Baltaşqyzy, otbasyn asyraudyŋ qam-qareketımen elımızdıŋ tükpır-tükpırınen elordaǧa keletın qūrylysşylar qatary qalyŋ. Bıraq olardyŋ arasynda qūrylys oryndarynda ömırmen qoştasyp jatatyndary da joq emes. Būǧan ne deisız?
– İä, rasymen de solai. Elordadaǧy qūrylys oryndary qauıptı bolyp tūr. Onyŋ bırqatar sebepterın joǧaryda aittym. Biylǧy jyldyŋ 9 aiyndaǧy derekke säikes, Astananyŋ öndırısterınde 42 adam zardap şekken. Onyŋ 16-sy qūrylys salasynda jūmys ıstegen. Ökınışke qarai, biyl qūrylys basynda 8 adamnyŋ qaitys bolǧany tırkelıp otyr. Būl ötken jylmen salystyrǧanda ekı ese az. Bıraq būǧan bärıbır köŋılımız könşımeidı. Öitkenı adam ömırınen artyq eşteŋe joq. Sondyqtan jūmys beruşıler adam ömırın saqtauǧa, eŋbektıŋ qauıpsız boluy üşın jaǧdai jasauǧa müddelı.
Qauıpsız eŋbek – adam kapitalyn damytudyŋ draiverı
– Būl rette tekserıs jasau öz aldyna, käsıporyndar arasynda eŋbek qauıpsızdıgıne bailanysty baiqaulardy da ötkızıp tūrsa qalai bolady?
– Būǧan «keşegı keŋestık kezeŋdegı käsıpodaqtyŋ sarqynşaǧy» dep qaraityndar da joq emes. Degenmen jūmystyŋ jaqsy jüruıne yqpaly tiıp jatsa, ony nege jasamasqa?!. Ötken şaqtyŋ täjıribesınen qajetın alyp, kereksızın ysyryp qoiǧan jön. Jalpy, bız jyl saiyn «Qauıpsız eŋbek» baǧdarlamasynyŋ aiasynda «Eŋbek qauıpsızdıgı boiynşa üzdık qūrylys ūiymy», «Eŋbektı qorǧau jönındegı üzdık tehnikalyq inspektor», «Qoǧamdyq baqylau qorytyndysy boiynşa üzdık ūiym», «Eŋbek qauıpsızdıgı boiynşa tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyq salasyndaǧy üzdık ūiym» baiqaularyn ūiymdastyryp kelemız. Būl atalymdar boiynşa biyl «Aqmola-Beton» jauapkerşılıgı şekteulı serıktestıgı, «Astana qalalyq arhitektura» jauapkerşılıgı şekteulı serıktestıgı jäne «Astana-Zelenstroi» aksionerlık qoǧamy jeŋımpaz atandy. Qazır jasyratyny joq, eŋbek zaŋdylyǧyn saqtamaityn mekemeler de kezdesıp jatady. Osynyŋ saldarynan eŋbek dauy tuyndaidy. Sol sebeptı «Eŋbek zaŋdylyǧyn saqtau jönındegı qoǧamdyq audit» qanatqaqty jobasy qolǧa alyndy. Būl – köşpelı trening. Tiıstı mamandar öndırıstık uchaskelerge baryp trening ötkızıp, keŋes beredı. Biylǧy säuır aiynda «Qauıpsız eŋbek – adam kapitalyn damytudyŋ draiverı» degen taqyrypta ekınşı Kongress ūiymdastyryldy. Oǧan tiıstı ministrlıktıŋ jäne Astanadaǧy atqaruşy organdar men ükımettık emes ūiymdardyŋ, tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyq mekemelerınıŋ ökılderı qatysty. Basqosuda türlı özektı mäseleler jönınde pıkırtalas bolyp, naqty ūsynys-pıkırler aityldy.
Bız Astana aumaǧymen ǧana şektelıp otyrǧan joqpyz. Sonymen qatar eŋbek qauıpsızdıgıne bailanysty Halyqaralyq konferensiialar men körmelerge qatysyp, täjıribe jinaqtaudamyz. Mūndai basqosulardyŋ paidasy zor.
Sūhbattasqan
Nūrdäulet KÄKIŞTEGI
