Astananyŋ qūrylysy qaşanda qarqyndy. Aumaǧy 79,7 myŋ gektardy alyp jatqan Nūr-Sūltan qalasynda är jyl saiyn türlı ǧimarattar, joldar, köpırler salynyp, eskı nysandar sürılıp, jaŋa yqşam audandar paida boluda. Qūrylysşylardyŋ käsıbi merekesı qarsaŋynda elordadaǧy qūrylys salasynda atqarylyp jatqan tyŋ jaŋalyqtardy oqyrman nazaryna ūsynudy jön körıp otyrmyz.
Qazaqstanda qūrylys salasy erekşe damyp keledı. Būl salada 700 myŋnan astam adam eŋbek etedı. Tıptı älemdı jailaǧan ındettıŋ özı qūrylys jūmystaryna kesırın tigıze almady. Tötenşe jaǧdai jariialanyp, käsıpkerlık subektılerınıŋ köpşılıgı jūmysyn toqtatuǧa mäjbür bolǧan kezdıŋ özınde qūrylys bır sätke saiabyrsyǧan joq. Qaita barlyq öŋırlerde onyŋ qarqyny artqan. Biyl jaŋa üilerdı paidalanuǧa beru körsetkışı Nūr-Sūltan qalasynda – 34 paiyz, Almaty oblysynda – 31 paiyz, Şymkent qalasynda 22 paiyz ösken. Tömende qūrylysşylardyŋ käsıbi merekesı qarsaŋynda elordadaǧy qūrylys salasynda atqarylyp jatqan jūmystarǧa şolu jasadyq.
Renovasiia üderısı
Qala şaruaşylyǧynda jiı qoldanylatyn terminnıŋ bırı – «renovasiia». Ol latyn tılınen audarǧanda «jaŋartu», «qalpyna keltıru», «jöndeu» degen maǧynalardy bıldıredı. Iаǧni qalany renovasiialau – būl keşendı qaita jöndeu nemese eskı jäne apatty ǧimarattardy kürep, injenerlık jelılerdı, tūrǧyn üilerdı jaŋartu baǧdarlamasy. Qazırgı taŋda älemnıŋ köptegen ırı qalalary osy prosestı bastan keşude. Sonyŋ ışınde Nūr-Sūltan da būl üderısten şet qalyp jatqan joq.
Elordadaǧy eskı apatty üilerdı renovasiialau jobasy aiasynda jürgızılıp jatqan 1211 päterlı, 77,6 myŋ şarşy metrdı qūraityn 4 köpqabatty tūrǧyn üi keşenınıŋ qūrylysy jyl soŋyna deiın aiaqtalady dep kütılude.
Sonymen qatar Nūr-Sūltandaǧy apatty jäne eskı üilerdı renovasiialau jobasy aiasynda qaita investisiialau maqsatynda 818 päter aǧymdaǧy jyly naryqtaǧy baǧa boiynşa 1 şarşy metrı 340 myŋ teŋgege baǧalanuda.
Tūrǧyn üi keşenderınıŋ qūrylysy kestege säikes jürgızılıp, 25 jeltoqsanǧa deiın paidalanuǧa berıluı kerek.
Sondai-aq biyl 8 apatty jaǧdaidaǧy üi sürılıp, 126 otbasy köşırıldı. Al 2 apatty üi boiynşa sot ısı jürgızılıp jatyr (3 päter).
Josparǧa säikes, biyl taǧy 209 päterlı 5 apatty üi sürıluı tiıs. Qazırgı uaqytta 157 päter tūrǧyndary qūqyq belgıleuşı qūjatty basqarmaǧa ūsynsa, 52 päterdıŋ tūrǧyndary qūqyq belgıleuşı qūjatty räsımdeu üstınde.
Üleskerler mäselesı qalai şeşılıp jatyr?
2019 jyly qala äkımdıgınıŋ atsalysuymen 10 problemaly nysan paidalanuǧa berıldı. Qalada bügınde problemaly nysan 52-den 42-ge azaidy. Ondaǧy üleskerler sany – 13233.
Problemaly nysandar qūrylysyn uaqytyly aiaqtau jönınde memlekettık uäkılettı organdardyŋ jauapty boluymen jospar bekıtılgen.
Äkımdıktıŋ qatysuymen 9 qūrylys nysanynyŋ (1230 ülesker) aiaqtaluyn üleskerler öz betınşe jüzege asyruda (2 nysan boiynşa investor ızdestırılude, qūrylys – 4, paidalanuǧa beru – 3, aiaqtau uaqyty – 2019-2022 jyldar).
33 asa problemaly nysan (12003 ülesker) «Nūrly jer» memlekettık baǧdarlamasy boiynşa 2020-2025 jyldar aralyǧynda salynbaq.
Josparǧa sai Nūr-Sūltan qalasy äkımdıgı Vedomstvoaralyq komissiiasynyŋ qatysuymen üleskerlık qatysu tūrǧyn üi qūrylysy boiynşa üstımızdegı jyly 20 nysandy (5,8 myŋ ülesker) aiaqtau josparlanuda. Qalǧan 22 nysan (7,5 myŋ ülesker) 2021-2023 jyldary engızıledı desedı. Problemaly nysandardy engızu jäne paidalanuǧa beru jönınde jüielı negızde keşendı jūmystar jürgızılude.
Bılım beru nysandary boi köteredı
Nūr-Sūltandaǧy özektı mäselelerdıŋ bırı – mektepterdegı oryndar sanynyŋ tapşylyǧy. Būl mäselenı şeşu maqsatynda biyl elordada 10 myŋ oryndy qamtamasyz etetın 13 bılım beru nysanyn paidalanuǧa beru közdelıp otyr. Onyŋ 2100 oryndy qūraityn 2 mekteptıŋ qūrylysy qyrküiek aiyna deiın aiaqtalady dep kütılude. Sonymen qatar jaŋa oqu jylynda №51, 52, 40, 31 mektepterınıŋ janynan 1950 oryndy qamtityn qosymşa ǧimarattar qūrylysy da aiaqtaluy tiıs.
Sondai-aq Seifullin, Omarov jäne Syrdariia köşelerınıŋ töŋıregınde ornalasqan 900 oryndyq mekteptıŋ injenerlık jelılerınıŋ qūrylysy aiaqtaluǧa jaqyn. Būdan keiın 2019 jyly berılgen mektep biylǧy qyrküiekte öz qyzmetın bastamaq.
Qūrylys jūmystary älı de jalǧasyp jatqan 3900 oryndy qamtityn 4 mektep pen 1150 oryndyq 2 qosymşa ǧimarat aldaǧy jeltoqsan aiynda berıledı dep kütılude. Būdan bölek 3600 oryndyq taǧy 3 mektep 2021 jyldyŋ jeltoqsanynda salynyp bıtedı dep josparlanuda.
Sonymen qatar memlekettık-jekemenşık ärıptestık aiasynda salynatyn astanadaǧy 10 mekteptıŋ jobasyn jüzege asyru da bastaldy. Mektep qūrylysy jaŋa qarjylandyru modelı boiynşa jürgızıledı dep kütılude. Qazırgı uaqytta konkursqa qatysuşy kompaniia naqtylanyp, konkurstyq qūjattama jūmystary jürgızılude.
Sondai-aq Qarasai batyr men Būlanty köşelerınıŋ qiylysynda salynatyn 1200 oryndyq mekteptıŋ jobalau jūmysy aiaqtaldy. Sol siiaqty 2700 oryndyq 2 mekteptıŋ jäne 600 oryndyq qosymşa ǧimarat qūrylysynyŋ jobalau-smetalyq qūjaty äzırlenu üstınde.
Mūnymen qosa mektepterdegı bılım alatyn mümkındıgı şekteulı toptarǧa barynşa jaǧdai jasau maqsatynda lifttık aumaqty keŋeitu jönındegı 2 jobanyŋ jobalau-smetalyq qūjattamasy jasalyp jatyr.
Tūrǧyn üi qūrylysynda toqtau joq
«Nūrly jer» memlekettık tūrǧyn üi baǧdarlamasyn jüzege asyrudy jalǧastyru maqsatynda 2020 jyly 59,5 mlrd teŋge qarastyrylypty. Onyŋ 3,2 mlrd teŋgesı respublikalyq biudjetten bölınse, 49,5 mlrd teŋge qaryzǧa berılgen. Al 6,8 mlrd teŋge jergılıktı biudjet esebınen bölıngen.
Qoljetımdı baspana kölemın ūlǧaitu şaralary aiasynda aǧymdaǧy jyly kölemı 312,4 myŋ şarşy metr bolatyn 5580 päterlı
14 köpqabatty tūrǧyn üi keşenınıŋ qūrylysy jüzege asyryluda. Būl tūrǧyda jyl soŋyna deiın üi kezegınde tūrǧandarǧa satyp alu qūqyǧynsyz kölemı 29,8 myŋ şarşy metrdı qūraityn jaldamaly 614 päter berıledı dep közdelıp otyr. Köpqabatty tūrǧyn üi keşenderı Qoşqarbaev, Ainaköl jäne 23-17 köşelerı maŋynda (parkingpen) jäne Tılendiev daŋǧylynyŋ oŋtüstıgınde Sarybūlaq özenınıŋ maŋynda, Qūdaiberdıūly köşesınıŋ boiynda (ekınşı kezek qūrylysy parkingpen) ornalasqan.
Sonymen qatar kölemı 282,6 myŋ şarşy metr bolatyn 4966 päterlı tūrǧyn üiden baspana aludy nesie arqyly räsımdeuge mümkındık berılmek. Memlekettık baǧdarlama aiasynda 66,1 myŋ şarşy metrdı qūraityn 1111 päterden tūratyn 3 köpqabatty tūrǧyn üi keşenınıŋ jobalau jūmysy aiaqtaldy. Sol siiaqty jalpy kölemı 319 myŋ şarşy metr, iaǧni 5799 päterlı 12 tūrǧyn üi keşenınıŋ jobalyq-smetalyq qūjatyn jasau josparda tūrǧan körınedı. Būdan bölek, 400 myŋ şarşy metrlık, 7699 päterden tūratyn 8 tūrǧyn üi keşenınıŋ jobalau jūmysy jaqyn arada bastalmaq.
Sondai-aq densaulyq saqtau qyzmetkerlerıne arnalǧan 3 jataqhana jobasynyŋ jobalyq-smetalyq qūjatynyŋ jūmysy bastalyp ta ketıptı.
Biyl 616 päterge köpbalaly otbasylar, al 350 päterge jūmys ısteitın jastar ie boluy üşın respublikalyq biudjettıŋ transfertınen 7,6 mlrd teŋge qarastyrylǧan.
Densaulyq saqtau nysandaryna da den qoiyldy
2020 jyly infeksiialyq auruhanany ornalastyruǧa arnalǧan daiyn moduldı konstruksiiasynyŋ qūrylysy aiaqtaldy. Ol medisinalyq tehnologiialyq jabdyqtarmen qamtamasyz etılgen.
Sonymen qatar Mäŋgılık El jäne E497 köşelerınde ornalasqan 150 orynǧa arnalǧan oŋaltu ortalyǧynyŋ jobalyq-smetalyq qūjaty äzırlenude. Būl joba osy jyldyŋ qazan aiynda aiaqtalady dep josparlanuda. №1 qalalyq auruhana maŋyndaǧy Qobda köşesınıŋ boiyndaǧy 250 oryndyq perinataldyq ortalyqtyŋ da jobalyq-smetalyq qūjaty äzırlenu üstınde.
Jalpy, sarapşylardyŋ sözınşe, qūrylys – el ekonomikasynyŋ barometrı. Türlı baǧytta jürgızılıp jatqan bas qaladaǧy qarqyndy qūrylys talai adamdy jūmyspen qamtyp, astana aglomerasiiasy aiasynda elorda maŋyndaǧy auyldarda keibır qūrylys materialdary öndırılıp, el ekonomikasynyŋ ösuıne de sübelı üles qosuda.
