Jeke basyn kuälandyratyn qūjatsyz tūryp jatqan, qūqyqtyq märtebesı rettelmegen adamdardyŋ anyqtaluyna bailanysty IIM basşylyǧynyŋ tapsyrmasy boiynşa Köşı-qon qyzmetı komitetı Qazaqstan Respublikasyndaǧy bosqyndar ısterı jönındegı Bırıkken Ūlttar Ūiymy Joǧarǧy komissarynyŋ Basqarmasymen bırlesıp, märtebesı rettelmegen adamdardy Qazaqstan Respublikasynyŋ azamaty nemese azamattyǧy joq adamnyŋ qūjattaryn resımdeu üşın keŋ auqymdy aksiia ötkızude. Işkı ıster organdary Ükımettık emes ūiymdardyŋ kömegımen märtebesı rettelmegen adamdardy anyqtap, köşı-qon qyzmetı olardyŋ märtebesın anyqtauda kömek körsetıp, QR azamatynyŋ nemese azamattyǧy joq adamnyŋ qūjattaryn resımdeitın bolady.
Qazaqstan Respublikasynda jaramsyz qūjattary bar adamdardyŋ tūru faktılerın anyqtau jalǧasuda. Qūjattardyŋ bolmauy adamdardyŋ özderınıŋ konstitusiialyq qūqyqtary men zaŋdy müddelerın ıske asyruyn şekteidı. Olar qajettı järdemaqylaryn resımdei almaidy, bılım, densaulyq saqtau qyzmetterın paidalanbaidy, basqa da memlekettık qyzmetterdı almaidy. Keŋestık Sosialistık Respublikasy Odaǧy kezındegı pasporttaryn uaqtyly auystyrmaǧan Qazaqstan azamattarymen qatar TMD elderınıŋ merzımderı ötken qūjattary bar adamdar bar. Jyl basynan 1974 jylǧy ülgıdegı qyzyl pasporttary negızınde 867 adam qūjattandyryldy, 2019 jyly – 1 myŋ 727 adam. Sonymen qatar bız anyqtaǧan adamdardyŋ edäuır sany Qazaqstan Respublikasynyŋ azamattary bolyp tanylmaidy, olar Qazaqstanǧa TMD elderınen köşıp kelgender, būl rette olar kelgen memleketter osy adamdardy öz azamattary retınde moiyndamaidy. Mysaly, Qostanai oblysynda er adam 30 jyl boiy qūjatsyz tūrǧan. Sadchikovka kentınıŋ tūrǧyny KSRO ydyraǧan soŋ, ūzaq uaqyt boiy 1974 jylǧy ülgıdegı KSRO pasporty boiynşa tūrǧan, ony keiınnen joǧaltyp alǧan. Osyǧan orai, aǧymdaǧy jylǧy tamyz aiynda ol tūrǧylyqty jerı boiynşa köşı-qon qyzmetıne jügıngen, onda oǧan QR azamatynyŋ jeke kuälıgın resımdeuge kömek körsetıldı.
Qaraǧandy oblysynda 46 jastaǧy äiel jäne onyŋ ūly ūzaq uaqyt boiy jeke basyn kuälandyratyn qūjatsyz tūryp jatyr. Qazırgı uaqytta äielge qatysty tuu turaly kuälıgın qalpyna keltıru boiynşa şaralar qabyldanuda. Osy äiel QR azamatynyŋ jeke kuälıgın uaqtyly resımdemegenın eskere otyryp, «Qazaqstan Respublikasynyŋ azamattyǧy turaly» Zaŋǧa säikes ol jeke basyn kuälandyratyn qūjatty almaǧan adam retınde Qazaqstan Respublikasynyŋ azamattyǧyna tiesılıgın anyqtauǧa jatady. Osyǧan bailanysty 2020 jylǧy 18 qyrküiekte Qaraǧandy oblysy PD KQQB-ǧa onyŋ Qazaqstan Respublikasynyŋ azamattyǧyna tiesılıgın anyqtau boiynşa material qarauǧa qabyldandy. Ūlynyŋ tuu turaly kuälıgın qalpyna keltıru jäne odan ärı oǧan jeke kuälıktı resımdeu mäselesı anasynyŋ jeke basyn kuälandyratyn qūjattaryn alǧan soŋ şeşıledı (fotosuretı bar). Köşı-qon qyzmetı komitetı äkımşılık kedergılerdı joiu, köşı-qon salasynda Qazaqstan azamattaryna jäne şeteldıkterge aitarlyqtai qolaily jaǧdailardy jasau boiynşa jūmys jürgızıp jatqanyn atap aitqym keledı. Osylaişa, aǧymdaǧy jyldyŋ basynan turizm, jeke nemese qyzmettık ıster boiynşa maqsatpen Qazaqstanǧa kelgen şeteldıkterdıŋ mındettı tırkeuı joiyldy. Olar vizada körsetılgen barlyq merzım ışınde köşı-qon qyzmetınde tırkeusız bızdıŋ elde bola alady. Qazaqstanǧa vizasyz kelu tärtıbı bar elderdıŋ azamattary otyz kün ışınde, al EAEO (Euraziialyq ekonomikalyq odaq – Armeniia, Belarus, Qyrǧyzstan, Resei) elderdıŋ azamattary 90 kün ışınde bola alady. Ūzaq merzımge kelgender – jūmys ısteuge, oquǧa jäne t.b. uaqytşa tūruǧa rūqsatty resımdeuge bolady, ol bır jyl merzımge berıledı jäne odan ärı ūzartuǧa bolady. Rūqsatty Halyqqa qyzmet körsetu ortalyqtarynda nemese elektrondy ükımet portaly arqyly elektrondy türde aludy josparlaudamyz. Qazır «Azamattarǧa arnalǧan ükımet» Memlekettık korporasiiamen jäne Sifrlyq damu, innovasiialar jäne aeroǧaryş önerkäsıbı ministrlıgımen bırlesıp, bızdıŋ aqparattyq jüielerdı integrasiialau boiynşa jūmys jürgızudemız. Qazırgı kezde köşı-qon qyzmetı körsetetın memlekettık qyzmetterdıŋ köp bölıgı avtomattandyrylǧanyn atap ötemın. Mysaly, azamattarǧa eŋ qajettı qyzmet – tūrǧylyqty tūru jerı boiynşa tırkelu jäne tırkeuden şyǧu. Bügıngı künı azamattardy tırkeu üşın qūjattar paketı qysqartyldy, jeke kuälık qana talap etıledı (būrynǧydai tūrǧyn üige qūqyq belgıleitın qūjattar, būrynǧy tūrǧylyqty jerınen kelu jäne ketu mekenjai paraqtary, azamattardy tırkeu kıtaby, tūrǧylyqty jerge tırkelu üşın memlekettık baj, äskeri mındettılerge äskeri bilet talap etu joiyldy). Azamattar HQKO jügınıp, sondai-aq elektrondyq-sifrlyq qoltaŋbasy bolsa «elektrondyq ükımet» portaly arqyly ala alady. Tırkeu tūrǧyn üi iesınıŋ kelısımıne säikes jüzege asyrylatynyna bailanysty tūrǧyn üi jekemenşık iesınıŋ qūqyǧyn rastaityn mälımetterdı bız aqparattyq özara ıs-qimyl jasasu şeŋberınde «Jyljymaityn mülık tızılımı» derekter qorynan alamyz. Sonymen qatar M-GOV nemese «Mobildı ükımet» mobildı qosymşa arqyly bırrettık paroldı paidalanyp azamattardy tırkeu mümkındıgı engızıldı (ūialy telefonǧa sms-habarlama kelıp tüsken türde). Ol üşın özınıŋ ūialy telefonyna m-gov qosymşasyn jüktep, azamattardyŋ mobildı bazasynda tırkelu qajet. Anyqtama retınde: 2020 jyly (8 aida) tūrǧylyqty jerı jäne uaqytşa bolatyn jerı boiynşa QR-dyŋ 1mln 155 myŋ azamaty tırkeldı, onyŋ ışınde tūraqty – 998 myŋ 810, uaqytşa – 156 myŋ. Tırkelgen azamattardyŋ ışınde portal arqyly – 429 myŋ 327 (nemese 37%); tūraqty – 374 714 azamat, uaqytşa 54 613 azamat tırkeudı resımdedı. Köşı-qon qyzmetterın elektrondy formatty alu mümkındıkterın keŋeitu boiynşa ūdaiy jūmys jürgızemız. Mysaly, qazırgı uaqytta viza sanattaryn keŋeitu mümkındıgı pysyqtaluda, olar elektrondy formatta berıletın bolady (qazır ol tek ıskeri maqsatpen kelu üşın, turizm jäne emdelu üşın vizalarǧa qoldanylady). Pasportty jäne jeke kuälıktı resımdeuge elektrondy ötınımdı beru üşın negızderdıŋ tızbesın keŋeitu josparlanuda. Jaŋalyqtyŋ bırı – ol jeke adamdardyŋ üi şaruaşylyǧynda jūmys ısteuı üşın keluşılerge (eŋbekşı) rūqsat beru boiynşa memlekettık körsetıletın qyzmettı Halyqqa qyzmet körsetu ortalyqtaryna beru. Qazır rūqsat alu üşın şeteldıkter qalalyq, audandyq polisiia organdaryna nemese Köşı-qon qyzmetterı ortalyqtaryna jügınedı, olar oblystyq ortalyqtarda ǧana bar. Mausymnan bastap qanatqaqty jobany ıske asyrudamyz, osy qyzmet Halyqqa qyzmet körsetu ortalyqtarynda körsetıletın bolady, ol osy prosestı eleulı jeŋıldetedı.
S. SEIITJANOV,
IIM Köşı-qon qyzmetı komitetı
töraǧasynyŋ orynbasary
