Byltyr 13 jyl boiy küntızbemızden memlekettık ia bolmasa ūlttyq mereke retınde syzylyp qalǧan 25 qazan – Respublika künı qaityp oraldy. Būl merekenı el bolyp ekınşı ret toilaǧaly otyrmyz. Osy oraida jūrttyŋ kökeiınde «Respublika jäne Täuelsızdık künderın qalai toilaimyz?» degen sūraqtyŋ bary anyq. Ūlttyq merekeler bırde joiylyp, bırde qaita paida bolyp jatatyndyqtan, bızdıŋ qoǧamda: «Täuelsızdık künı Respublika künınıŋ tasasynda qalyp qoimai ma?» degen alaŋdauşylyq köŋıl küidıŋ de baiqalatyny ras.
Respublika künı kök tu jelbırese
Respublika künı ūlttyq mereke bolyp qaityp oralǧan soŋ, Täuelsızdık merekesın qosa alǧanda, ekı bırdei memlekettık merekege ie boldyq. Ūlttyq mereke men memlekettık merekenıŋ qandai aiyrmaşylyǧy bar? «Merekeler turaly» zaŋda ūlttyq mereke künderı ortalyq jäne jergılıktı memlekettık organdar mındettı türde resmi ıs-şaralar ötkızuı kerektıgı jazylǧan. Al memlekettık merekelerdı toilau kezınde resmi ıs-şaralar ötkızuge de, ötkızbeuge de bolady.
25 qazan – täuelsız Qazaqstannyŋ tarihyndaǧy eŋ maŋyzdy datanyŋ bırı. 1990 jyly däl osy künı Qazaq KSR-nıŋ memlekettık egemendıgı turaly deklarasiia qabyldandy. Būl – elımızdıŋ egemendık jolyndaǧy alǧaşqy qūtty qadamy. Deklarasiiada tūŋǧyş ret aumaqtardyŋ tūtastyǧy, bölınbeitını jäne tatulyǧy, Qazaqstan halyqtary men olardyŋ tılderınıŋ mädenietın damytu, ūlttyq bıregeilıktı nyǧaitu siiaqty memlekettılıktıŋ qaǧidalary bekıtıldı. Olai bolsa būl ūlttyq merekenıŋ mänı, maŋyzy, qūndylyǧy bırınşı kezekte tūruy tiıs. Ükımet Respublika künın dürkıretıp toilaudyŋ jüielı tūjyrymdamasyn jasaǧan joq. Tek bır apta uaqyt qalǧanda: «Äleumettık jelıler men BAQ-tarda nasihatyn küşeitıŋder» degen jergılıktı atqaruşy organdarǧa pärmen berdı. Mūndai edel-jedel tapsyrmamen, bır rettık jasandy ıs-äreketpen Respublika künınıŋ tarihi män-maŋyzy jas ūrpaqtyŋ sanasyna sıŋbeidı. Nauqanşyldyq dertı merekenıŋ maŋyzyn ūqtyrmaidy. Kerısınşe, būl jalpyūlttyq bırlık, tatulyq, tūraqtylyq, elge degen maqtanyş tūrǧysynan toilanatyn eŋ ülken, şynaiy merekege ainaluy qajet.
Al endı «Respublika künın qalai atap ötemız?» degenge keleiık. Är adam ūlttyq merekenı naqty sezınuı üşın sol merekenı toilaityn halyqqa memlekettıŋ şynaiy qūrmetı boluy kerek. Menıŋşe, Respublika künıne orai 3-5 kün demalys berılıp, el aumaǧynda jappai saltanatty şeruler (qolymyzǧa tu ūstap, alaŋǧa şyǧyp, änūranymyzdy el bolyp şyrqasaq nesı aiyp?!), auqymy zor mädeni-ruhani ıs-şaralar (äsırese ūlttyq sport, intellektualdy oiyndardy ötkızsek qūba-qūp) ötkızılse ärı merekege 2 ai būryn daiyndalsaq, balalardyŋ özı ony asyǧa kütedı. Memlekettık organdar men biudjettık mekemeler ǧana emes, barlyq ülkendı-kışılı ūjymdar Respublika künıne saltanatty jiyn ötkızıp, memlekettık nagrada berıp, ūjymdaǧy üzdık qyzmetkerlerdı ruhani, materialdyq jaǧynan kötermelese nūr üstıne nūr bolar edı. Respublika künınde elımızdıŋ saiasi, ekonomikalyq, mädeni, ǧylymi, sporttyq ömırındegı aituly jetıstıkter bar qazaqqa ortaq jetıstık, ortaq maqtanyş retınde aişyqtalsa qūba-qūp.
Bır ǧana kök bairaǧymyzben ia bolmasa merekelık otşaşumen Respublika künınıŋ ideologiialyq maŋyzyn halyqtyŋ jüregıne ornyqtyruǧa bolady. Mysaly, kök tuymyz – egemendık, tūtastyq, elsüiermendıktıŋ bırınşı atributy. Respublika künınde elordanyŋ törınde alyp kök bairaǧymyz jelbırep tūrsa, är adam qolyna bır kün boiy tu ūstap, äskeri nemese merekelık şerude jürse, janyndaǧy balalary da naǧyz halyqtyq merekenıŋ mänın ūǧynar edı. Astananyŋ aspanyna ūşyp şyqqan äskeri ūşaqtar Qazaq elınıŋ kökpeŋbek bairaǧyn äueden beinelese qandai ǧajap! Negızı, būl künı Qazaqstan boiynşa jappai kök bairaǧymyzdy jarqyratyp jelbıretıp ılıp qoiǧanymyz dūrys.
Älemnıŋ köptegen elınde Respublika künı merekelık otşaşudy halyqty bırıktıruşı qūral retınde paidalanady. Otşaşu degennıŋ özı – adamnyŋ köŋıl küiın köteretın, zor quanyş syilaityn merekelık körınıs. Tehnologiialyq töŋkerıs zamanynda otşaşular şouyn ötkızudıŋ neşe türlı formasyn oilap tabuǧa bolady. Ūlttyq mereke ekenı sezılsın desek, qala köşelerınen, alaŋdarynan merekelık räuış, sän-saltanat menmūndalap tūrǧany abzal. Ūlttyq merekenıŋ basty episentrı – «Qazaq elı» monumentınıŋ alaŋynda bolyp, Memleket basşysynyŋ qūttyqtau tılegın otandyq telearnalar tıkelei efirde jarysa körsetıp, keŋ baitaq Qazaqstannyŋ barlyq tükpırıne jetkızse, än-küi, bi festivalderı, oiyn-sauyq ıs-şaralary tünnıŋ bır uaǧyna deiın jalǧasyp, merekelık köŋıl küi ǧajaiyp otşaşularmen aiaqtalsa, būl el-jūrt kädımgıdei şyn quanyp toilaityn merekege ainalady.
Täuelsızdık künı – ūlt qaharmandaryn ūlyqtaityn kün
Bır ökınıştısı, bızdıŋ Ükımet bügınge deiın Täuelsızdık künın atap ötudıŋ ülgısın, jüiesın, jolyn naqtylaityn ne baǧdarlama, ne tūjyrymdama jasaǧan joq. Sodan şyǧar Täuelsızdık künınde qalalardaǧy eskertkışke baryp, 10 minut ünsızdıkpen eske alyp, gül şoqtaryn qoiumen ǧana şektelıp jürmız. Būl – ūlt tarihyna tükıru, ūlt batyrlarynyŋ äruaǧyn qorlau.
Byltyr Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev: «16 jeltoqsandy täuelsızdık aluǧa zor üles qosqan ūlttyq batyrlarymyzǧa taǧzym etetın kün retınde atap ötemız» dep memlekettık merekenıŋ mänısın tüsındırıp berdı. Saiasattanuşy Berık Äbdıǧaliūly aitqandai, «Qazaq Respublikasy – Alaş Respublikasynyŋ mūragerı. Bız täuelsız Qazaqstannyŋ tarihyn Alaş Respublikasynan bastauymyz kerek». Azattyǧymyzdyŋ bastauynda da Alaş arystary tūr. Endeşe Täuelsızdık künı Alaşty ardaqtaudy, Jeltoqsan qaharmandaryn ūlyqtaudy bırınşı kezekke qoiuymyz kerek. Būl kün sanamyzdy otarsyzdandyruǧa alyp baratyn taǧylymdy, önegelı ıs-şaralarmen aişyqtalsa qūba-qūp.
Alaş qairatkerlerı tuǧan halqyn qalai süiudıŋ, onyŋ mūŋ-müddesın ärtürlı saiasi jaǧdaida qalai qorǧaudyŋ, Otanǧa adal jäne riiasyz qyzmet etudıŋ teŋdessız ülgısın körsettı. Endeşe Täuelsızdık künın atap ötu qazaqtyŋ baǧyna tuǧan Älihan Bökeihan alǧaşqy ūlttyq ükımet qūrǧan 13 jeltoqsannan bastaluy kerek. Alaş mūratyn, Alaş amanatyn bügıngı ūrpaqqa jetkızetın derektı, körkem filmder sol künderı elımızdıŋ barlyq telearnalarynan, kinoteatrlarynan körsetılıp, ūlt batyrlary turaly önegelı äŋgıme, ūlttyq nasihat aitylsa ǧana Täuelsızdık künınıŋ şynaiy maŋyzy artady.
Qazır köptegen mektepke Alaş arystarynyŋ esımı berıldı. Bız mūnymen ǧana şektelmei, mekteptıŋ, universitettıŋ oqu baǧdarlamasyna «Alaş oqularyn» engızuımız kerek. Täuelsızdık künınıŋ qarsaŋynda qazaqtyŋ sanasyn otarsyzdandyruǧa baǧyttalǧan ıs-şaralardy köptep ötkızeiık. Mysaly, qalalardaǧy köşe attaryn keŋesten qalǧan atau-taŋbadan tazalaiyq. Keŋestıŋ kelmeske ketkenıne 30 jylǧa juyqtasa da, Lenin, İlich, Oktiabr degen ataulary älı bar. Būl ataular kımge kerek?! Qazaqstanda Lenin atyndaǧy 352 köşe bar. Ony aitasyz, kompartiia, Qyzyl äsker qūrmetıne qoiylǧan eldı meken ataulary älı sol qalpynda tūr.
Täuelsızdık künınıŋ aldynda el Ükımetı «Jeltoqsan-86» qaharmandaryna resmi märtebe beretın zaŋ äzırlep, ony el Parlamentı qabyldasa, būl naǧyz taǧzym künı bolar edı. Qairatpen bırge Jeltoqsannyŋ naǧyz qaharmandary – Erbol, Säbiraǧa da «Halyq qaharmany» ataǧyn bersek, olardyŋ ruhyna el bolyp bas igenımızdı bıldırer edı. Qazaqtyŋ azattyǧy, täuelsızdıgı jolynda küresıp, bıraq älı künge deiın aqtalmaǧan bozdaqtarymyzdy aqtaityn kün tusa, ol naǧyz ūlttyq taǧzym künı bolar edı…
