Antimahmud
İä, Ruhani auyzdy aştyryp, közdı jūmǧyzdy. Sözınıŋ kırıspesın bükılälemdık qastandyq turaly tūjyrymnan bastap, AQŞ-qa degen laǧynetpen aiaqtaityn Mahmud Ahmadinejadtan keiın Ruhanidıŋ sailaualdy uädelerınıŋ 1 paiyzynyŋ özı oryndalmas-tai körıngen edı. Aidai älemnıŋ barlyǧymen derlık şekısıp bolǧan İrannyŋ bilıgınen, aitalyq, «holokost – aiyptauǧa tūrarlyq qasıret» degen söz şyǧady dese, senbek tügılı, aitqan adamnyŋ sarapşy retındegı mansabyna nükte qoiylar ma edı. Bıraq jaǧdai osy – 30 jyldan astam uaqyt boiy qalyptasqan İrannyŋ ūrdajyq bilıgıne Ruhani ekı-aq aida beibıtsüigıştıŋ imidjın qalyptastyryp berdı.
Liberalizasiiaǧa bet alǧan Ruhani saiasi saudaǧa basqa jaǧynan kırısıp kettı. Eldıŋ şyn mänındegı bilıgı – İslam saqşylary men imam Aiatollada bolsa da, olardyŋ dogmattaryna qarsy äreketter jasaldy. Aitalyq, o toba, İranda alǧaş äiel ministr taǧaiyndaldy! MAGATE inspektorlaryna kez kelgen uaqytta iadrolyq obektılerdı tekseru qūqyn beruge uäde etıldı! Būl ne? Ekonomikalyq qylbūrauǧa şydamaǧannyŋ tyǧyryqtan jaqsy atty bop şyǧu ailasy ma, älde İranda tübegeilı özgerıster bolyp jatyr ma? İä, İranda tübegeilı özgerıster bolyp jatyr. Bolyp jatqany sonşalyq, AQŞ, İzrail jäne bıtıspes sünnälyq arab memleketterı tura maǧynasynda «ne derın bılmei qaldy».
«Ne ısteimız?»
Ruhanidyŋ demarşy Taiau Şyǧystaǧy bırqatar memleketterdıŋ syrtqy saiasatyna naǧyz daǧdarys äkeldı. Mysaly, bükıl pälsapasy men oiy «İrandy qūrtu kerek!» degen Netaniahuda qazır ün joq. Qauıptı bolsyn, basqa bolsyn, bıraq İran – İzrail premerıne BŪŪ mınberınen jalyndy-jalyndy söileuge jaqsy-aq taqyryp edı. Endı «boljaldy bomba» taqyryby seiılgendei bolyp, İzrail ne aitaryn bılmei, abdyrap qaldy. Abdyraǧany sonşa, Netaniahu özıne onşa abyroi äpermegen teo-riialar aityp jür. Onyŋ oiynşa, İran uaqytşa ızgılıkke baryp otyr, atom bombasyn jasauǧa säl ǧana jetpei tūrǧan tehnologiialar men jaraqtardy elge äkelıp alǧan soŋ qaitadan taz qalpyna tüsedı deidı. Mūnysy endı äzırge «ūialǧan tek tūrmastyŋ» kebıne kelıp tūr. Bar jūmysy tek İrandy ǧaibattauǧa ǧana negızdelgen tūtastai idaranyŋ öz aldynda da, özge aldynda da aqtaluy.
Syrtqy saiasattaǧy tyqyr Saud Arabiiasyna da taqady. Şyn mänınde, İran revoliusiiasynan keiın ǧana alǧy şepke şyǧyp, AQŞ-tyŋ aimaqtaǧy strategiialyq ärıptesı märtebesın alǧan Saud Arabiiasy Batys üşın İranǧa balama bolatyn. Endı qyzyǧy sol: İran kenet «zaiyrlanyp» ketse, Saud Arabiiasy kımge kerek? Jäne būl tıptı de qisynsyz emes. Äŋgıme – Saudiianyŋ mūnaily ölkelerınde ornalasqan şiǧa aǧymyn ūstanatyn diasporalarda bolyp tūr. İran Batyspen terezesın teŋestırse jäne «adam qūqyǧy» degen taqyryptyŋ dämın tatsa, qauıp eŋ aldymen Saud Arabiiasyna keledı. Sebebı, endıgärı älemdık qauymdastyqtyŋ tolyqqandy müşesı retındegı İran däl jaŋaǧy şiǧalardyŋ qūqyn talap etuı äbden mümkın. Naǧyz qyzyq sonda bolady. Sebebı, AQŞ qanşama ymyraşyl bolǧanymen, bır saiasi sarapşy aitpaqşy, «İslam Respublikasy» degen atauy bar İrandaǧy adam qūqy AQŞ-tyŋ yqpalymen otyryp-tūratyn Arabiiadan äldeqaida jaqsy».
Älqissa, Ruhanidyŋ alǧaşqy ekı aiy osyndai boldy.
Erlan OSPAN
