Astana qalasynyŋ Qorşaǧan ortany qorǧau jäne tabiǧatty paidalanu basqarmasy bırneşe baǧytta jūmys jürgızedı. Sonyŋ bırı – rūqsatsyz kül-qoqys tögıletın oryndardyŋ sanyn azaitu. «Qazaqstan ǧaryş sapary» kompaniiasy ǧaryş monitoringınıŋ mälımetı boiynşa, 2023 jyldyŋ 30 qazanyna deiıngı ahualdy alyp qarasaq, Astana aumaǧynda 338 beibereket qoqys şaşylǧan uchaske anyqtalǧan. Sonyŋ ışınde 3-euı rūqsat etılgen oryn bolyp şyqqan. Bügıngı taŋda Astana qalalyq äkımdıgıne qaraityn audandar 338 uchaskenıŋ 190-yn joiyp, olarda jinaqtalǧan 102 myŋ tonna tūrmys qaldyqtaryn tiıstı qoqys tögetın oryndarǧa tasymaldaǧan.
Köş basynda – Nūra audany
Qūzyrly basqarmanyŋ qorşaǧan ortany qorǧau jäne qaldyqtardy basqaru bölımınıŋ jetekşısı Aidar Raşid, Memleket basşysynyŋ tapsyrmasyna säikes, 2023 jyldyŋ 1 jeltoqsanyna deiıngı merzımde joǧaryda atalǧan qoqys tögılgen oryndardyŋ sanyn ekı esege deiın azaitu mındetı tūrǧanyn aitady.
«Biylǧy 30 qazandaǧy ahual boiynşa aitatyn bolsaq, Almaty audanynda 62 beibereket qoqys tögılgen uchaske anyqtalsa, sonyŋ ışınde 58-ı joiyldy, olarda jinalǧan 16300 tonna qaldyqty tiıstı jerlerge tasydyq. Baiqoŋyr audanynda 46 uchaske anyqtaldy, sonyŋ ışınde 44-ı joiyldy, 8058 tonna qaldyqty qoqys üiıletın jerlerge apardyq. Būl audanda 33 uchaske jekemenşık bolǧandyqtan Ekonomika departamentımen bırlesıp, jeke adamdarǧa qoqys turaly erejenı saqtaudy eskerttık. Esıl audanynda 84 uchaske anyqtalyp, sonyŋ ışınde 36-sy joiyldy. 35 myŋ tonna qoqys tiıstı jerge tasyldy. Nūra audanynda eŋ köp qoqys tögılgen jerler bar, olardyŋ sany – 123 uchaske. Bügınge deiın 31 uchaske joiyldy, olardan 24100 tonna qoqys tasyp şyǧardyq. Saryarqa audanynda 23 uchaske anyqtaldy, 31-ı joiyldy, 19560 tonna zaŋsyz tögılgen kül-qoqysty tiıstı jerge tasydyq» dep tüsındırdı jasalǧan jūmys barysyn A.Raşid.
400 mln-nan asa qarjy jūmsaimyz
Memleket jyl saiyn beibereket kül-qoqys tögıletın oryndardy joiuǧa 400 mln-nan asa qarajat jūmsaitynyn bırımız bılsek, bırımız bılmeimız. Mäselen, tartylǧan temekınıŋ qaldyǧyn jerge tastaǧan adam QR Äkımşılık qūqyq būzuşylyq kodeksınıŋ 434-baby boiynşa (ūsaq būzaqylyq) jauapkerşılıkke tartylady. Ol adamǧa jaza retınde 5 AEK kölemınde (17250 teŋge) aiyppūl salynady ne bolmasa 10 täulıkke äkımşılık qamauǧa alynady. Al Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly kodekstıŋ 505-baby boiynşa qalalar men eldı mekenderdı abattandyru erejelerın būzǧany üşın, sondai-aq infraqūrylym nysandaryn qūlatqany üşın, qalalardyŋ jasyl jelegın joiǧany jäne büldırgenı üşın alǧaşynda eskertu jasalady, 1 jyl ışınde osyndai äreket qaitalansa, 30-dan 300 AEK-ke deiıngı mölşerde aiyppūl salynady. Mūny är azamat bıluı kerek.
Qazırgı kezde qūrylys kompaniialary qala aumaǧynda beibereket qoqys töguge tyiym salynǧanyn bıledı. Qalalyq qatty tūrmys qaldyqtary poligonynyŋ aumaǧynda būǧan arnaiy jer bölıngen. Biylǧy 26 şıldeden bastap ol jerde aralas qaldyqtardy qabyldap alatyn uaqytşa alaŋ belgılendı.
«Audandyq äkımdıkterge rūqsat etılmegen qoqys aumaqtarynan qaldyqtardy tasuǧa arnaiy talon berıledı. Qaldyqtardy tasymaldaityn arnaiy tehnikanyŋ jūmys jospary bar. Qazırgı kezde qoqys jinalmai qalǧan nükteler Esıl men Nūra audanynda bar. Būl mäselenı tezdetıp şeşu üşın bırqatar ıs-şara jüzege asyryldy» dep tüsındırdı Qorşaǧan ortany qorǧau jäne qaldyqtardy basqaru bölımınıŋ jetekşısı.
Onyŋ aituynşa, salynyp jatqan aiyppūldar men äkımşılık jazalar qorşaǧan ortaǧa keltırılgen ziiandy tolyq qalpyna keltıre almaidy.
«Jyl saiyn bız ortaşa eseppen 14 myŋ zaŋ būzuşyny anyqtaimyz, olarǧa şamamen 130 mln teŋge aiyppūl salamyz. Bıraq būl soma tabiǧatqa kelgen ziiannyŋ, biudjetten bölınıp jatqan şyǧyndardyŋ ornyn toltyrmaidy» deidı Aidar Raşid.
Ol qaldyqtardy basqaru tūrǧysynan bız köptegen damyǧan elderden qalyp qoiǧanymyzǧa qynjylady.
«Atap aitqanda, normativtık bazanyŋ jetılmegenı, naqty erejelerdıŋ, ıs-äreketter şeşımınıŋ, ärbır qaldyqqa qatysty tetıkterdıŋ joǧy qynjyltady. Mysaly, şetelde ekologiia zaŋyn būzu äreketı üşın ülken kölemde aiyppūl salady. Eger onyŋ ıs-äreketı qaitalansa, qylmystyq jauapkerşılıkke tartuǧa deiın şara qoldanady. Osyndai täjıribe AQŞ, Japoniia, Singapur, İrlandiia, Avstraliia elderınde bar. Bızdıŋ zaŋnamanyŋ solqyldaqtyǧy şyǧar, özınıŋ jazalanbaitynyn sezıngen alaiaq käsıpkerler tıptı qoldanystaǧy ekologiia talaptaryn būzyp otyr» deidı ol.
Qūzyrly organdar qūlaq aspaidy
Astana äkımdıgı soŋǧy 2 jylda ekologiia zaŋnamasyn būzǧan jandarǧa jazany qataitu jönınde qūzyrettı memlekettık organdarǧa bırneşe ret ūsynys jıbergen. Mäselen, beibereket kül-qoqys tögetın oryndardy köbeitkenderge tehnikalyq qūraldaryn tärkıleu, 6 aidan 12 aiǧa deiın kölık jürgızu qūqyǧynan aiyru, sondai-aq äkımşılık aiyppūldardyŋ kölemın 10 esege deiın, iaǧni 100 AEK-ten (306300 teŋge) 1000 AEK-ke ( 3063000 teŋge) deiın eskertusız arttyru turaly ūsynys berılgen. Alaida qūzyrly organdar būl baǧyttaǧy ūsynystarǧa eşqandai da qoldau bıldırmei, tiıstı ıs-şaralar qabyldanbaǧan.
