Elorda äkımı Altai Kölgınov 5 şılde künı özınıŋ feisbuktegı paraqşasynda bas qalada 10 saiabaqtyŋ qarausyz qalǧanyn, osyǧan orai audan äkımderıne şūǧyl türde saiabaqtardy balansqa alyp, qalpyna keltıru turaly tapsyrǧanyn aitypty.
Bügınde Nūr-Sūltanda jalpy audany 400 gektar bolatyn 15 saiabaq, 30 gektar 4 jelekjol, 132 gektar 90 gülbaqtary bar körınedı. Sondai-aq 92 gektar aumaqty Botanikalyq baq alyp jatyr. Byltyrǧy derek boiynşa atalǧan jer telımderınde 369 myŋ aǧaş, 4891 quma metr būtaly şarbaq otyrǧyzylǧan. Degenmen saiabaqtardyŋ keibıreulerınıŋ älı künge deiın menşık ielerınıŋ anyqtalmauy köptegen keleŋsızdıkterge sebep bolyp otyr.
Mysaly, bas qaladaǧy saiabaqtardyŋ ışındegı eŋ ırısı – Prezidenttık saiabaq. Ol 2007 jyly astananyŋ on jyldyq mereitoiyna orailastyrylyp aşylǧan bolatyn. Saiabaqtyŋ aumaǧy 80 gektardy qūraidy, mūnda jasandy būlaqtar, subūrqaqtar men gülzarlar ornalastyrylǧan. Biıktıkten qaraǧanda saiabaqtyŋ kındık tūsynda ertegıler älemındegı Samūryq qūstyŋ keskının köremız.
Saiabaqtyŋ ornalasqan jerı jaqsy bolǧanmen, (Esıldıŋ jaǧasy, oily-qyrly landşaft, qarsy bette Beibıtşılık jäne kelısım saraiy (Piramida), ony köpşılıktıŋ közaiymyna ainalǧan meken dep aita almaisyz. Öitkenı jasyl alqaptyŋ küiı ketken, kütımı naşar. Köktem tua demalys aimaǧyndaǧy elektr jelısın bıreuler kesıp ketıp, sodan berı mūnda jaryq joq. Tüngı mezgılde saiabaqtyŋ ışı közge türtse körgısız tas qaraŋǧyǧa jasyrynyp, ol kezbeler men maskünemder mekenıne ainalady. Saiabaqtyŋ kündızgı keipı de jetısıp tūrǧan joq. Şöbı şabylmaidy, ärdaiym qaǧaz, polietilen paketter, qūtylar, basqa da kör-jer şaşylyp jatyr. Qoqys qoraptary ünemı tolyp tūrady, olar sirek auystyrylyp, tazartylady.
– Men 5 jyldan berı «Aǧylşyn oramynda» tūramyn. Künde taŋerteŋgılık osynda kelıp, 1-2 saǧat seruendeudı ūnatamyn. Öitkenı auasy taza, jūrt aiaǧynan tysqary. Eşkım böget jasamai, taŋǧy seruende öz oiyŋa özıŋ şomyp jürgen qandai jaqsy! Bıraq, saiabaq ışınıŋ lastyǧy jadyraǧan köŋılıŋdı qūlazytyp tastaidy. Taǧy bır baiqaǧanym: mūnda türlı jan-januardyŋ müsınderı ornatylǧan, sonyŋ ışınde doŋyzdyŋ müsını köp. Nelıkten? Qazaq doŋyzdy las haiuanǧa sanaǧan, odan jiırkengen, saiabaqqa ne sebepten doŋyzdy qaptatyp qoiǧany maǧan tüsınıksız?! Būl qazaqi psihologiiadan beihabar bıreudıŋ ısı me dep nalisyŋ ıştei, – deidı 65 jastaǧy qala tūrǧyny Kädırjan Oŋǧarbaev.
Sonymen bırge, qala saiabaqtarynda jalpyǧa bırdei ornatylǧan tärtıp te joq. Saiabaqqa kıreberıs qaqpanyŋ esıgıne itterdı seruendetuge bolmaidy dep jazyp qoiǧan, bıraq onyŋ ışınde it jetektegender köp. Ras, olardyŋ keibıreulerı «törtaiaqtylaryna» tūmyldyryq kigızıp, qalaq, sypyrǧyşyn ala jüredı, bıraq köpşılıgı būl erejenı ūstanbaidy. İtter saiabaqtyŋ qalaǧan jerın aramdap kete beredı. Sondai-aq adamdardyŋ özderı de tamaq ışken jerlerın «jairatyp» ketedı. Olarǧa «qoi deitın qoja», «äi deitın äje» joq. Qoǧamdyq tärtıptı küzetetın polisiianyŋ olarmen şaruasy şamaly. Özderı ystyqtan qorǧanyp, üişıkterınen şyǧuǧa erınetın siiaqty. Jalǧyz Prezidenttık qana emes, Nūr-Sūltandaǧy qarausyz qalǧan basqa da saiabaqtardyŋ jaǧdaiy osy.
Sondai-aq saiabaqtarda jasyl jelekterdı kütıp-baptau tehnologiiasynyŋ dūrys saqtalmauynan tuyndaityn kemşılıkter de az emes. Mäselen, byltyrdan bastap elordadaǧy 6 saiabaq pen gülbaqtarynyŋ jai-küiıne tekserıs jürgızgen S.Seifullin atyndaǧy Qazaq agrotehnikalyq universitetınıŋ mamandarynyŋ aituynşa, asfalttalǧan köşeler, dekorativtı jaryqtandyru siiaqty qalalyq örkeniettıŋ körınısterı tabiǧi jaryq-aua almasu rejimınıŋ būzyluyna kerı äser etıp, jerasty sulary men topyraqtyŋ lastanuyna äkelıp soqtyrady. Sonyŋ saldarynan jasyl jelek tez tozyp, şaŋ-tozaŋdy, gazdardy, auyr metaldardy naşar ūstaidy. Universitet mamandarynyŋ landşafty-ekologiialyq tekserıs jūmystary üş jyldyq merzımge josparlanyp, «Arai», B.Momyşūly jäne J.Jabaev atyndaǧy saiabaqtardy, «Prezidenttık» (Jänıbek pen Kerei köşesı boiyndaǧy), «Şahmatşylar», «İslam mädeni ortalyǧy» gülbaqtaryn taldaudy qamtyǧan.
«Joldyŋ boiyna otyrǧyzylǧan qylqan japyraqty aǧaştar köp zardap şegedı. Köşe qozǧalysy neǧūrylym jiı bolsa, şyrşa, qaraǧai soǧūrlym tez semedı. Taldardy bırneşe qatar etıp otyrǧyzu täsılın qoldanu – aldymen būtalardy, sosyn japyraqty, üşınşı qatarǧa qylqandy aǧaştardy otyrǧyzu kerek. Qaraǧai men şyrşalar japyraqty aǧaştardyŋ tasasynda öskenı dūrys, – deidı universitettıŋ Ekologiia kafedrasynyŋ dosentı Aqmaral Perzadaeva.
Söz soŋy. Bügınde qala äkımı A.Kölgınovtyŋ tapsyrmasy boiynşa, qalalyq saiabaqtardyŋ menşıktık täueldılıgı anyqtalyp, olardy audandyq biudjettıŋ balansyna alu mäselesı şeşılıp jatyr. Būl jait şeşılgennen keiın joǧaryda aitylǧan kemşılıkter joiylyp, saiabaqtardy damytu jospary naqty jüzege asyrylady degen ümıttemız.
