Särsembek JÜNISOV, «Astana bas jospary» ǦZJİ» direktory: Astana – bolaşaqtyŋ qalasy
Elordanyŋ tynys-tırşılıgıne qolaily orta tuǧyzyp, ornyqty damytudy közdeitın basty qūjatta bas qala ıskerlık, mädeni, ǧylymi ortalyq retınde aiqyndalady. Keleşekte Astana qalasynyŋ qaitalanbas säulettık qūrylysy qalai özgeredı? Tarihi-mädeni mūralar men tabiǧi aimaqtardy qūru qalai jüzege aspaq? Osy jäne özge de saualdar turaly «Astana bas jospary» ǦZJİ» direktory Särsembek Jünısovpen äŋgımelesken edık.
QALANYŊ ÄRBIR AUDANYNDA JAILY ORTA QALYPTASADY
– Särsembek Endıbaiūly, kün saiyn keŋeiıp kele jatqan qalanyŋ bas josparynda qandai özgerıster bar?
– Astananyŋ körkemdık beinesı osy zamannyŋ säulettık stilıne sai bolu kerek. Qala özınıŋ körkemdık qūrylymy boiynşa polifondy boluǧa jäne Euraziia keŋıstıgınıŋ mädenietter jäne halyqtar simbiozyn beineleuge tiıs. Sondyqtan şahardyŋ bıregei jäne maŋyzdy obektılerın jobalauǧa älemdık säuletşılerdı tartudy közdep kelemız. Mäselen, qazırgı zamannyŋ tanymal säuletşısı Norman Fosterdıŋ jobasy boiynşa salynǧan Beibıtşılık jäne kelısım saraiy. Ol bızdıŋ däuırımızdıŋ eŋ basty qūndylyǧy – jer betındegı beibıtşılık pen kelısımdı saqtap qaludy közdeitın piramida nysanynda beineledı.
Aşyǧyn aitu kerek, qazırgı uaqytta elorda jalpaq jūrtqa taŋyrqau men taŋdanys tudyra alady. İnnovasiialardy batyl engızıp, dästürlerdı saqtai otyryp jäne qabyldanǧan josparlar men baǧdarlamalarǧa qajettı tüzetuler men özgerısterdı jedel türde engızude. Bır sözben aitqanda, bolaşaqtyŋ qalasy salynuda.
Iskerlık, mädeni jäne ǧylymi ortalyq
– Elordany damytudyŋ 2030 jylǧa deiıngı bas josparynda Astana Euraziianyŋ ıskerlık, mädeni, ǧylymi ortalyǧy retınde pozisiialanady. Tıptı, osydan ekı jyl būryn tüzetu engızıldı. Osy jūmystardyŋ qarqyny qalai?
– EKSPO-2017 halyqaralyq mamandandyrylǧan körmesın daiyndau aiasynda 2015 jyly Astana qalasynyŋ 2030 jylǧa deiıngı bas josparyn tüzetu aiaqtaldy. Äigılı japon säuletşısı Kise Kurokava äzırlegen bas jospardyŋ negızgı oiy, tūjyrymdamasy, iaǧni adam men tabiǧattyŋ simbiozy, qalalyq ortanyŋ metabolizmı men üilesımdılıgı saqtalyndy. Astananyŋ bas josparynyŋ negızgı qaǧidalary – poliortalyqtyq, yqşamdylyq jäne aumaqtardy damytudyŋ teŋgerımdılıgı. Būl rette kölıktık infraqūrylymdy damytu qalanyŋ tırşılık qyzmetınıŋ basty qūramdas bölıgı retınde qaralady.
Megapolistıŋ poliortalyqtyǧyn qalyptastyru jetıstıgınıŋ kepılı – qalanyŋ ärbır audanynda jaqsy tūrǧyn üi jaǧdailaryn jäne jūmys ısteu, bılım alu, demalu üşın säikes mümkındıkterdı jasau. Būǧan qosa, ärqaisysynyŋ jeke qoǧamdyq ortalyǧy bolady. Onda adamdardyŋ jūmys, mädeni demalys orny, sauda ortalyqtary, saiabaq aumaqtary, belsendı demalys aimaqtary jäne Astananyŋ qalǧan bölıkterımen kölıktık bailanysy bolady.
Sonymen qatar, elordanyŋ bas josparyna säikes jaŋa audandar boi köterdı. Qaitalanbas zamanaui säulettık kelbet beretın nysandardyŋ qatarynda jaŋa äkımşılık ortalyq, sol jaq jaǧalaudaǧy tūrǧyn üi keşenderı, Myŋjyldyq alleiasy, Orynbor, Tūran daŋǧyldary, EKSPO-2017 körme keşenınıŋ audany, «Jaǧalau», «Saranda» tūrǧyn audandary, Familu Village kottedj qalaşyǧy bar.
Tūrǧyn üi qory ūlǧaiady
– Qala halqynyŋ joǧary qarqynmen köbeiıp jatqany eskerıldı me?
– 2020 jylǧa qarai bas josparǧa säikes elorda halqynyŋ sany – 1070 myŋ adam, tūrǧyn üi qory – 23,7 mln şarşy metr, orta eseppen 1 adamǧa tūrǧyn üimen qamtamasyz etu 22,2 şarşy metrdı qūraidy. Al 2030 jylǧa qarai bas josparǧa säikes elorda halqynyŋ sany – 1,2 myŋ adam, tūrǧyn üi qory – 37,2 mln şarşy metr, orta eseppen 1 adamǧa tūrǧyn üimen qamtamasyz etu 30 şarşy metr bolady. Sondai-aq, könergen tūrǧyn üidı būzu jospardaǧy boljam boiynşa 2,7 mln şarşy metr būzylady.
Jasyl jelek jaiqalady
– Qalanyŋ kögaldandyru qūrylysy turaly aityp berseŋız…
– Astana qalasynyŋ bas josparynda Memleket basşysynyŋ tapsyrmasyn oryndau, Astana qalasynyŋ audanynda üzdıksız jasandy jasyl beldeudı qūru jäne ony Şuche-Burabai şipajai aimaǧynyŋ tabiǧi beldeulerımen qosu boiynşa jobalau şeşımderı qabyldanǧan.
Bas qalada jasyl köşetterdıŋ qazırgı alaŋy – 15485 ga, 2030 jylǧa deiın osy aumaqtar 36335 ga qūraidy. Būl elordanyŋ jalpy aumaǧynyŋ 51 paiyzy bolmaq.
Energiiamen qamtamasyz etu keşenı turaly aitsaq, balamaly energetikany engızuge, TKŞ belsendı jaŋaşalandyruǧa jäne tūrmystyq qaldyqtardy qaita öŋdeu jüiesın jetıldıruge yqpal etetın lokomotivterdıŋ bırı EKSPO-2017 jobasyn ıske asyru bolyp tabylady.
Osy kölemdı jobany daiyndau şeŋberınde jäne bas josparǧa säikes qazırgı uaqytta «Äbu Dabi Plaza» köpbeiındı keşenı, Myŋjyldyq alleiasynda qūrylys salu, jaŋa temırjol vokzaly, ziiatkerlık kölık jüiesı sekıldı ırı jobalardy ıske asyru bastaldy.
Qalanyŋ elektrondy modelı äzırlendı. Onyŋ negızınde «Astana LRT» JŞS jeke jäne qoǧamdyq kölık, sondai-aq, kölıktık infraqūrylym obektılerı, atap aitqanda joldar, köpırler, jolairyqtar, kölıktık toraptar mäselesın anyqtai otyryp, keşendı kölıktık syzbasyn äzırleude.
– EKSPO-2017 körmesın ötkızuge bailanysty qabyldanǧan şeşımder qanşalyqty jüzege asty?
– Körme daiyndyǧyna bailanysty tüzetılgen bas josparǧa säikes, bırınşı kezekte LRT ūzyndyǧy – 22,4 km, Astana qalasynyŋ äuejaiyn EKSPO-2017 halyqaralyq mamandandyrylǧan körmesımen, Äbu Dabi Plaza köpbeiındı keşenımen jäne jaŋa temırjol vokzalymen qosady. Jüie estakadalyq joldy, 18 zamanaui stansiiany, 19 bırlık jyljymaly qūramdy jäne 1 depony qamtidy. Jyljymaly qūramdar tolyǧymen avtorizasiialanǧan (GoA-4 jüiesı), elektrondy tölem jüiesımen, dabyl beru, aqparattandyru, beinebaqylau jüiesımen jabdyqtalǧan jäne aua raiy jaǧdailaryna tolyq beiımdelgen.
Aglomerasiialyq aumaqtar keşenı
– Juyq arada eŋ bırınşı kezekte qai jobalar jüzege asady?
– 2020 jylǧa deiıngı uaqytta Astana aglomerasiiasynyŋ özegı retınde – elordany damytu jönındegı äzırlengen bırınşı kezektegı şaralar keşenı ıske asyrylady. Būl üşın qalanyŋ şet aimaqtaryn, olarǧa ırgeles aglomerasiialyq aumaqtardy infraqūrylymdyq qamtamasyz etu jūmystaryn özektendıru qajet. Irgeles öŋırlermen bırlesıp, azyq-tülık qauıpsızdıgın qamtamasyz etu, aglomerasiia aumaǧynda industriialyq aimaqtardy qūru, qūrylys industriiasyn, rekreasiialyq jäne turistık qyzmetterdı damytu mäselesı şeşıletın bolady.
Säuletı men saltanaty kelısken
– Astana, eŋ aldymen, sänı men saltanaty kelısken ǧimarattarymen köz tartady. Taǧy qandai ǧimarattar boi kötermek?
– 2020 jylǧa deiıngı orta merzımdı keleşekte bıregei nysandar, naqty aitqanda 75 qabatty «Äbu Dabi Plaza» äkımşılık tūrǧyn üi keşenı, jaŋa temırjol vokzaly, 10 myŋ orynǧa arnalǧan mūz stadiony, Bırınşı Prezident kıtaphanasy jäne qory, Botanikalyq baǧy bar jaŋa qalalyq saiabaq, I kezektegı LRT (äuejai – jaŋa vokzal), Haiuanattar baǧy, Esu arnasy, Ǧaryştyq zertteuler ortalyǧy, Äskeri akademiia, Olimpiadaǧa daiarlyq köpbeiındı ortalyǧy, Etnoauyl, Neke qiiu saraiy, Akvapark (otbasylyq demalys ortalyǧy), «Jasyl oram», Han Şatyrdyŋ batysyna qarai ornalasqan audandaǧy tūrǧyn üi-azamattyq maqsattaǧy keşendı qūrylys, Jelılık saiabaqty jobalau jäne salu josparlanǧan.
2025 jylǧa qarai jaŋadan «Jastar» saraiy, Qazaq drama teatry, Orys drama teatry, Jekpe-jek saraiy jäne Botanikalyq baq boi köteredı.
Sūhbattasqan:
Gülmira AIMAǦANBET
