Jūmanazar SADYRHANOV, «Säduaqas qajy Ǧylmani» meşıtınıŋ Bas imamy:
ŞÄHADAT-KÄLÄM JÜREKTE
Juyrda Bas müfti Erjan qajy Malǧajyūlynyŋ būiryǧymen Jūmanazar Öserhanūly «Säduaqas qajy Ǧylmani» meşıtınıŋ bas imamy bolyp taǧaiyndaldy. Ol – täuelsız elımızdıŋ alǧaşqy hafizderınıŋ bırı. On alty jasynda Türkiianyŋ Stambul qalasynda oqyp jürgende-aq qasiettı Qūran Kärımdı jatqa bıldı. Qazaqstanǧa oralǧannan keiın, Almaty qalasynyŋ Ortalyq meşıtınde naib imam qyzmetın atqardy. Qatarynan on üş jyl boiy sol atalǧan meşıtte Qūran – Hatym tüsırıp kelgen.
Elorda törıne qasiettı jūma künı jamaǧatqa alǧaşqy uaǧyzyn jürgızgen bas imammen aldaǧy josparlary jönınde äŋgımelesken edık.
– Jūmanazar Öserhanūly, jūma namazyndaǧy uaǧyzdy qandai taqyrypta aittyŋyz?
– Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasynyŋ oblys, qala, audan meşıtterı boiynşa bır jyldyq uaǧyz aitu jospary bar. Jospar negızınde alǧaşqy uaǧyzym täuelsızdıktıŋ jiyrma ekı jyldyǧyna arnaldy. Paiǧambarymyz Mūhammed (s.ǧ.s). «Otandy süiu imannan» dep aitqan. Otandy süiu bükıl mūsylmandarǧa, sonyŋ ışınde namazhan kısılerge öte ystyq boluy tiıs. Paiǧambarymyz Mūhammed (s.ǧ.s) Mekkeden Mädinaǧa hijra (köşu) jasaǧan kezde özınıŋ tuǧan qalasyn oŋailyqpen tastap kete almai, qimastyqpen qoştasqan sözderı ülken önege. Sol nietten bastau alyp, täuelsızdıgımızdıŋ 22 jyldyǧy meiramymen qūttyqtap, ata-babalarymyz 300 jyldai armandap ötken täuelsızdıktı bügıngı künı Alla näsıp etkenın jetkızdım. Būl da bır Jaratqannyŋ ūly nyǧmetterınıŋ bırı. Bügınge deiın jetken jetıstıkterımızdıŋ barlyǧy – äuelı Alla, ekınşı täuelsızdıktıŋ arqasy.
Elımızdıŋ är öŋırınde meşıtter salynyp jatyr. Şükırşılık aitsaq bolady.
– Astanadaǧy dıni ahualǧa, mūsylman dınınıŋ qanat jaiuyna qandai baǧa beresız?
– Qazırgı künı dın mäselesı öte kürdelı. Alla Taǧalanyŋ qalauymen bärın de öz jönımen retke keltıruge bolady. Köp jerlerde «İmamdar nasihat aitpaidy, uaǧyz jürgızbeidı, öz jūmystaryn dūrys atqarmaidy» dep kınälap jatady. Men būl pıkırlermen kelıspeimın. İmamdar atalmyş mäselenıŋ tüiının tarqatuǧa barynşa atsalysyp jürgenıne özım kuämın. Dın qyzmetkerlerı būqaralyq aqparat qūraldarynyŋ mümkındıkterın paidalanyp, meilınşe bar ynta-jıgerımen uaǧyz-nasihat jürgızude.
Al, qazırgı qoǧamdy alataidai büldırıp jürgen jat aǧymdar köp. Bas müftiımız aitqandai, «Aǧym degenımız uaqyt öte kele su siiaqty aǧyp ketedı». Būdan on jyl būryn «Hizbut tahrir» degen ūiym şyqty. Olar sol kezde «Bız halifat qūramyz, bilıktı qolymyzǧa alamyz» degen siiaqty qaŋqu sözder taratty. Allaǧa şükır, qazır olardyŋ bärıne toitarys berıldı.
Menıŋ Astana qalasyna kelgenım keşe ǧana. Meşıttegı jamaǧatymyz öte köp eken. Aralarynda aqsaqaldar da barşylyq. Köptı körgen köneközder – Allanyŋ berekesı. Sondai-aq, meşıtke keluşılerdıŋ arasynda būrys baǧytta jürgender de kezdesedı. Olardyŋ basym köpşılıgınıŋ dıni bılımı tömen ekenı baiqalady. Jüielı dıni bılım almaǧan. Kümändı ǧalamtor közderınen būrmalanǧan aqparattarmen sanasyn ulap alǧan. Aldaǧy uaqytta osyndai jat aǧymnyŋ jetegınde ketken azamattarymyzǧa baǧyt-baǧdar körsetıp, olarǧa dästürlı islam dınınıŋ negızderın dūrys tüsındıru jūmystary jolǧa qoiylatyn bolady.
– Keibır jas iegıne şoqşa saqal qoiyp, balaq qysqartyp syrt közge mümin körınedı…
– Asyl dınımız islam adamdardyŋ saqalyna, kigen kiımıne qarap baǧa beruge üzıldı-kesıldı qarsy. Öitkenı, imannyŋ tamyr jaiyp, när alatyn mekenı – jürek. Paiǧambarymyz Mūhammed (s.ǧ.s.): «Aqiqatynda, adam denesınde bır kesek et bar. Ol jaqsy bolsa, barlyq dene jaqsy bolady, ol būzylsa, bükıl dene būzylady. Şyn mänınde, ol – jürek» degen.
Dıni basqarmanyŋ eŋ basty mındetterınıŋ bırı – halyqty dıni sauattandyru. Äsırese, osy uaqytqa deiın jıbergen qate-kemşılıkterdıŋ aldyn alu. Azamattarymyzdyŋ basym köpşılıgı dıni sauatsyzdyqtan terıs jolǧa tüsıp ketıp jatady. Allaǧa san myŋ şükır, jastarymyz bügıngı künı dınge bet būruda. Bıraq solardyŋ albyrttyqpen terıs aǧymǧa aualanyp qalmauynyŋ aldyn aluymyz qajet. Osy maqsatta, dıni basqarmaǧa qarasty barlyq meşıtterdıŋ janynan dıni sauat aşu kurstary jūmys ısteude. Atalmyş kurs bızdıŋ meşıtımızde de oŋ nätijesın berude. Ülkendı-kışılı 200-ge tarta adam dıni sauat aşuda. Aldaǧy uaqytta da būl jūmysty odan ärı jetıldırıp, dıni kurs tülekterımen jūmys jüielı türde jalǧasatyn bolady.
– Qazaq halqynyŋ saltyn dınmen ūştastyra almaǧan köptegen jastarymyz saltymyzdy jäne dästürlı Äbu Hanifa mäzhabyn joqqa şyǧaryp, jat aǧym jetegınde ketpes üşın taǧy qandai amaldardy ıske asyru kerek dep oilaisyz?
– Būndai jastardyŋ qatarynyŋ siremei otyrǧany – bızdıŋ qoǧamymyzdaǧy şeşımın kütken şetın mäsele. Ärine, imam-moldalarymyzdyŋ tūraqty türde joǧary oqu oryndarynda, jastar arasynda därıster ūiymdastyruy maŋyzdy. «Men mūsylman» degenmen ıs bıtpeidı, Būl künde jūrttyŋ köbı dın kütpeidı…» – degen babamyz Mırjaqyp Dulatūly. Bılımdı aludyŋ da qūraly köp. Mysaly, meşıtterdegı dıni sauat aşu kurstaryna qatysu, kıtap, gazet-jurnal oqu, uaǧyz-nasihat tyŋdau, t.b.
Jaŋadan taǧaiyndalǧan müftiımız qyzmetıne kırıskelı berı meşıt jamaǧaty men jalpy halyq arasynda nasihat jūmystaryn küşeituge tapsyrma berdı. Sebebı, bız dıni aǧartu men tüsındıru jūmystaryn jandandyrmaiynşa, dıttegen maqsatymyzǧa jete aluymyz ekıtalai.
– «Säduaqas qajy Ǧylmani» meşıtı – Astanadaǧy tarihy ärıde jatqan qūlşylyq orny. Bügınde säjdege bas qoiǧan, qūbylaǧa jüzın būrǧan mūsylman jamaǧat ülkendı-kışılı meşıtterge syimai jatsa, būl äuelı qazi Ǧylmanidan bastau alǧan dep bıleiık. Meşıt töŋıregınde basqa qandai josparlaryŋyz bar?
– Aldaǧy uaqytta Säduaqas qajy Ǧylmani atamyzdyŋ atynda medrese aşu oiymyzda bar. Sonymen qatar, ol kısınıŋ atynda mūrajai aşylǧaly jatyr. Sony bır jönge keltırıp, halyqtyŋ igılıgıne ūsynsaq deimız. Säduaqas qajy qylyşynan qan tamǧan sonau Keŋes zamanynda Qazaqstannyŋ tūŋǧyş qaziy boldy. Qazaq topyraǧynda islam dınınıŋ saqtaluyna, taraluyna zor üles qosqan bozdaqtyŋ bırı. Jäne būl kısınıŋ köpşılıkke jetpegen bırqatar eŋbekterı bar. Sol dünielerdıŋ bas-aiaǧyn bırıktırıp, köpşılıkke ūsynu bırınşı kezekte tūr. Jäne meşıtımızdı kelesı Oraza aiyna deiın kürdelı jöndeuden ötkızgımız keledı. Sondai-aq, kelesı aidan bastap aqşam namazy men qūptan namazy arasynda bedeldı, sauatty orys tıldı imam-dıntanuşylar meşıtımızde orys tılınde kündelıktı uaǧyz nasihat jürgızetın bolady.
– Meşıttıŋ resmi saity aşylǧany belgılı. Onyŋ basqa dıni saittardan erekşelıgı qandai?
– Jastardyŋ basym köpşılıgı kıtap oqyǧannan görı, ǧalamtor jelılerın keŋırek paidalanady. Dıni basqarmamen kelısıle otyryp, bızdıŋ de meşıtımızdıŋ atynan «sunna.kz» aqparattyq, aǧartuşylyq jäne tanymdylyq tūrǧysyndaǧy saitymyz aşylǧanyna tört aidyŋ jüzı boldy. Aldaǧy uaqytta osy sait odan ärı jetıldırılıp, qory meiılınşe maŋyzdy maǧlūmattarmen tolyqtyrylatyn bolady. Basqa saittardan erekşelıgı sol – QMDB-ǧa qarasty Qazaqstannyŋ är aimaǧynda ornalasqan barlyq meşıtter, ǧibratty äŋgımeler, «İman ainasy» baǧdarlamasy, aptalyq jūma uaǧyzdary, Qazaq danyşpandarynyŋ video setı, «Nūr» qazaq islam universitetınıŋ mūǧalımderınıŋ beine leksiialary, sūraq-jauap, internet konferensiia men taŋdauly maqalalar toptastyrylǧan.
– Äŋgımeŋızge rahmet!
Gülmira Aimaǧanbet
