L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınıŋ janynan qūrylǧan «Käusar» mädeni-tanymdyq bırlestıgınıŋ ūiytqy boluymen jazuşy–jurnalist, zerdelı zertteuşı Jarylqap Beisenbaiūlymen «Şoqan joly» atty kezdesu keşı öttı.
Kazaq kögınen qūiryqty jūldyzdai aǧyp ötken Şoqan babamyzdyŋ mūrasyn zertteuge körnektı ǧalym Älkei Marǧūlan eleulı eŋbek sıŋırdı. Ardaqty tūlǧanyŋ artynda qalǧan jazbalaryn jinaqtap, köp tomdyǧyn şyǧardy. Ǧylymi monografiia jazdy. Odan keiın şoqantanuǧa qomaqty üles qosqan azamattyŋ bırı – Jarylqap Beisenbaiūly. Keş barysynda qalamger jastarǧa özınıŋ ömır jolynan taǧylymdy söz örbıttı. Zerdelı zertteuşınıŋ aituyna qaraǧanda, Qazaq memlekettık universitetınıŋ filologiia fakultetınde oqyp jürıp, sol kezdegı «Leninşıl jas» («Jas alaş») gazetıne qyzmetke ornalasyp, alpysynşy jyldary ädebi synnyŋ körıgın laulatqan Asqar Süleimenov, Äbış Kekılbaev, Zeinolla Serıkqaliev, Mūhtar Maǧauin, Rymǧali Nūrǧali sekıldı azamattardyŋ jurnalist bolyp qalyptasuyna yqpaly tigendıgın baiandady. Äsırese, belgılı synşy Zeinolla Serıkqalievtıŋ jazu stilı, şyǧarmany tereŋ taldauy qyzyqtyrǧanyn aityp, ömırınıŋ jarqyn belesıne ainalǧan şoqantanuǧa qalai kelgendıgın äŋgımeledı.
– 1975 jyly Şoqannyŋ 140 jyldyǧy qarsaŋynda qolyma ǧalymnyŋ 1856 jyly jazylǧan «Ystyqköl saparynyŋ kündelıgı» jaiyndaǧy jazbasy tüstı. Sony zer salyp oqyp, osy jolmen jürıp ötsem dep oiladym. Būl ūsynysymdy sol kezdegı gazettıŋ bas redaktory Seidahmet Berdıqūlov qoldap äkettı. Sodan saparǧa şyqtym. Semeiden bastap, Ystyqkölge deiıngı ölkenı armansyz araladym. Ǧajaiyp äser aldym. Nätijesınde «Şoqannyŋ ızımen» atty alǧaşqy kıtabym jaryq kördı. Ūly adamnyŋ 150 jyldyǧy tūsynda ǧalymnyŋ tuǧan, qyzmet ıstegen jerlerın taǧy bır şolyp şyǧyp, ekınşı jinaǧym jazyldy. Keŋes zamanynda aituly tūlǧanyŋ bır ǧana qyry zertteldı. Onyŋ Kenesary qozǧalysy turaly bılgenderı, ūlttyŋ azattyǧy jaiyndaǧy aitqan oilary mülde qozǧalmady. Täuelsızdık aldyq. Şoqantanudyŋ jaŋaşa däuırı bastalar dep oiladym. Arada bırtalai uaqyt öttı. Ol turaly jazylǧan tyŋ ızdenıster baiqalmady. Sodan beldı bekem buyp, täuelsızdık tūrǧysynan «Şoqan» degen 40 baspa tabaqty qūraǧan roman-esse jazdym. 2009 jyly jaryq kördı. Būl kıtap Reseidegı Qazaqstan elşılıgınıŋ nazaryna tüsıp, olar eŋbektı orysşaǧa audaryp, 2015 jyly Mäskeu Orys geografiialyq qoǧamynyŋ ştab-päterınde tanystyrylymyn ötkızdı» dedı jazuşy.
Qalamger öz sözınde ŞoqanUälihanovtyŋ 19 jasynda Qadyrǧali Jalaiyrdyŋ kıtabyn oqyp, oǧan ǧylymi taldau jasaǧanyn, Mūhammed Haidar Dulatidıŋ «Tarihi Raşidi» eŋbegın alǧaş zerttegenın jetkızdı. Keiıngı kezde Şoqannyŋ ölımı turaly türlı alypqaşpa sözder bar. Jarylqap aǧa onyŋ bärı bos qaueset ekendıgın aityp, asyl erdıŋ qūrt auruynan köz jūmǧandyǧyn naqty däleldermen keltırdı. Şara barysynda Beisenbaiūly «Buyrqanǧan boiaular», «Ädep älemı», «Arǧy türkter aqiqatynyŋ ızımen» atty kıtaptarynyŋ jazyluy jaiynda da söz qozǧap, studentterdıŋ qoiǧan sūraqtaryna mazmūndy jauap berdı.
Kezdesudı tüiındegen L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınıŋ prorektory, akademik Dihan Qamzabekūly J.Beisenbaiūlyn auyldyŋ qara balasynan mädeniettanudyŋ üzdık ülgısıne ainalǧan azamat dep baǧalap, oǧan oqu ordasynyŋ estelık medalın tabys ettı.
Azamat ESENJOL
