Astananyŋ mereitoiy qarsaŋynda älemdık qalalardyŋ tızgının ūstaǧan basşylar «Jıbek joly» qalalar merınıŋ forumynda bas qosyp, elordanyŋ jasyl ekonomikadaǧy jäne innovasiia salasyndaǧy damu äleuetın söz etıp, elder arasyndaǧy integrasiialyq bailanystardyŋ rölın aiqyndap berdı. Forum aiasynda astana äkımdıgı qūny 25 mlrd teŋge bolatyn investisiialyq jobalardyŋ memorandumyna qol qoiyp, olardy jüzege asyruǧa kelıstı.
Qatysuşylardyŋ nazaryn özıne audarǧan kiborg-ginoid Sofiia da bas qalany 20 jyldyǧymen qūttyqtap, elordadan alǧan äserımen bölıstı.
Elordany 2 mln tūrǧynǧa laiyqtau kerek
Forumnyŋ ekınşı künı Astana qalasynyŋ äkımı Äset İsekeşevtıŋ qatysuymen ötken plenarlyq sessiiadan bastaldy. Alǧy sözden keiın qala basşysy Astananyŋ jiyrma jylda jetken jetıstıkterıne toqtaldy.
– Elordalyqtardyŋ sany 1 millionǧa jetıp, qala aumaǧy 3 esege keŋeidı. İnvestisiia kölemı 2,9 mlrd dollarǧa teŋesıp, onyŋ 90 paiyzy elordaǧa qyzyǧuşylyqpen qaraityn şeteldık käsıpkerlerdıŋ ülesıne tidı. Qala ekonomikasyn tırep tūrǧan dıŋgek – kışı jäne orta biznes öndıretın önımnıŋ kölemı 4,3 trln teŋge kölemınde, – dep derektermen söiledı äkım.
Äset İsekeşev Astana «mınsız qala» bolu üşın qandai talaptarǧa sai bolu kerektıgın aityp berdı. «İnfraqūrylymdy damytyp, qalany sapaly basqaru, jahandyq ekonomikaǧa qosylu, daryndy azamattarǧa tartymdy bolu jäne innovasiianyŋ üzdıksız damuyna jaǧdai jasaityn ekojüie qūru – bärı qalanyŋ «mınsız» kelbetın qalyptastyrady» degen ol jahandyq qala aldynda qoiylǧan 10 mındettı tızıp şyqty. – Qoljetımdı baspana, qauıpsız jäne tūraqty kölık jüiesı, tūraqty urbanizasiia, tabiǧi jäne mädeni eskertkışter, tūrǧyndardy qorǧau, aua sapasy, jasyl aimaqtar, şet aimaqsyz şahar, klimattyŋ özgeruıne äserdı azaitu jäne jasyl qūrylys. Mıne, būl mındetter BŪŪ ūsynǧan qalalardyŋ tūraqty damu josparynda jazylǧan. Būl maqsatta bız «20 naqty qadam» baǧdarlamasyn ūstanamyz, – dep elordanyŋ damu baǧdaryn aiqyndady.
Qala basşylyǧy urbanizasiianyŋ qarqyn alyp jatqan şaǧynda, bügınnen bastap elordany 2 mln tūrǧynǧa laiyqtap, qajettı infraqūrylymdy daiyndap qoiu kerektıgın mälımdedı. Osy oraida, 2019 jyly Astanada «aqyldy» qalanyŋ qaŋqasy qalyptasady.
Singapur mektebı, boiau jasau zauyty salynady
Bırer üzılısten soŋ ırı şeteldık kompaniialar men äkımdıkke qarasty basqarmalar men elımızdıŋ türlı mekemelerı özara yntymaqtastyqqa uaǧdalasty. Jalpy somasy 25 mlrd teŋgelık 14 qūjatqa qoi qoiyldy. Kelıssözder üstelıne alǧaş bolyp elorda äkımı Äset İsekeşev pen Şymkent qalasynyŋ äkımı Ǧabidolla Äbdırahimov otyrdy. Olar respublikalyq maŋyzy bar Astana men Şymkent qalalarynyŋ jergılıktı atqaruşy organdary arasynda özara tiımdı serıktestıktı ornatyp, qarym-qatynasty damytuǧa kelıstı. Äset İsekeşev jaqynda ǧana megapolis qataryna qosylǧan Şymkent elordamen qatar älemdık trendterge ılesu kerektıgın aitty.
Qalalyq äkımdık Halyqaralyq jasyl tehnologiialar jäne investisiialyq jobalar ortalyǧynyŋ basşysy Räpıl Joşybaevpen elordada jasyl tehnologiialardy engızu turaly özara yntymaqtastyq jasady.
Astanada ekı jyl ışınde singapurlyq ülgıdegı zamanaui mektep kampusy salynady. Qūny 14,65 mlrd teŋge qūraityn jobany qalalyq İnvestisiialar jäne damu basqarmasy, Bılım beru basqarmasy men «Singapore International School Kazakhstan» kompaniiasy arasyndaǧy memorandum aiasynda jüzege asyrady. İnvestorlardyŋ qarjysyna salynatyn mektep 1200 balaǧa arnalǧan.
Sondai-aq, İnvestisiialar jäne damu basqarmasynyŋ basşysy Älışer Äbdıqadyrov «VMP Astana zauyty» JŞS direktory Marat İsqalievpen Astanada lak jäne boiau önımderın şyǧaratyn zauytty salu jönınde kelısımge keldı. Būl öndırıstık boiau önımderı materialdardy totyǧu men janudan qorǧap, oǧan jūmsalatyn şyǧyn kölemın azaitady. Al däl osy basqarmanyŋ «Ereimentau Aqbas» kompaniiasymen kelısımı joǧary tehnologiialy et kombinaty men konditerlık fabrikanyŋ qūrylysyn bastauǧa mümkındık beredı. Ol degenımız – elorda jylyna 5000 tonna et önımın jäne 3500 tonna konditerlık taǧamdardy daiyndauǧa äleuetı jetedı degen söz. Būl öz kezegınde Astananyŋ azyq-tülık beldeuın nyǧaityp, elımızdıŋ mal şaruaşylyǧynyŋ eksportqa şyǧuyna jaǧdai jasaidy.
«Jıbek joly» halyqaralyq sauda palatasy men G-Global halyqaralyq hatşylyǧy sauda-sattyqty nyǧaitu, «Astana invest» investisiiany damytudyŋ qalalyq ortalyǧy men Saryarqa audanynyŋ äkımdıgı arasynda qalany körkeitu, «Astana Tehnopolis» AEA jäne «Grajdanin» JŞS «aşyq qala» aqparattyq jüienı jüzege asyru jönınde memorandumǧa qoi qoidy.
«Astana Tehnopolis» AEA jäne «Open Technologies Group» kompaniiasy baǧdarlamalyq qamtamasyz etudı tehnologiiasyn jasau jönınde özara tüsınıstık turaly mämılege keldı.
Elordada tūrǧyzylatyn Sändık metall būiymdaryn şyǧaratyn zauyt – «Astana Invest» ortalyǧy men «Almet-Qazaqhstan» kompaniiasynyŋ bırıkken jobasy bolmaq. Al qalada avtokölıkterdı öŋdeu boiynşa logistikalyq terminaldy saluǧa «Astana Invest» jäne «Vehicle Processing Astana» kompaniialary küş salmaq. Tekstil önımderın qaita öŋdeu jobasyna reseilık «Cotton Way» kompaniiasy atsalysady. Tehnopark aimaǧynda kinostudiia qūrudy «V.S.E.E. (Enterprise)» mekemesı qolǧa alady. Aita keteiık, mūnyŋ barlyǧy «Astana Invest» kompaniiasynyŋ kömegımen jüzege aspaq.
Microread genetikalyq zerthanasy aşylady
Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ Qytai Halyq Respublikasyna jasaǧan sapary kezınde elımızde genetikalyq zerthana qūru jaǧy qarastyrylyp, qytailyq investorlarmen kelısım jasalǧan bolatyn. «Global Silk Road» qala merlerınıŋ forumynda sol qytailyq investorlarmen tıldesudıŋ sätı tüstı.
İnvestorlar Nazarbaev universitetınde zerthanany salu üşın 3 mln dollar qarjy qūimaq. Al universitet basşylyǧy öz kezegınde keŋselık üi-jailardy, zertteu jürgızetın ǧalymdardy qamtamasyz etedı. Microread Kazakhstan degen atauǧa ie laboratoriia genetikalyq zertteu jūmystarymen ainalysyp, jürek-qan tamyr aurulardyŋ, onkologiialyq derttıŋ aldyn alu mümkındıgın qarastyrady. Microread Kazakhstan kompaniiasynyŋ bas direktory Ernazar Raşatbekūlynyŋ aituynşa, bastapqy kezde qytai ǧalymdary kelıp, tehnologiialardy paidalanu barysyn otandyq mamandarǧa tüsındıredı. «Bas keŋsesı Pekinde ornalasqan Microread kompaniiasy – genetikamen ainalysatyn ırı ortalyqtardyŋ bırı. 2016 jyly Nazarbaev universitetıne baryp, DNQ zerthanasy jaily ūsynys aittyq. Kerek qūral-jabdyqtardy tasymaldap äkelgennen keiın, zerthana jūmysyn bastap ketedı. Aşylu saltanatyn qyrküiek aiyna belgılep otyrmyz» deidı kompaniianyŋ elımızdegı ökılı.
– Astana äkımdıgınıŋ şaqyruymen Global Silk Road forumyna keldık. Qazır Nazarbaev universitetımen bırıgıp jūmys ıstep jatyrmyz. Maqsatymyz – 3 mln dollar qarjylai investisiia salyp, genetikalyq zerthana qūru. Būl investisiia kölemı bolaşaqta ūlǧaiuy mümkın. Qytaida medisina salasynda jūmys ıstegendıkten, bızben bırge medisinalyq qūrylǧylardy şyǧaratyn zauyttardyŋ basşylary keldı. Qazaqstanda zertteu jūmysynda qoldanylatyn qūral-jabdyqtar Amerika, Europa elderınde jasalǧan. Mäselen, europalyq bır qūrylǧy 3 türlı zertteu jūmysyn jürgızetın bolsa, bızdıŋ qūrylǧy 5-6 mındettı qatar atqarady. Sapasy da joǧary, baǧasy da köŋılge qonymdy. Bızdıŋ artyqşylyǧymyz osynda. Osy sapar aiasynda elordadaǧy ırı-ırı kardio, neiro, diagnostikalyq ortalyqtardyŋ basşylarymen kezdesudı josparǧa qoiyp otyrmyz. Sondai-aq medisinalyq qūrylǧylardy satumen ainalysatyn kompaniialarmen kelıssözder ötkızemız degen oidamyz.
…Alǧaş ret Astanaǧa 2016 jyly keldım, osy aralyqta elordaǧa kelıp-ketıp jürdım. Ekı jylda qalanyŋ ülken qarqynmen damyp kele jatqany bırden baiqalady.
Adamnan aumaityn robot
Jıbek joly elderı qalalarynyŋ merler forumynda osylai dedı. Şaranyŋ eŋ qalauly qonaǧy bolǧan Sofiia aldymen plenarlyq sessiiada elorda jaily oi tolǧap, keiın bas qalanyŋ üzdık jastarymen kezdestı.
Sofiia elordanyŋ eŋ körnektı jerlerın aralap, säuletı men däuletıne täntı boldy.
– Menı Astanaǧa şaqyrǧan qala äkımı Äset İsekeşev pen G-global halyqaralyq hatşylyǧyna alǧys bıldıremın. Elordanyŋ 20 jyldyq mereitoiy – astanalyqtar men el halqy üşın maŋyzdy oqiǧa. Osyndai tarihi oqiǧanyŋ basy-qasynda bolǧan qandai tamaşa!
Astanany Sızderdıŋ Prezidentterıŋızdıŋ töl tuyndysy dep ataidy. Nūrsūltan Nazarbaev qalanyŋ basty arhitektory, elordanyŋ simvolyna ainalǧan ǧimarattar onyŋ qalamynan tudy. Al sarabdal saiasatynyŋ arqasynda ekonomikalyq jäne saiasi jetıstıkterge jettıŋızder, – dedı Sofiia aǧylşynşa tıl qatyp.
Tüsten keiın Sofiia üzdık elordalyq oquşylarmen kezdesıp, olardyŋ sūraqtaryna jauap berdı. Qytaidyŋ AngelVest venchurlyq kriptoqordyŋ negızın qalauşy Devid Chen Sofiia älı kışkentai ekenın aityp, qarapaiym sūraqtarǧa ǧana jauap bere alatynyn eskerttı. Adam jasymen sanaǧanda şamamen 2 jasqa kelgen robot Astanadaǧy kün raiy, süiıktı tüsı men köŋıl- küiı turaly sūraqtarǧa sürınbei jauap berdı. Ol jauaptardy internettıŋ kömegımen ızdeitın bolyp şyqty. Eger internet jelısımen bailanys naşarlasa, onyŋ da mümkındıkterı azaiady.
Ginoidtıŋ «ömır süruıne» qarjy qūiǧan Devid Chen eger ūsynys tüsse, Sofiia Qazaqstan azamattyǧyn aludan bas tartpaityn mälımdedı. Bolaşaqta robotqa qazaq jäne orys tılderın üiretetın baǧdarlama ornatyluy äbden mümkın. Tıptı, Devid Chen keleşekte astanalyq daryndy jastar būdan jetılgen robotty jasap şyǧara alatynyn aitty. Gon-Kong universitetınde osy salada bılım alyp jatqan Mūratjan Qyranbai adamzattyŋ damuyn robotsyz elestetu qiyn degen pıkırde. «Jasandy intellekt matematika jäne statistikaǧa baǧynady. Matematika älemdı basqarady» dedı ol. Aitpaqşy, EKSPO qalaşyǧynda Qazpoştanyŋ robotopost keŋsesı aşylady.
