Mädeniet

Şyǧys pen Batysty toǧystyrǧan

Elordada islam filosofiiasy, İslam-Batys qarym-qatynasy tarihyna qatysty türık ǧalymy, memleket jäne qoǧam qairatkerı diplomat İbrahim Kalynnyŋ «Men, özge jäne özgesı» kıtabynyŋ tanystyrylymy öttı. Būl – adamzattyŋ damu kezeŋındegı islam düniesı men batys älemı arasyndaǧy qalyŋ qatparly, qaltarysy köp tarihtyŋ türlı aspektılerındegı «men» men «özge» arasyndaǧy bailanysty, kelıspeuşılık pen şielenıstı tüsınuge tyrysqan aituly eŋbek.

Basylymynyŋ oqyrmandaryna jol bastaǧan saltanatty räsımıne uaqyttyŋ tapşylyǧynan qatysa almaǧan avtor Türkiiadan beine sälemdeme joldady. Ol eurosentristık közqarastan ada tūryp, İslam men Batys örkenietınıŋ tarihyna jaŋa közqaras ornatuǧa bolatynyn osy kıtap arqyly qazaq oqyrmandaryna jetkızgısı keletının aitty. Ǧylymi eŋbektı qazaq oqyrmandaryna jetkızgen Q.A.Iаsaui atyndaǧy HQTU-ne qarasty Euraziia ǧylymi-zertteu instituty bolsa, osy institutynyŋ aǧa ǧylymi qyzmetkerı Ömırbek ­Qanai qazaq tılıne tärjımasyn jasaǧan. Jiynǧan qatysqan atalmyş universitettıŋ Ökılettı keŋesınıŋ töraǧasy Mūhittin Şımşek söz söilep, pıkırın bıldırdı. Eŋbektıŋ maŋyzdylyǧyna toqtalǧan Türkiia Respublikasynyŋ Qazaqstan Respublikasyndaǧy tötenşe jäne ökılettı elşısı Mūstafa Kapudjumen qatar QR Parlamentı Senatynyŋ Äleumettık-mädeni damu jäne ǧylym komitetınıŋ töraǧasy jäne Türkiia – Qazaqstan dostyq tobynyŋ töraǧasy Nūrtöre Jüsıp, senator Darhan Qydyrälı qazaq-türık bailanysyndaǧy körşı memlekettıŋ orny turaly aitty.

Doktor ärı professor İbrahim Kalynnyŋ būl eŋbegınde İslam men Batys älemnıŋ 14 ǧasyrlyq özara qarym-qatynasyna şolu jasai otyryp, bır-bırıne yqpal etuşı ekı älemde qalyptasqan közqarastardy baǧalauǧa baǧyttalǧan jäne qoǧamda qalyptasqan stereotipterge qaita qarauǧa bastaidy. Bylaişa aitqanda, ünemı kereǧar, bır-bırın «joqqa şyǧaruşy» sanalatyn ekı keŋıstıktıŋ şyn mänınde ūzaq tarih boiynda ūdaiy äserlesıp, bır tarap kelesı taraptyŋ özın tanuyna yqpal etıp otyrǧanyn senımdı däleldermen tüsındıruge tyrysqan.

Avtor aradaǧy maŋyzdy qaişy­lyqtarǧa qaramastan İslam men Batys örkenietı qaqtyǧysuǧa mındettı emes dep qorytyndylaǧan. Bırge ömır sürudıŋ tömengı şarty – ärkım öz betınşe qalu arqyly ortaq igılıkke kelısu. Bırge ömır süru etikasy men mädenietı qiyn bolǧanymen, oryndalmas maqsat emes. İslam men Batys örkenietı «jaqsylyqpen jarysatyn» (Maida, 48) aimaqtyq jäne jahandyq beibıtşılıkke üles qosyp,

«Şyǧys – şyǧys, batys – batys ärqaşan,

būl ekeuı toǧyspaidy eşqaşan.

Būl ekeuı jer men köktei basqaşa,

Täŋır özı därgeiınde qospasa» degen Kipliŋnıŋ qatelıgın däleldeitınıne senımdı ekenın bıldıredı.

İbrahim Kalyn – türık ǧalymy, memleket jäne qoǧam qairatkerı, diplomat. İslam tarihy, Batys pen İslam älemı qarym-qatynasy, Türkiianyŋ syrtqy saiasatyna qatysty bırqatar ǧylymi eŋbekterdıŋ avtory. Türkiia Respublikasy Prezidentınıŋ resmi ökılı, Prezident janyndaǧy Qauıpsızdık jäne syrtqy saiasat komitetı töraǧasynyŋ orynbasary jäne Prezidenttıŋ Bas keŋesşısı töraǧasynyŋ orynbasary syndy bırqatar lauazymdy qyzmetter atqarǧan. Biyl mamyr aiynan bastap Türkiianyŋ Ūlttyq barlau qyzmetınıŋ basşysy qyzmetın atqaryp keledı.

Taǧyda

Aigül Uaisova

Aqparat salasynyŋ üzdıgı

Ūqsas jaŋalyqtar

Back to top button