Sızdıŋ pıkır – bızdıŋ de pıkır, Sadyq! Bıraq…

 Erkeǧali BEISENOV,
jurnalist:

Biyl «Astana aqşamy» gazetınıŋ tılşısı Näzira Baiyrbektıŋ bloger, audarmaşy Sadyq Şerımbekten alǧan sūhbatyn jūrt qatarly men de oqyp şyqtym. Ekeuı de qazırgı qazaq qoǧamynda jaŋaşa közqaras qalyptastyruǧa talpynǧan jastar ǧoi. Sondyqtan sūhbat sättı şyqqan. Alaida Sadyq zamandasyma qarsy aitar uäjım de bar.

Aldymen onyŋ kelısetın oilaryna toqtalsaq… «Bızde älı Keŋes ökımetınen qalǧan jazuşylyq jüie saqtalyp otyr. Ol qartaiyp ketken. Al bızdıŋ sol kezden qalǧan buyn ökılderınıŋ jasy ūlǧaiǧan. Olar bergı buyndy igere almai otyr» degenı – aşy şyndyq. Mäimöŋkelemei moiyndap, qyrsyqpai qabyldau kerek. Ädebiet tūrmaq, HHI ǧasyr jurnalistikasy da «keŋestık şekpenın» laqtyryp tastap, zamanaui ülgıdegı «kürtege» köşken. «Maltasyn ezgen» myljyŋ sözdı eşkım oqymaidy qazır. Aitar oiyŋdy qysqa qaiyrymnyŋ ışıne ädemı stilmen engıze alu – asqan şeberlık. Maǧynasyn igılep aitqanda, jaza alatyn jurnalisterge «qūityrqy stil» tän.
Sözdı oinatu kerek, bıraq, sözben oinauǧa bolmaidy. Al ol qolyŋnan kelmese, köptıŋ bırı bolyp jüre beresıŋ, änşeiın. Sosyn taraptan atyŋ, paraqtan zatyŋ ūmytylady. Sadyqtyŋ «…aldaǧy bes jyl ışınde Qazaqstanda jazuşylyq salasy jaŋa tehnologiiamen dami bastaidy. Bız käsıbi avtorlardy köbırek oqi bastaimyz» degenı de ras. Köp ūzamai zamanaui ädebiet tuatynyna, oǧan jas kıtapqūmarlardyŋ eleulı üles qosa alatynyna senıp otyr. Bügınde qazaq poeziia­sy je­ŋıl ūiqas, jeŋıltek oidan säl alşaqtap, eptep boi tüzei bastaǧanmen, proza taqyryptary tapyraqtap, älı eskı sürleudı şiyrlauda. Sadyq Şerımbekşe aitsaq, «Qazırgı buynǧa, mysaly, «Rauşan kommunistı» oqytu – keşırılmes künä. Öitkenı ol jerdegı ideologiia müldem basqa. Qazırgı qūndylyqtar özgerdı. Qazırgı qoǧamǧa eskılıktı äkep taŋuǧa bolmaidy. Bız damuǧa tejeu qoimauymyz kerek». Sondai-aq «Bız qazaqtar dästürlı änşılerge, aqyndarǧa, jazuşylarǧa qa­ryz siiaqtymyz. «Sender bızdı oqy­maisyŋdar, tyŋdamaisyŋdar» deidı. Qyzyqtyra almasa, qalai oqimyz?». Sızdıŋ pıkır – bızdıŋ de pıkır, Sadyq! Öte dūrys aityp otyrsyz. Äzırge köşe änderı, köşe ädebietı, köşe rejissurasy sūranysqa ie bolyp tūrǧan myna mädeni toqyrau zamanyn­da qoǧamdy öz tuyndysyna qy­zyqtyra bılu – zor jetıstık. Bıraq…
«Menıŋ kıtabymnyŋ missiiasy jai ǧana qoǧamda özge oidyŋ da bolatynyn, barlyq närsege bırjaqty qaramai, är qūbylysqa syni paiymmen, obektivtı türde qarau kerektıgın üiretu» degenge kelıse almaimyz. Osy aitqan özge oi, syni paiymdy jūrttyŋ jetesıne oqyrman tartu maqsatynda bylapyt söz aralastyrmai-aq jetkızuge bolar edı. «Ol – jastardyŋ tılı» degendei qasarysqan qasaŋ ūǧymnan arylǧan abzal. Bız būdan būrynyraq «qūrttyŋ ǧo taǧy» dep ekıūşty söz qoldanyp jürgen «Ninety one» tobynyŋ mänsız-maǧynasyz mätınderın synaǧanbyz («91» toby turaly toqsan auyz sözdıŋ tüiını, «Ädebiet portaly», 24.11.2016).
Onsyz da oqu-toquy az, özı kuä bol­ǧan jaitty auyzekı tılde dūrys jetkıze almaityn bügıngı bosbelbeu ūrpaqtyŋ sanasyn sauatty, salmaqty şyǧarmalarmen tazartyp aluymyz kerek-aq. Olar Mau­gli, Örmekşı adam, Halk syndy keiıpkerlermen iyq teŋestıre alatyn qazaqşa qiial-ǧajaiyptardy oqyǧysy kele me, demek, balalar ädebietınıŋ ökılderı soǧan jūmylsyn! Jattandy Qabanbai, Bögenbai batyrlardy aita bermei! Ertöstıktı aidaharmen töbelestırıp qoimai! Äitpese, sondai baiaǧy batyrlaryn bas keiıpker etıp aluǧa amerikalyq jazuşylar men animatorlardyŋ miy jetpei qalǧan joq. Orystar da «Maşa men aiudy» bızdıŋ Qoja syndy tentegı bolmaǧandyqtan, amalsyz oilap tappaǧan. Mıne, zamanaui tūrǧyda damu degenımız – osy! Eger «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasyn jönımen jüzege asyra alsaq, qoǧamǧa degen aşu-yzamyzdy Sadyqşa boqtap şyǧarmai, şeteldık klassikterşe şeberlık tanytqanymyz äldeqaida ūtymdy ıs bolar edı.
Sondai-aq Sadyq Şerımbek kıtabynyŋ bır danasy – 4 myŋ teŋge. «Abai jolynyŋ» tūtas 4 tomdyǧy da sol baǧada satyluda. «Būl – menedjment pen dūrys marketing bolmaǧannan. Ädebiet salasyna reforma qajet» deidı Säkeŋnıŋ özı. Onyŋ ädebietşıler ürke qaraǧan, körkem şyǧarmaǧa jatpaityn, Baian Maqsatqyzy men Läilä Sūltanqyzynıkınen aiyrmaşylyǧy şamaly qūrasty­ry­lymyn «kıtap» dep ötkızıp otyr­ǧany – jarnamasynyŋ myq­tylyǧynda, aǧaiyn! Sondyqtan divanda otyryp alyp küŋkıldemei, zamanǧa sai taqyrypta, oqyr­mandy qyzyqtyra alatyn deŋ­geide dūrystap tūryp bırdeŋe jaza alyŋyzdar! Sosyn sol şy­ǧarmalardy sata bılıŋızder! Sadyqtyŋ sız ben bızdı qairap, ädeiı jaryqqa şyǧaryp otyrǧan alǧaşqy jäne soŋǧy kıtaby osy dep seneiık…