«Sport – densaulyq kepılı» deimız älımsaqtan, bıraq Qazaqstannyŋ sportyna bölınetın qarajat densaulyqtyŋ emes, bäzbıreulerdıŋ şeksız baiuynyŋ kepılındei körınedı maǧan. Memleket basşysy juyrda sportşylarmen kezdeskende bylai dedı: «Käsıbi sporttaǧy joǧary jetıstıktıŋ bolmaǧany memleketten bölınetın qarajattyŋ nätijesız jūmsaudyŋ, biudjettı jan-jaqqa şaşudyŋ sebebınen».
ndı eseptı qaraŋyzdar, Qazaqstan joǧary jetıstıkter sportyna biudjetten 775 million dollar bölıp otyr. Mynau ne masqara? Halyq kedeişılıktıŋ qūzyna qūlap jatqanda, sportqa 775 million dollar bölu sau adamnyŋ aqylyna syia ma? Eŋ soraqysy, qisapsyz aqşa bölsek te, jetken jetıstıgımız joq. Mysaly, 2021 jyly Tokioda ötken jazǧy Olimpiada oiyndarynda Qazaqstan qūramasy bar-joǧy 8 qola medal ielenıp, 92 memlekettıŋ ışınde 83-oryn aldy. Sonda älgı 775 million dollarǧa jetken jetıstıgımız osy ma? Endı salystyryp aitaiyn, joǧary jetıstıkter sportyna 41 million dollar bölgen Niderlandy Tokiodaǧy olimpiadada 10 altyn, 12 kümıs, 14 qola medal aldy. Al joǧary jetıstıkter sportyna 46 million dollar bölgen Daniia Tokioda 3 altyn, 4 kümıs, 4 qola medal aldy. Bız 775 million dollardy sportqa bölıp, 8 qolamen keldık.
Juyrda Qytaida ötken Aziia oiyndarynan 11-orynmen oralǧanymyzdy jäne qosyŋyz būǧan. Būl – bır. Ekınşı mäsele, Qazaqstandaǧy sportqa jauapty ministrlık 180-nen astam sport türın resmi tırkep, oǧan biudjetten qyruar aqşa bölıp otyr. Sonyŋ tek 50-ge juyǧy ǧana jazǧy Olimpiada oiyndarynyŋ tızımıne engen. Qalǧan 100-den astam sport türıne ministrlık ne üşın biudjetten aqşa bölıp otyr? Salystyryp aitaiyn, Ūlybritaniia Olimpiada baǧdarlamasyna kıretın tek 15 sport türıne biudjetten qarjy böledı, Germaniia 18 sport türıne qazynadan aqşa beredı, al körşımız Özbekstan tek 17 sport türıne biudjettıŋ qarjysyn jūmsaidy. Bızdıkı ne şaşpalyq? Qazaqstan qazynadan aqşa beretın 180 sport türınıŋ ışınde penchak-silat, sporttyq balyq aulau, biatl, triatl, petank, tekbol, unifait, chirliding degender jür. Būl ataulardy būryn estıgender bar ma özı? Aitpaqşy, Qazaqstannyŋ biudjetınen qarjy bölınetın jäne bır sport türı bar, sport na pilone degen. Izdep qaraŋyzdar, ministrlık būǧan qalai qarjy bölıp otyr dep jaǧa ūstaisyzdar sosyn.
Al Ūlttyq sportymyzdyŋ halı neşık degenge keleiık. Ūlttyq sport türlerın qoldauǧa 2024 jylǧa bar bolǧany 10 million 460 myŋ teŋge bölu josparlanǧan. Öte az. Mūny qalai tüsınuge bolady? Ol azdai, qazaq küresın mazaq qylyp turnir ūiymdastyryp, ony jahanǧa jariialap jürgender jäne bar.
Taǧy bır mäsele, Turizm jäne sport ministrlıgınıŋ biudjetın qaraǧanda qūjattyŋ 311-baǧdarlamasynda jeke jäne zaŋdy tūlǧalarǧa, onyŋ ışınde şarua, fermer qojalyqtaryn subsidiialauǧa 54 milliard teŋge qarastyrylypty. Ministrlık şarua qojalyqtary men fermer qojalyqtaryna ne üşın qarajat bermekşı? Būl saualdy komitet otyrysynda qoidyq, bıraq jauap ala almadyq.
Ūsynystar:
Bırınşıden, ministrlık bekıtken 180 sport türın şūǧyl qysqartu qajet. Memleket basymdyq beretın baǧyttarda olimpiadalyq, ūlttyq, odan keiın para jäne surdlimpiadalyq sport qaluy tiıs. Olimpiadalyq sporttyŋ barlyǧy bırdei jemıs berıp jatqan joq. Sondyqtan saraptama jasap, jülde äkeletın türlerıne ǧana basymdyq beru kerek.
Ekınşıden, käsıbi sport klubtaryna berıletın aqşany şekteu qajet. Mysaly, «Astana» futbol kluby, «Barys» hokkei kluby, «Astana» basketbol kluby men «Astana» velokomandasyna jylyna «Samūryq-Qazynadan» 65 million dollar bölınedı. Būl – asyp-tasu. Tüptep kelgende, ol aqşa – «Samūryq-Qazynanyŋ» emes, halyqtyŋ aqşasy.
Üşınşıden, legionerlerge biudjettıŋ esebınen ailyq töleudı toqtatu kerek. Nege bız qazynadan şetel sportşysyn asyrauymyz kerek? Legioner şaqyra ma, onyŋ ailyǧyn demeuşılerdıŋ esebınen tölesın sport klubtary.
Törtınşıden, jergılıktı sport federasiialary tıkelei ortalyqqa baǧynuy kerek. Äitpese qazır ärkım bılgenın ıstep kettı. Saldarynan nätije joq.
Besınşıden, sport salasyna «monitoring» degen tüsınık engızu kerek. Öitkenı qūzyrly vedomstvo aimaqtaǧy jaǧdaidan beihabar, tekserıp te bara almaidy. Atalǧan ūsynystardy neǧūrlym tez jüzege asyru qajet. Sebebı juyrda Parij Olimpiadasy bastalady, sol kezde taǧy ūiatqa qalmau kerek.
Nartai SÄRSENǦALİEV,
Mäjılıs deputaty
