Astana qalasynda tūratyn qarapaiym mūǧalımmın. Menı qazır mazalaityn mäselenıŋ bırı – tärbie. Ūlt ūstazy Ahmet Baitūrsynūly aitqandai, «Balany ūlşa tärbieleseŋ – ūl, qūlşa tärbieleseŋ qūl bolady». Iаǧni dūrys bılım bermei, är oquşyny tärbielei almaimyz, al bergen bılımnıŋ tälım-tärbiege yqpaly bolary anyq.
Qazırgı tehnologiia törımızge ozǧan zamanda ärbır mūǧalım özınıŋ negızgı missiiasy – balany dūrys oqytu, jaqsy tälım-tärbie beru, ızgılık pen sauattylyqta ülgı-önege körsetuı tiıs ekenın esten şyǧarmaǧany jön. Sebebı mūǧalım – bılım beru salasynyŋ qyzmetkerı, ol tek qana oqytpaidy, osy salanyŋ damuyna qyzmet etedı. Demek, ol är oquşynyŋ damyp-jetıluıne, tärbielı adam bolyp qalyptasuyna da köŋıl böledı. Mektepte özınıŋ süiıspenşılıgı men mol täjıribesın aiamai jūmsaityn mūǧalımder ärqaşan jūrttyŋ nazarynda bolady.
Ejelgı dünienıŋ danagöiı Konfusiiden mynadai naqyl söz qalypty: «Jaqsy adamdy körgende oǧan teŋelu jaiynda oilan, al jaman adamdy körgende (özıŋnıŋ öne boiyŋda sondai kemşılıkter bolyp jürmesın dep saqtanyp) özıŋdı-özıŋ zertte». Būdan şyǧatyn qorytyndy, jaqsy adam bolyp qalyptasuy bala kezden, ösken ortasynan, mekteptegı mūǧalımderınen bastau alady. Balalardy jaqsylyqqa, ızgılıkke sendıruge oraily jasynda aianyp qalmauymyz qajet. Sondyqtan ärbır oquşyǧa jaǧymdy yqpal etetın eŋ basty närse – balaǧa senımderdı şataspai taŋdai bıluıne kömektesu maŋyzdy. Bärınen de maŋyzdy närse – är oquşyǧa degen şynaiy süiıspenşılık. Mūndai öner ekınıŋ bırınıŋ boiynan tabyla bermeitını ras. Bıraq būl önerge qūlyq qoiyp, üirenuge bolady. Onyŋ joly öte ūzaq. Osy jolmen sürınbei jürıp ötu üşın senım, yqylas jäne öz-özıŋe degen süiıspenşılık kerek. Eger sen özıŋdı baǧalap, jaqsy köre almasaŋ, basqa adamdy qalai jaqsy köresıŋ?! Jaqsy tärbiege aparatyn tura joldyŋ bırı – köz jetkızu. Özıŋnıŋ baǧytyŋnyŋ dūrystyǧyna köz jetkızıp al. Sodan keiıngısı jeŋıl jäne sapaly ıs bolyp tüzıledı. Iаǧni balany tärbieleu üşın mūǧalımder äuelı öz-özın tärbielese nūr üstıne nūr bolar edı. Olai bolmaǧan jaǧdaida, tärbie ızgılık jolymen jürmeidı. Är oquşy özınıŋ deŋgeiınde, özınıŋ qalauynda ömır sürıp, ortasynyŋ yqpalymen ösıp-jetıledı. Qazır nege ata-analar, mūǧalımder är balamen aşyq syrlasyp, ūzaq söilespeidı? Öitkenı ainaladaǧy bolyp jatqan prosester (mūǧalımnıŋ bılımge ǧana nazaryn audaruy, ata-anasynyŋ dūrys köŋıl bölmeuı, aqparat tehnologiialarynyŋ jaǧymsyz yqpaly, ruhani ekspansiianyŋ jemısı) balany öz aǧynymen «aǧyzyp» äkete beredı. Sol sebepten ärqaisymyz filosof Sokrattyŋ: «Tärbie – qiyn ıs, bıraq sol tärbiege jaǧdai jasau – är adamnyŋ eŋ eleulı boryşynyŋ bırı. Öitkenı özıŋdı jäne jaqyndaryŋdy bılımdı, tärbielı etuden maŋyzdy eş närse joq» degen sözın ärdaiym jadymyzda ūstasaq ūtamyz.
Zamanaui oquşyny tärbileuge de zamanaui ūstanym kerek. Är oquşynyŋ jürek qalauyn tüisıne otyryp, onyŋ jaqsy köretın, ünemı nazarda ūstaityn närselerıne qūrmetpen qarasaq, jaqsy nätijege jetemız. Osyny bärımız este ūstaiyq!
Aigül TEMIRJANQYZY,
Astana qalasyndaǧy №53 mektep-liseidıŋ
qazaq tılı men ädebietı pänınıŋ mūǧalımı
