TAKSİGE TALAP – TEZ JETU

Adam balasy jylqyny bas bıldırıp, temırden üzeŋgı soǧudy oilap tapqaly berı jaiau jürgennen görı kölıkpen jürudıŋ artyqşylyǧyn ūqqan bolsa kerek.
Taksi qyzmetınıŋ alǧaşqy nyşandary Europada XVII ǧasyrda paida bolǧan. Londonda būl qyzmettı 1625 jyldary arbakeşter atqarǧan eken. Jaqsy ürdıs köp ūzamai Parijge jetedı. Odan keiıngı ǧasyrlarda jürgınşılerdıŋ atpen şauyp alysqa bara almaitynyn ūqqan käsıpkerler būl qyzmettı türlendıre tüstı. 1907 jyldan bastap kärı qūrlyqta «taksi-bum» bastalady. Köptep arnaiy motorly kölıkter şyǧaryla bastady. Gari N.Allen taksometrı bar arnaiy kölıktı Fransiiadan alyp kelıp, Niu-Iork qalasyndaǧy alǧaşqy qalalyq jolauşylar tasymaly jelısın aşqan eken. Būl 1907 jyldyŋ tamyz aiy edı. Mūny aityp otyrǧan sebebım, osy uaqyttan bastap barlyq taksi kölıgı sary tüske boialdy. Alystan közge ūşyraityn sary tüstı, jasyl şamy bar jeŋıl mäşineler kez kelgen qalanyŋ kelbetıne ainalyp, kündız-tün demei dıttegen jerımızge jetkızıp salady.

ELORDAda 18 TAKSOPARK JŪMYS ISTEIDI

Elordamyzda resmi tırkelgen bes jüzge tarta  kölıgı bar, 18 taksopark jūmys ısteidı. Olardyŋ jūmysy «Astanada jolauşylardy jäne jüktı avtomobil kölıgımen tasymaldau erejesıne» säikes retteledı. Onyŋ talaptaryna sai taksi qyzmetın atqaruşylar Qazaq­stan Respub­likasynyŋ zaŋyna säikes zaŋdy tūlǧa nemese jeke käsıpker retınde tırkeluı tiıs. Qol­­danystaǧy zaŋ talabymen säi­kes saq­tandyru şartyn jasaidy. Tap­syrystardy qabyldau üşın dis­petcherlık qyzmetı boluy tiıs. Jür­­gızuşılerdı reis aldyndaǧy medi­­sinalyq tekseruden ötkızetın, olardyŋ alkogol ışpegenın, qan qysymynyŋ qalypty eke­nın tek­seretın medisinalyq qyz­met­ker­ler taǧy kerek. Eŋ bastysy, taksi avtokölıgı Astananyŋ kölık organy bekıtken nysandaǧy bıryŋ­­ǧai tüstı gammada boluy tiıs. Jür­­gızu­şınıŋ fotosuretı bar, tegı, aty, sondai-aq tasymaldauşynyŋ resmi atauy körsetılgen kuälıgı, taǧy bas­­qa anyq­­tamalyq qūjattary jolau­şyǧa körınetındei jerde tūr­ǧany dūrys. Bailanysqa qajettı türlı teh­nikalyq qūrylǧylarmen jabdyq­talǧan kölık jürgızuşısınen qalany bes sausaǧyndai bıluı talap etıledı. Al jürgızuşınıŋ klassi­kalyq beinesı qandai boluy kerek? Ol bır arnaiy kiım ülgısın kigen, mūntazdai taza salony bar kölıgımen belgılengen uaqyttan qalmai, aitqan jerıŋızge jetkızıp salady. Qajet bolmasa, jol bo­iynda tıs jaryp äŋgıme aitpaidy, bar dauysyna salyp muzyka qosyp qoiu ädetınde joq. Keptelekte ainalma joldar arqyly özınıŋ de, jolauşynyŋ da uaqytyn ünemdeitın ūtqyrlyǧy eskerıledı. Bärımız üşın asa maŋyzdysy, qyzmet körsetuşı mekeme jergılıktı salyq organynda tırkeluı kerek. Alaida, bırlı-jarymy bolmasa, elordadaǧy resmi tırkelgen taksilerdıŋ özı būl talapqa jauap bere almaityny anyq.

– Qalalyq taksi qyzmetı köŋıl könşıtpeidı. Astanalyq däre­je­mızge sai taksi de öz deŋ­ge­iınde damuy tiıs. Bızdıŋ taksi kom­paniialarymyzdyŋ denı 20-40 kölıkten tūrady. Olardyŋ 80 paiy­zynyŋ lizingtık nesielerı bar ekenın aituymyz kerek. Sol sebeptı de «ekonom» sanatyndaǧy kölıkterdı satyp aluǧa mäjbür. Lizingke alǧan «Jiguli», «Opel», «Hundai», «Folksvagen» jeŋıl mäşinelerı şyǧa­rylǧan şyǧyndy bır-ekı jylda zorǧa aqtaidy. Odan bölek, kölıkterdıŋ teh­nika­lyq qyzmetı, dispetcherlık ortalyq, jūmysşylardyŋ äleu­mettık paketı syndy taǧy bas­qa şyǧyndary bar. Taksi baǧa­synyŋ joǧary boluynyŋ da sebebı sol. Bıraq, sız resmi tasy­maldauşy kompaniialardyŋ kö­lıgın şaqyrtqan kezde, olardyŋ mınsız qyzmetıne kepıldık alasyz. Alaida, naryqtyŋ zaŋy bölek. Elordamyzdaǧy 500-ge tarta taksi kölıkterı barlyq sūranysty ötei almaityny belgılı. Olardyŋ aldyn zaŋsyz jolauşy tasumen ainalysatyndar orap ketıp jatady. Mūnyŋ bärı jalpy alǧanda qyzmet körsetu sapasynyŋ tömendıgıne, onyŋ bır qalypqa sai kelmeuıne alyp keledı. Qalamyzǧa kelgen qonaqtyŋ elordaǧa degen közqarasy äuejai men temır jol vokzalynda alǧaşqylardyŋ bırı bolyp qar­sy alatyn  taksişılerden bas­ta­latyn bıluımız kerek – deidı Astana qalasy taksoparkter qauym­dastyǧynyŋ töraǧasy Bauyrjan Taibergenov.

Sözdıŋ şyny kerek, äuejaidan qalaǧa deiın 2 myŋ teŋgege jete almaimyz. Esıldıŋ ekı ortasy – myŋ teŋge. Äudem jer dep atalatyn sol jaǧalaudyŋ ana şetımen myna şetıne 500 teŋgemen jetseŋız, quanyŋyz. Şatyraş belgılerı bar taksilerdıŋ baǧasy arzan emes. Bır ǧana mysal keltırsek: vokzal men äuejai arasy – 3000 myŋ teŋge. Sız tapsyrys bergen sätten bastap şaqyrǧan jerıŋızge qauyrt şaqta jarty saǧatta zorǧa keledı.

– Ärine, taksi parkın jaŋartyp, qyzmet sapasyn arttyruymyz kerek. Qalamyzǧa kelıp-ketıp jat­qan qonaq­tardyŋ erkın ärı qauıp­sız qozǧalysy öz deŋgeiınde bol­ǧanyn qalasaq, taksi parktaryn tehnikalyq jaǧdaiyn jaqsartu qajet. Elordalyq taksoparktyŋ äleuetı artyp, kölık sany köbeigen saiyn bäsekelestık artyp, qyzmet baǧasynda da özgerıs bolar edı. Äkımdık tarapynan qalalyq kölık qyzmetınıŋ jaǧdaiyn jaqsartuǧa küş salynyp otyr. «Biznestıŋ jol kartasy – 2020» baǧdarlamasy boiynşa bırneşe jobalar qar­jylandyrylyp, jaŋa kölık satyp aluǧa mümkındık aldy, – deidı Astana qalasynyŋ jolauşylar kölıgı jäne avtomobil joldary basqarmasynyŋ jolauşylar tasymalyn ūiymdastyru bölımınıŋ bas mamany  Temırlan  Qaliaqparov.

«BOMBİLALAR» BÄSEKE

Bes jüz taksi jolauşylar tasymaly qyzmetın atqara almaityny anyq. «Jürgenge jörgem ılınedı». Köşege şyǧyp, ketıp bara jatqan kölıkke «jetkızıp sal» dep qolqalaimyz. Ärine, aqyly. Bıraq resmi taksilerdıŋ baǧasynan köp-körım arzan. Joldan qosylǧan soŋ ba, resmi taksi qyzmetı būlardy syrtynan «bombila» dep te ataidy eken. Olardyŋ kölıkterınde aiyrym belgısı bolmaidy.  Bır kemşılıgı, baratyn jerıŋızdı aitsaŋyz «joldy körsetesıŋ be?» dep qarsy sūraq qoiady. Asyǧyp tūrǧan soŋ, täuekel deisıŋ. Artynşa jürgızuşınıŋ kölıktı ūrşyqtai üiırıp alyp kete almai, tasbaqa aiaŋǧa tüskenıne qynjylyp, «qaidan kezdese qaldy» dep qamyǧasyz. Ol az de­seŋız, «jaisaŋ» jürgızuşı soŋǧy jaŋa­lyqtarmen bölısuge qūmar. Kö­lıkke kım otyrdy, jas pa, kärı me, bärıbır. Öitkenı mäşine pıkır aly­su ala­ŋyna ainalǧan. Äŋgımeşıl jür­gızuşınıŋ jol erejele­rın qataŋ saq­­­tap kele jat­­qanyna kü­­mändısız. Aqy­ry qala­ny şyr ai­­­na­lyp, ait­­qan je­rı­­ŋız­ge jet­tı­ŋız-au. Ke­­lı­sıl­gen aqy­ǧa ta­­ǧy qo­syp alamyn dep är­nenı syl­tau­ratsa, taŋ qalmaŋyz. «Benzin qymbat», «osyn­şama ūzaq ekenın bılmedım» dep saudalasa bastaidy. Amal joq, sūraǧanyn beresız. Qyrsyq şalǧanyna renjıp, barlyq qolaisyzdyq osymen bıtkenıne şükır deisız.

Ökınışke qarai, osyndai tū­raqty jūmys joqtyqtan, bälki kündelıktı pūl tabudy jön köretın jeke kölıgımen jolauşy tasityndar jergılıktı bilıktıŋ bas auruyna ainalǧany ras.

Öitkenı olar salyq töleuşı retınde tırkelmegen. Salyq depar­tamentı qanşa jerden reid jür­gızse de, rettei almai qoiǧan şa­rua­ǧa tek qala tūrǧyndarynyŋ özı türt­kı bolady dep oilaimyz.

Aigül UAISOVA