«Obyr qaupı bar» degen därıgerdıŋ diagnozy ärkımge de aşyq künde jai tüskendei äser etedı. Mūndaida jaqyn-juyǧy jaqsy därıger ızdep, jan-jaqqa sabylady. Aldymen audannan oblysqa barady. Olar bır şeşımge keler būryn nauqastyŋ analizderınıŋ aldyn Almatyǧa jıberedı. Ümıt pen küdık aralasqan künder zuyldap ötıp jatyr. Jaman aitpai jaqsy joq, mūndaida erte qamdanǧan jön. Sodan janyn şüberekke tüiıp, jaǧdaiy barlar astanaǧa keledı.
Nūr-Sūltanda tek osy obyrǧa beiımdelgen jalǧyz Onkologiialyq ortalyq bar. Mūnda derttı jazbai tanityn zamanaui qūraldar türlı apparattarmen jabdyqtalǧan. Bastysy, bılıktı de täjıribelı därıgerler de osynda jinalǧan. Bıraq…
Osy bıraqtyŋ basyn aşyp aitqanymyzda jüregımız ben aqylymyz ekıge bölınıp, özımızben aitysady. Jalpy talap boiynşa, ortalyqqa bölıngen qarajat tek astanalyqtardy ǧana emdeuge baǧyttalady. Būl dūrys, millionnan astam halqy bar qalanyŋ biudjetı respublika aumaǧyn tügel qamtuǧa şamasy jetpeidı. Özge öŋırlerdıŋ adamdaryna öz jerınde qarajat bölıngen. Sonda eŋbek etıp jürgen därıgerlerı bar degendei. Osy biudjettıŋ esebınde emdelgıŋız kelse, onda qalaǧa tırkelıp, emhanaǧa bekıtılıp, emıŋızdı alyŋyz. Aqyldyŋ uäjı – osy. Endı jüregımdı tyŋdalyq.
Jaman aurudyŋ lebı şalyp ötkenderdıŋ köbı şalǧai auyldarda tūrady. Tūryp jatqan jerınen oblys ortalyqtary men astananyŋ arasyn eseptegende jol arasy bırdei de bolyp jatady. Bır janyn alyp qalsa, astananyŋ därıgerlerı alyp qalatyndai aŋsary auatyny da sondyqtan.
Bıraq belgılengen tärtıpten eşkım attap ötpeidı. Tüptep kelgende, aiyqpas dertke şaldyqqan nauqasty taŋdau mümkındıgınen aiyrǧandai bolamyz. Öitkenı barlyǧy da – Qazaqstannyŋ azamattary, keŋ-baitaq öz elımızdıŋ tūrǧyndary. Basqa-basqa jaman kesel kelgende nege qalaǧan jerınde aqyrǧy emın almasqa? Mümkın ülken jerdıŋ emı oŋynan kelıp, sauyǧyp ta keter. Bolmasa, der kezınde alǧan dūrys emnıŋ şipasy ömırın bes-alty jylǧa sozyp berer. Bıraq… Taŋdau az.
Aiaǧy astanaǧa jetkender qaltasy köterse, ortalyqtan aqyly türde qyzmet alady. Orta eseppen bır aurudy anyqtau üşın 20-şaqty analiz qajet dep eseptesek, onda onyŋ basy 40-30 myŋnan bastalyp, soŋy 7-8 myŋmen aiaqtalady.
Basyŋyzǧa beinet tüsıp kelgende Nūr-Sūltanda janaşyr tuysyŋyz bolsa jaqsy. Ol üiıne tırkeuge qoiyp, emhanaǧa bekıtedı. Emhanaǧa tırkelıp bolǧan soŋ, onkolog därıgerge baryp ortalyqqa joldama alady. Onymen maman-därıgerge körınesız. Ol bırqatar taldaularyn emhanaǧa jasatuǧa keŋes berıp, keibırın qalanyŋ keŋ spektrlı zerthanalaryna, ne ortalyqtyŋ zerthanasyna jıberedı. Sonymen zerthana nätijelerı qolyŋyzǧa tigende aq halatty jandardyŋ kelelı keŋesın tyŋdaisyz. Obyr qaterı ainalyp ötse, jaqsy. Alaida mūndai küdıkpen kelgenderdıŋ diagnozy köbıne rastalady. Tek, obyrdyŋ keulegen kezeŋın, stadiiasyn anyqtap, qandai em jasalatyny şeşıledı. Himiiaterapiia, ota, säulelı em, taǧysyn taǧy em-şara kvota arqyly, tegın medisinalyq kömektıŋ kepıldık berılgen kölemınıŋ şeŋberınde jasalady. Odan keiıngı palliativtı kömektıŋ jaiy belgılı. Osylaişa nauqas jerdegı «qyl köpırdıŋ üstımen» ötuı tiıs. Eger qaltasynda qarajat bolmasa, basqa salmasyn. Būl – qalada tūramyn degen qūqyŋyz bolǧandaǧy jaǧdai.
Būl mäsele jergılıktı basqaru oryndarynda da köterılıp jür. Qalaǧa köbıne soltüstık öŋırlerden kelıp jatady. Sondyqtan da bolar, ekı qalanyŋ osy saladaǧy jetıstıkterı aitarlyqtai. Al statistika boiynşa elordada em alǧan ärbır besınşı adamnyŋ bıreuı basqa öŋırden keletını de sondyqtan. Būl rette özge öŋırdıŋ aq halatty jandarynyŋ qyzmetıne şäk keltırgımız kelmeidı. Degenmen, kerek dese emhanasyna tırkelıp, tegın em aludyŋ ızıne tüskenderdıŋ jolyn jeŋıldetıp, nege ortalyqta aimaqtan kelgenderge mümkındık jasamasqa?! Qajet bolsa kelgen öŋırlerındegı osyndai nauqasqa bölıngen qarajatty ortalyqqa audartyp almasqa. Odan qaldy Ortalyq Arqadaǧy osyndai oryndarmen bailanysyp, emdeu joldaryn jetıldıruge qolǧabys berse köş tüzeler edı.
Äzırge, kökıregıne ürei kırgen, obyr qaupı barlar ortalyqtardy jaǧalap, dertıne däru ızdep jür. Müsäpır qalpy mūndaǧy aǧaiyndarynyŋ janyn auyrtyp, olar da tanys därıger ızdep, bırge sarsyluda. Esıktı teuıp aşyp barǧysy kelse aqşasy az, barmaiyn dese aurudyŋ betı jaman. Qalaǧan jerınde em alyp, aqyrǧy jyldaryn mümkın ailaryn laiyqty ötkızgısı kelse, taŋdauyn taryltyp otyrmyz.
