Esterıŋızde bolsa, ötken säuır aiynda gazetımızge «Tatulasu instituty: Sotqa şaǧymdanǧandar sany azaia ma?» atty maqala jariialanǧan edı. Onda elımızde ekı milliondai adamnyŋ sottyŋ äuresımen jürgenın jäne soŋǧy bes jylda azamattyq ısterdıŋ ekı esege köbeiıp ketkenın aitqan edık. Osyǧan bailanysty ötken aptada redaksiiamyzǧa Astana qalalyq sotynyŋ mamany Botagöz Baianova habarlasyp, özara kelısım nätijesınde bügınde tatulasqan taraptardyŋ köptıgın aitty. Endeşe, sotqa deiın şeşımın tapqan qandai oqiǧalar?
Qaiǧysyn jeŋıldettı
Esıl audandyq sotyna kelıp tüsken talaptyŋ bırı – elordadaǧy qūrylys kompaniialardyŋ bırın qylmystyq jauapkerşılıkke tartu. Aryzdanuşy äieldıŋ küieuı atalmyş mekemede jūmys ıstegen. Ökınışke qarai, ömırlık jary qyzmet ornynda avtokölık jöndeu kezınde qaza tapqannan keiın äiel auyr küizelıske tüsken. Sotqa şaǧymdanǧan ol moraldyq ötemaqy öndırıp alu turaly aryzdanǧan. Būl ıstı qarau barysynda taraptarǧa tatulasu räsımderın qoldanu arqyly daudy şeşu mümkındıgı tüsındırılgen. Nätijesınde taraptar daudy mediasiia tärtıbınde retteuge kelısedı. Onyŋ şarttary boiynşa qūrylys kompaniiasy moraldyq zalal men ökıldıŋ qyzmet aqysy üşın
1350000 teŋge töleidı. Al äiel qūrylys kompaniiasynyŋ direktoryn jäne basqa da qyzmetkerlerdı oqys oqiǧaǧa bailanysty qylmystyq jauaptylyqqa tartu turaly talabynan bas tartyp, jūmys beruşılerge eşqandai narazylyǧy joǧyn bıldırgen.
Jūmysşy jalaqysyn alady
Elordalyq tūrǧyn Saryarqa audandyq sotyna jūmys beruşıden eŋbekaqysyn öndırıp alu turaly aryzben jügıngen. Oǧan vahter bolyp jūmys ıstegen bes ai aralyqta eŋbekaqy tölenbegen. Renjıgen jūmysşy öz qūqyǧyn qorǧau üşın sotqa şaǧymdanǧan. Ädettegıde, sot prosesı barysynda sudia taraptarǧa özara janjalǧa barmai-aq, daudy tatulasu jolymen şeşudı ūsyndy. Nätijesınde ıs jürgızu toqtatylǧan. Bekıtılgen mediativtık kelısım boiynşa jauapker eŋbekaqy boiynşa barlyq bereşegın töleuge, al talapker aryzdan bas tartuǧa mındetteldı. Osylaişa, qos tarap tatulastyruşy-sudianyŋ kömegımen beiresmi türde öz daularyn şeşıp, kelısımge keldı.
Salyǧyn qaitardy
Astana qalasy mamandandyrylǧan audanaralyq ekonomikalyq sotyna bır mekeme ekınşı bır mekemeden bereşektı öndırıp alu turaly talap aryzben jügıngen. Sotta anyqtalǧandai, elordalyq kompaniialardyŋ arasynda astanalyq obektılerdıŋ bırınde jol tösemın oryndau boiynşa qūrylystyq merdıgerlık şart jasalǧan. Onyŋ talaptaryna säikes jauapker körsetılgen qyzmettı qabyldauǧa jäne uaqytyly tölemaqy jasauǧa mındetteme alǧan.
Şarttyŋ negızınde naqty oryndalǧan jūmys üşın tölemaqy 20 jūmys künı ışınde tölenuı tiıs, alaida jauapker tölem tärtıbın būzyp, bereşek bolǧan.
Aldyn ala sot otyrysy barysynda taraptardyŋ ökılderı mediativtık kelısımge keledı. Ol boiynşa jauapker 2018 jyldyŋ 15 jeltoqsanyna deiın 74709750 teŋge qaryzyn töleuge, al talapker öz kezegınde aryzyn qaitaryp aluǧa mındetteldı. Sondai-aq, talap aryz beru kezınde tölengen 1133845 teŋge memlekettık baj somasy talapkerge qaitaryldy. Sot ūiǧarymy zaŋdy küşıne endı.
Bank qūjatyn joǧaltyp jıbergen
Astanalyq azamat 2007 jyly bankpen şart jasasyp, 5500000 teŋge qaryz alǧan. Ol qamtamasyz etu şarasy retınde özınıŋ mülkı – jer uchaskesı bar tūrǧyn üiın ūsynǧan. Alaida qaryz boiynşa mındettemeler oryndalmaǧandyqtan, sot banktıŋ paidasyna tūtynuşydan bereşek somasyn öndırgen.
Atqaruşylyq ıs jürgızu kezınde jyljymaityn mülıkke tyiym salynyp, sot oryndauşysy tyiym salynǧan mülıktı talap qoiuşy bank aldyndaǧy mındettemelerın tolyq oryndasa da, jaramsyz dep tanyǧan.
QR Azamattyq kodeksıne säikes, mämıle jaramsyz dep tanylǧan kezde är tarap mämıle boiynşa alǧandarynyŋ bärın basqa tarapqa qaitaruǧa mındettı. Alaida ıs materialdarynan baiqalǧandai, bank jyljymaityn mülıkke qūqyq belgıleitın qūjattardy joǧaltyp jıbergen. Būl jaǧdai tiıstı qūjattarmen rastalǧan soŋ, sot banktı äkımşılık jauapkerşılıkke tartyp, 100 AEK mölşerınde aiyppūl saldy. Al elordalyq tūrǧyn joǧalǧan qūjattardy qalpyna keltıru turaly bankke talap qoiyp, aryz beredı.
Daudy sotta qarau barysynda tatulasu jolyn ūsynady. Nätijesınde bank azamattyŋ qūqyq belgıleitın qūjattardyŋ teŋnūsqalaryn qalpyna keltıru boiynşa barlyq qarjylyq şyǧyndardy jäne ökıldık şyǧyndardy köteruge, al talap qoiuşy qoiǧan talabyn kerı qaitaryp aluǧa mındetteldı. Osylaişa, sot azamattyq ıs boiynşa ıs jürgızudı toqtatty.
Aigül TAǦAJAEVA, tatulastyruşy-sudia:
On otbasy saqtalyp qaldy
– Juyrda Almaty audandyq sotynda «Sottaǧy tatulasu räsımderı» pilottyq jobasyn ıske asyru bastaldy. Bır apta ışınde joba aiasynda 10 erlı-zaiypty jūp neke būzudan bas tartty. Olar kämeletke tolmaǧan balalary bar otbasylaryn saqtai otyryp, sot talqylauy bastalǧanǧa deiın tatulasty. Jalpy, jol-kölık oqiǧasynyŋ nätijesınde keltırılgen zalaldy öndırıp alu, eŋbek janjaly, mülıktı talap etu jäne ziiandy öteu, alimenttı öndırıp alu, şarttardy būzu, somany öndırıp alu, eŋbekaqysy men kepıldemenı öndırıp alu turaly 9 azamattyq dau boiynşa mediativtık kelısım bekıtıldı.
Osylaişa, mamandar, sarapşylar jäne kuälar ūzaq sot otyrystary men prosestık äreketterge qatyspaityn boldy.
Sudyŋ da sūrauy bar…
«Astana su arnasy» mekemesı sumen jabdyqtaudy esepke alu qūralyn mäjbürlı ornatu turaly tūtynuşyǧa qatysty sotqa jügıngen. Belgılı bolǧandai, jauapker sumen jabdyqtau jäne su būru qyzmetterın paidalanuda zaŋnamany būzǧan. Ol esepke alu qūralyn ornatu boiynşa öz mındettemesın oryndamaǧany bylai tūrsyn, ony ornatudan müldem bas tartqan.
Daudy sotta qarau kezınde tatulastyruşy sudianyŋ kömegımen taraptar bıtımge kelgen. Şart boiynşa jauapker 1 ai ışınde sudy esepke alu qūralyn ornatuǧa jäne ony kommersiialyq esepke aluǧa ötınım beredı. Al su arnasy talaptan bas tartady.
