Halyqaralyq Jambyl jäne «Alaş» ädebi syilyǧynyŋ laureaty Tūrlybek Mämeseiıt – bas qalanyŋ ruhani-mädeni ömırıne eleulı üles qosyp jürgen talantty jazuşylardyŋ bırı.
Qalamger mereilı jetpıs jasqa qorjyny tolyq, qanjyǧasy mailanǧan aŋşydai jetıp otyr. Qazaqtyŋ syrşyl aqyny Tūmanbai Moldaǧaliev aǧamyzdyŋ «Tau balasy tauǧa qarap ösedı» degen äuezdı sazymen üilesken öleŋı bar edı. Bız söz etıp otyrǧan suretker – qazaq jerındegı eŋ biık nüktenıŋ bırı Han-Täŋırı bauraiynda düniege kelıp, sol tūmsa tabiǧat pen sonda ömır sürgen adamdardyŋ taǧdyryn şyǧarmasyna arqau etken.
Tūrlybek aǧanyŋ tauǧa degen qūmarlyǧy erekşe. Ony jazuşynyŋ barlyq tuyndylarynan aŋǧarasyz. Äsırese, «Han – Täŋırı bauraiyndaǧy jalǧyz şyrşa» atty hikaiatyndaǧy oilar men taudyŋ asqaq beinesın zerdelegen suretter sızdıŋ de jüregıŋızdı tolqytady. Būl hikaiatty avtobiografiialyq dünie dep aituǧa bolady. Öitkenı būl şyǧarmadaǧy bas keiıpker – avtordyŋ özı. Osy hikaiatta ol: «Tau bolmasa, myna dünie ne bolar edı dep oilaimyn. Tau ǧalamnyŋ qorǧany ǧoi. Eldıŋ şetınde, jeldıŋ ötınde. Sondyqtan da bar qiyndyqty aldymen tau köredı. Būlt aldymen tau basyna üiırıledı. Taudy köp adam tüsınbeidı, tılsız dülei, qatty dep oilaidy. Olai emes. Tau jūmsaq, meiırımdı, «köŋılı» näzık» dep tolǧaidy. Şyn mänınde, bız sekıldı jazyq jerde ösken qyr balasyna taudyŋ qūpiiasy jūmbaq. Al bıraq osy hikaiatty oqyǧannan keiın taudyŋ syryn ūqqandai boldym.
Jazuşy ädebiettegı şaǧyn janrdy öte şeber meŋgergen. Hikaiat – povest janryna kelgende taipalǧan jorǧa. Onyŋ «Ataqonys», «Tüsıme tau kıredı», «Äulieşoqy», «Betoramal», «Tektınıŋ kegı» degen tauly öŋırdıŋ ǧajaiyp tabiǧaty men adamdarynyŋ qily taǧdyry taŋǧy şyqtai möldıregen qalpynda aq paraqqa tamaşa kartina bolyp tüse qalǧan.
Maǧan prozaşynyŋ «Besık pen nesıp» povesı erekşe ūnady. Ūnaǧany sonşalyq, osy tuyndyny qatarynan ekı ret oqydym. Būl şyǧarma ötken ǧasyrdyŋ 90-şy jyldary jazylsa da, däl bügıngı künnıŋ beinesın beredı. Ūzaq jyl auylda qoi baǧyp, ozat şopan atanǧan Bekbosyn qariia kempırı ölgennen keiın qaladaǧy jalǧyz balasynyŋ qolyna keledı. Balasynyŋ jeke päterı joq, quyqtai bır bölmenı jaldap tūrady. Osy jüdeu körınısterdıŋ bärı şaldyŋ janyna auyr tastai batady. Tuǧan eldı, baiaǧy maly myŋǧyryp jatqan jailaudy saǧynady. Aqyry, aqsaqal nemeresın ertıp auylǧa sapar şegedı. Jol üstınde kele jatyp ötken ömırın eske tüsıredı. Şyndyǧynda, qazır şahardan Bekbosyn ataǧa ūqsaityn qarttardy köptep kezdestıruge bolady. Avtor osy tuyndyda halqymyzdyŋ qazaqylyq pen ata-baba dästürınen ajyrap bara jatqandyǧyn tūspaldap aityp, dabyl qaǧady. Sonymen qatar adam boiyndaǧy tuysqandyq, bauyrmaldyq, syilastyq qasietterdıŋ özgergendıgın körkemdıkpen jetkızedı. Bekbosyn qarttyŋ: «Şyr etıp jerge tüsken tuǧan topyraq – altyn besıgıŋ qanşa aialap, älpeştegenmen, azdy-köptı ǧūmyrynda däm-tūz, nesıbeŋ qai qiyrǧa jetelep, qandai qiianǧa salmaidy deseŋşı?! Oǧan adam-jazǧannyŋ bilıgı kelıp, pende şırkınnıŋ közı jete me?!» degen tolǧanysy da sızdı oilandyrmai qoimaidy.
Sondai-aq söz zergerınıŋ eŋ süiektı tuyndysy – ekı kıtaptan tūratyn «Taŋjaryq» roman-dilogiiasy. Būl şyǧarma da suretker Şyŋjaŋ qazaq ädebietınıŋ negızın saluşylardyŋ bırı, küresker aqyn Taŋjaryq Joldyūlynyŋ ömır joly men qiyn taǧdyryn söz etken. Būl roman jaiynda ǧalym-synşy, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty Şeriazdan Eleukenov: «Qaşanda aqyn taǧdyry – halyq taǧdyry. Ärbır öner iesı öz tuǧan halqynyŋ sözın söilep, mūŋyn mūŋdaidy. Taŋjaryqtyŋ da ömır joly Şyŋjaŋ qazaqtarynyŋ qily zamandaǧy qiyn taǧdyry deuımızge bolady. Osy jolmen jazuşy tūtas qazaq elınıŋ taǧdyryn qosa oilatady» dep jazady.
Tūrlybek Mämeseiıt prozamen bırge syn salasynda da qalam terbedı. Onyŋ osy baǧyttaǧy «Tanym tarazysy», «Zerdelılık ainasy», «Didar», «Şerhan Mūrtaza» atty ädebi-zertteu eŋbekterı jaryq kördı. Bügınde qalamger jiyrma jyldan berı elordada tūrady. L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde oqytuşy bolyp qyzmet ısteidı.
