– Täuelsızdıktı jaryq düniedegı eŋ asyl qūndylyq dep bılemın. Elımız egemendık alǧan jyly men Ūlttyq ǧylym akademiiasynyŋ vise-prezidentı edım. Eluden asqan şaǧym. Sonda men täuelsızdıktı atqan taŋ men şyqqan kün sekıldı sezındım. Bız – bıraz jyldar bodandyqtyŋ qamytyn kigen jūrtpyz. Keiıngı keŋes imperiiasy kezınde de bıreuge täueldı bolyp, jetım bala sekıldı küi keştık. Ana tılımızdıŋ jaǧdaiy nauqas adam sekıldı köz aldymyzda älsırep bara jatty. Özıŋnıŋ tarihyŋ men mädenietıŋ turaly aşyq aitsaŋ, senı ūltşyl sanady. Sol kezdegı Qazaqstannyŋ ekonomikalyq-äleumettık jaǧdaiy da kelısıp tūr dei almaimyn. Mysaly, bızdıŋ tūrmysymyz Baltyq jaǧalauyndaǧy elderden ekı ese tömen boldy. Sondai-aq Ukrainadan bır jarym ese, Gruziia men Armeniiadan da äjeptäuır keiın qaldyq. Men būl jaiynda jeltoqsan oqiǧasy turaly jazǧan maqalamda toqtaldym.
1986 jyly jeltoqsanda qazaq jastarynyŋ köterıluı de beker emes. Ūzaq jyl respublika basşysy bolǧan Dınmūhamed Qonaevty ornynan aldy. Endı onyŋ ornyna özge ūlt ökılı kelse eldıŋ jaǧdaiy odan da tömendeidı degen jastarda oi bolǧan boluy kerek. Sonda alaŋǧa şyqqan jastarǧa neşe türlı kınä taǧyp, olardy ūryp-soqty. Köterılıstı toqtatuǧa syrttan qūrylymdyq küşter şaqyrdy. «Qazaq ūltşyldyǧy» degen qauly şyǧaryp, ūlt ziialylaryn quǧyndady. Osynyŋ bärı M.Gorbachevtıŋ tereŋ oilamaǧanynan boldy dep oilaimyn.
Şyn mänınde, täuelsızdık degendı baqyt dep ūǧu kerek. Ätteŋ, azat el bolǧanymyzdy, halqymyz üşın ot pen suǧa da tüsken, keşegı Mūhtar Äuezov, Qanyş Sätbaev sekıldı ūlylarymyz köre almady. Özımnıŋ azattyqtyŋ jarqyrap atqan aq taŋyn körgenıme myŋ da bır şükırşılık etemın. Egemendık alǧannan keiın ömırge kelıp, jas qūraqtai jelkıldep ösken jastar onyŋ qadırın jete bıle bermeuı mümkın. Endı ol jastardyŋ kemşılıgı emes, täuelsız elde tuyp öskendıkten olardyŋ oilary, dünietanymy erkın, ömırge degen közqarastary basqa. Olar bızdıŋ basymyzdan ötken jaǧdaidy bılmeidı. Ol tabiǧi närse, adam degen osylai ösedı.
Alaida jastarǧa aitarym: Otandy süiıp, şamalary kelgenşe elge eŋbek etıp, mäŋgılık el boludy mūrat tūtu qajet. Bailyqqa qūmarlyqtan ada bolsyn. Täuelsızdıgımızdı saqtau, ony qorǧau – är adamnyŋ otansüigıştık boryşy dep sanaimyn.
Jabaihan ÄBDILDİN,
Ūlttyq ǧylym akademiiasynyŋ akademigı,
Memlekettık syilyqtyŋ laureaty
