Täuelsızdık daŋǧyly – elordanyŋ oŋ jaq jaǧalauynda oryn tepken mereiı üstem, märtebesı biık daŋǧyl. J.Täşenov köşesı men A.Puşkin köşesınıŋ jalǧasqan jerınen, Aqbūlaq köpırınen bastalyp, İ.Panfilov köşesınen üzıletın būl daŋǧyl B.Momyşūly, R.Qoşqarbaev daŋǧyldaryn, G.Äliev, Q.Mūŋaitpasov, Küişı Dina, B.Mailin, Maiqaiyŋ, Şerter, Aqyrtas, A.Baitūrsynūly, J.Näjımedenov, Ş.Qaldaiaqov köşelerın qiyp ötedı. Būryn Manas köşesı dep atalǧan būl köşe 2009 jyly mausym aiynda Astana qalalyq mäslihatynyŋ XXXVI sessiiasynda qabyldanǧan qaulymen «Täuelsızdık daŋǧyly» dep ataldy.
Köşe jaidan jai «Täuelsızdık daŋǧyly» dep özgertılgen joq. Sebebı Qazaqstan egemendıgınıŋ ırgetasy ıspettı aituly nyşandardyŋ köbı – osy daŋǧyldyŋ boiynda. Bıle-bılsek, täuelsızdık degen sözdıŋ özı azat, erkın, erıktı degen ūǧymdy berse, 1991 jyly täuelsızdık alyp, egemen el retınde eŋsesın kötergen Qazaqstannyŋ bügıngı damuy beibıtşılık pen kelısımnıŋ, dınder jarasymdylyǧynyŋ arqasynda jüzege asty. Qazaq halqynyŋ jūdyryqtai jūmylǧan berekesı men Qazaqstanda tırlık keşıp jatqan etnostardyŋ özara tatu-tättı ǧūmyr keşuı elımızdıŋ arşyndy damuynyŋ kepılı desek, Täuelsızdık daŋǧylynyŋ boiyndaǧy qūrylys nysandarynan da osy mazmūndar menmūndalap tūrady. Sondyqtan da el tarihyndaǧy maŋyzdy şaralar, ūlttyq merekeler, äskeri paradtardyŋ bärı osy daŋǧyl boiynda ötedı.
Täuelsızdık daŋǧylynyŋ boiynda QR Işkı ıster ministrlıgı, Otan qorǧauşylar monumentı, «Nūr Otan» partiiasynyŋ Astana qalalyq filialynyŋ ǧimaraty, Almaty audanynyŋ äkımdıgı, Oquşylar saraiy, «Äzıret Sūltan» meşıtı, Qazaq ūlttyq öner universitetınıŋ «Şabyt» saraiy, «Qazaq elı» monumentı, Täuelsızdık saraiy, QR Ūlttyq muzeiı, Beibıtşılık jäne kelısım saraiy ornalasqan. AQŞ bastaǧan bır qanşa eldıŋ elşılıkterı men elordadaǧy eŋ tanymal tūrǧynüi keşenderınıŋ bırı «Highvill» tūrǧynüi keşenı de – osy daŋǧyldyŋ boiynda.
Täuelsızdık pen Q.Mūŋaitpasov daŋǧyldarynyŋ qiylysyndaǧy alaŋda tūrǧyzylǧan «Otan qorǧauşylar» memorialy, iaǧni «Otan-ana» monumentı – elımızdegı tanymal eskertkışterdıŋ bırı. 2001 jyly 7 mamyrda aşylǧan būl qūrylys täuelsızdıgımızdıŋ 10 jyldyǧy aiasynda Ūly Otan soǧysyndaǧy Jeŋıstıŋ 56 jyldyǧyna jäne QR QK ırgetasy qalanuynyŋ 10 jyldyǧy merekesıne arnalǧan. Jalpy biıktıgı 37,5 metr keletın eskertkışte aq kimeşek kigen ana altyn zerlı kesesıne aq qūiyp, aq tılek tılep otyrǧan beinesı bederlengen. Qabaǧyn mūŋ şalǧan keiuananyŋ ajarynan soǧysqa attanǧan jaryn, alysqa ketken ūl-qyzdaryn kütıp zaryqqan jannyŋ beinesı de baiqalady. Baǧannyŋ basyndaǧy altyn masaq – elımızdegı molşylyqtyŋ nyşany. Eskertkış boiyndaǧy jer şarynyŋ beinesı sonau eskı zamannyŋ syryn suyrtpaqtasa, baǧannyŋ ekı jaq qaptalynda ata-babalarymyzdan qalǧan keŋ-baitaq jerımızdı jaudan qorǧaǧan has batyrlar men Otan soǧysynda eren erlık körsetken qazaqstandyq äskeriler beinelengen.
Täuelsızdık daŋǧylyndaǧy taǧy bır köz tartatyn nysan – Oquşylar saraiy. Töbesı şaŋyraq pışınınde jobalanǧan tört qabatty ǧimarat mölşermen segız jarym gektar jerdı alyp jatyr. Elordadaǧy düiım balaǧa quanyş, şattyq syilaityn būl säulettı ǧimarat 2011 jyly boi kötergen. 842 bölmesı bar ǧimarat qazır bas qalamyzdaǧy jetkınşekterge qosymşa bılım beretın eŋ ırı ūiym bolyp tabylady. Ondaǧy üiırmelerdıŋ 60 paiyzy tegın.
Astanamyzdyŋ äsemdıgınıŋ bır körınısı bolǧan Hazıret Sūltan meşıtı de osy daŋǧyldyŋ boiyna ornalasqan. 2012 jyly 6 şılde künı aşylǧan būl qūlşylyq orny – elımızdegı jäne Ortalyq Aziiadaǧy eŋ ülken meşıtterdıŋ bırı. Dästürlı islam stilınde salynǧan ǧibadat üiı Beibıtşılık jäne kelısım, Täuelsızdık sarailary men «Qazaq elı» monumentı syndy aibyndy nysandarmen ırgeles ornalasqan. Meşıttıŋ jalpy aumaǧy 17, 7 myŋ şarşy metrdı qūraidy.
Beibıtşılık jäne kelısım saraiy – Qazaqstan jerındegı bırlık pen dostastyqtyŋ, beibıtşılık pen yntymaqtastyqtyŋ belgısı. Aǧylşyn arhitektory Norman Robert Foster jobalaǧan būl keşen 2006 jyly 2 qyrküiekte paidalanuǧa berıldı. Ǧimarattyŋ syrtqy betı ışkı beinenı körsetetın äinek jäne tas plitalarmen qaptalǧan, al töbesı, iaǧni kümbezı – elımızde tūratyn türlı ūlt ökılderın suretteitın 130 aq kögerşın beinelengen naǧyz öner tuyndysy ataqty suretşı Brain Klarktyŋ vitrajymen bezendırılgen. Sarai ışınde 1 300 orynǧa arnalǧan Opera zaly, Atrium saltanat zaly, «Besık» konferensiia zaly, körme alaŋdary, baspasöz ortalyǧy, bas qalamyzdyŋ etnikalyq mädeni ortalyqtary, Halyqaralyq mädenietter men dınder ortalyǧy, Türkı älemınıŋ akademiiasy ornalasqan.
Al 2014 jyly 2 şıldede aşylǧan Qazaqstan Respublikasynyŋ Ūlttyq muzeiı «Mädeni mūra» Memlekettık baǧdarlamasyn ıske asyru şeŋberınde Elbasy N.Nazarbaevtyŋ tapsyrmasy boiynşa qūrylǧan. Düniejüzılık standarttarǧa säikes jabdyqtarmen jaraqtandyrylǧan muzei keşenı 74 000 m2 jerdı alyp jatyr.
Ärine, Täuelsızdık daŋǧylynyŋ boiyndaǧy ärbır ǧimarat – bır-bır maqala arnauǧa tatityndai tanymal qūrylystar. Maqalamyzda bız sol äigılı qūrylystardyŋ bırneşeuıne ǧana toqtaldyq. Endı maqalamyzdyŋ soŋynda atalǧan daŋǧylda aldaǧy künderde jüzege asyrylatyn jaŋa jospardy da aita keteiık.
Keler jyly Täuelsızdık daŋǧylyn Kerei, Jänıbek handar köşesımen jalǧaityn jaŋa köpır salynady. Eskizderın qalalyq urbanistika ortalyǧy äzırlegen köpırdıŋ jalpy ūzyndyǧy – 910 metr, enı – 36 metr. Köpırde trotuar jäne velosiped jolaqtary da qarastyrylǧan. Elordanyŋ oŋ jäne sol jaǧalaularyn jalǧaityn būl köpır qūrylysy «Nūr-Sūltan – jaily qala» master-jospary aiasynda jüzege asyrylady.
