Bügıngı taŋda astanalyq tergeu bölımı departamentınde özderıne jüktelgen mındettı käsıbi türde atqara alatyn bılıktı mamandar jūmys ısteidı. Tergeu bölımşelerınıŋ qyzmetkerlerı elımızdıŋ zaŋyn, qoǧam men memleket müddesın qorǧaidy. Qylmystyq tūrǧydan jazalanatyn ıs-äreket jasaǧandardy jauapkerşılıkke tartyp, kürdelı tapsyrmalardy oryndaidy.
Ötken jyly elordalyq tergeuşıler 120 qylmystyq ıstı aiaqtap, mülıktı tärkıleudı esepke ala otyryp, 5 mlrd teŋge, iaǧni memleketke belgılengen şyǧyn somasynyŋ 70 paiyzyn ötedı. Būl – qūrylǧanyna 60 jyl tolyp otyrǧan aldyn ala tergeu organdary qyzmetınıŋ bır körınısı ǧana. Eger qyzmettıŋ bastalu tarihyna köz jıbersek, onda Qazaqstanda tergeu organdaryn qūru tarihynyŋ bastapqy nüktesı – KSRO Joǧarǧy Keŋesı Prezidiumynyŋ 1963 jylǧy 6 säuırdegı Jarlyǧy. 1917 jylǧy Qazan töŋkerısınen keiın būrynǧy patşalyq qūqyq qorǧau jüiesı tolyǧymen joiyldy. Sot turaly qauly qabyldanyp, oǧan säikes asa kürdelı ısterdı tergeudı audandyq sottardyŋ tergeu komissiialary jürgızdı. 1928 jylǧy 3 qyrküiekte tergeuşıler sottardyŋ baǧynystylyǧynan şyǧarylyp, prokuratura basqaruyna berıldı. Alaida prokuratura organdaryndaǧy qylmystyq ısterdıŋ auqymdylyǧyna bailanysty aldyn ala tergeu funksiialarynyŋ aitarlyqtai kölemın köbınese anyqtau organdary oryndauǧa mäjbür boldy. Sondyqtan 1963 jyly tergeu jürgızu qūqyǧy ışkı ıster organdaryna berıldı. 1995 jyly Qazaqstanda aldyn ala tergeudıŋ kürdelı reformasy jürgızıldı, sonyŋ nätijesınde Qazaqstan Respublikasy Prezidentınıŋ 1995 jylǧy 6 qazandaǧy Jarlyǧymen Qazaqstan Respublikasynyŋ Memlekettık tergeu komitetı qūryldy. Respublikanyŋ qūqyq qorǧau organdarynyŋ barlyq tergeu bölımşelerı osynda şoǧyrlandy. Bıraq ärtürlı jaǧdaiǧa bailanysty 1997 jyly 5 qaraşada Memleket basşysynyŋ Jarlyǧymen Memlekettık tergeu komitetı taratylyp, ekonomikalyq jäne basqa da qylmystardyŋ barlyq ısterı boiynşa aldyn ala tergeudı Işkı ıster ministrlıgı jürgıze bastady.
Qoǧamdyq-ekonomikalyq formasiianyŋ özgeruı basqarudyŋ josparly ädısınen naryqtyq ekonomikaǧa köşuge äkeldı. Būl özgerıs qūqyq qorǧau organdaryn şūǧyl türde qaita qūrudy, el Prezidentı alǧa qoiǧan ekonomikalyq jäne qyzmettık qūqyq būzuşylyqpen küres salasyndaǧy qūzyrettı bölu aiasyndaǧy mındetterdı jüzege asyrudyŋ jaŋa täsılderın ızdestırudı talap ettı. 1997 jylǧy jeltoqsanda būl ısterdı tergeu Qazaqstan Respublikasy Qarjy ministrlıgınıŋ Salyq polisiiasyna berıldı. Osynyŋ negızınde departament pen respublika Işkı ıster ministrlıgınıŋ Ekonomikalyq qylmysqa qarsy küres departamentı qosylyp, Qazaqstan Respublikasy Işkı ıster ministrlıgınıŋ Salyq polisiiasy komitetı qūryldy. Onyŋ mındetı – ekonomikalyq qauıpsızdıktı qamtamasyz etu.
Būl eŋ qysqa merzımde ortalyqta jäne eldı mekenderde Prezident tapsyrmalaryn jüzege asyruǧa jäne elımızdıŋ ekonomikalyq qauıpsızdıgın qamtamasyz etuge qabılettı tergeu apparatyn qalyptastyrudy talap ettı. Qiyndyqtar Memlekettık tergeu komitetı taratylǧannan keiın respublikanyŋ barlyq derlık tergeu äleuetı Işkı ıster ministrlıgı organdarynda şoǧyrlandy. Köpşılık jaŋa qūqyq qorǧau organynyŋ bolaşaǧyna senbedı. Osy qiyn-qystau kezeŋde bızdıŋ elımızdıŋ Salyq polisiiasynyŋ Bas tergeu basqarmasyn jedel-ızdestıru qyzmetınde praktikalyq täjıribesı mol jäne qūqyq qorǧau organdarynda jeke bedelı bar Vasilii Surankov basqardy.
Bırte-bırte oŋ täjıribe jinaqtaldy, ädıstemelık ūsynystar daiyndalyp, ärtürlı sanattaǧy şaruaşylyq jäne qyzmettık qūqyq būzuşylyqtardy tergep-tekseru üşın oryndarǧa jıberıldı, jer-jerde ünemı ıssaparmen praktikalyq kömek körsetıldı, jedel-ızdestıru apparatymen asa kürdelı jäne şūǧyl ıster öndırıske engızıldı.
Basqa da ūiymdastyruşylyq, ädıstemelık jäne kadrlyq jūmystar jürgızıldı. Halyqaralyq yntymaqtastyq jolǧa qoiyldy. Onyŋ nätijesın sol kezdegı aşylǧan atyşuly qylmystyq ıster tızbegı körsettı.
Tergeu apparaty jūmysyndaǧy basym baǧyttyŋ bırı memleketke keltırılgen materialdyq şyǧyndy öndıru jäne salyq bereşegın öteu bolyp belgılendı. Tergeuşıler biudjettı tolyqtyruǧa eleulı üles qosty, būl därıgerlerdıŋ, mūǧalımderdıŋ, memlekettık qyzmetkerlerdıŋ zeinetaqysy men jalaqysy boiynşa bereşekterdıŋ öteluıne, äleumettık şielenıstıŋ joiyluyna yqpal ettı. Qarjy polisiiasynyŋ qyzmetınde sabaqtastyq pen igı dästür saqtaldy, olar jaŋadan qūrylǧan Ekonomikalyq qylmysqa jäne sybailas jemqorlyqqa qarsy küres agenttıgıne de engızıldı. Ol taratylǧannan keiın tergeuşılerdıŋ, ekonomikalyq jäne sybailas jemqorlyq qylmystardy tergep-tekserude daiyn käsıbi mamandardyŋ altyn qory respublikanyŋ Sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl departamentınde jäne Ekonomikalyq tergeu qyzmetınde tergeudıŋ senımdı ırgetasy boldy.
