Elordada tıl saiasatyn tiımdı ıske asyru – Nūr-Sūltan qalasy Tılderdı damytu jäne arhiv ısı basqarmasynyŋ basty baǧdary. Osy rette, jyl saiyn qala tūrǧyndaryna qazaq tılın tegın üiretu kurstary ūiymdastyrylyp keledı.
Kursty Nūr-Sūltan qalasy äkımdıgınıŋ «Ruhaniiat» kommunaldyq memlekettık mekemesı ūiymdastyrady. Eresekterge bılım berudı ärtürlı oqytu ädısterın qoldana otyryp, bılıktı oqytuşylar jürgızedı. Ortalyqta täjıribelı, ädıstemelerı qalyptasqan qazaq tılınen 13 oqytuşy bar. Öz bılıktılıkterın arttyru üşın oqytuşylar seminarlar, vebinarlar ötkızıp, täjıribe almasyp otyrady.
Qazaq tılı kursy filologiia ǧylymdarynyŋ doktory, Nazarbaev Universitetınıŋ qazaq tılı jäne türkı zertteulerı kafedrasynyŋ professory Zeinehan Küzekovanyŋ oqu qūraldary boiynşa oqytylady. Oqulyqtardyŋ mazmūny Qazaqstan Respublikasynyŋ ūlttyq standarttaryna säikes äzırlengen.
Qazaq tılı kurstarynyŋ ūzaqtyǧy – 100 saǧat. Sabaqtar – aptasyna 2-3 ret. Toptar deŋgeilerı boiynşa A1 – bastauşy, A2 – bazalyq, V1 – ortaşa, V2 – ortadan joǧary, S1 joǧary bolyp bölınedı. Tyŋdauşynyŋ deŋgeiı qabyldau testınıŋ nätijelerı boiynşa anyqtalady. Kurstar ZOOM platformasy arqyly onlain rejimde de, oflain rejimde de ötude.
Qazaq tılı oqu kursyna 1500 tyŋdauşy qatysuda. Onyŋ 10-y – qala äkımdıgıne qarasty memlekettık mekeme, 187-ı – medisina, 82-ı – mädeniet, 87-ı – bılım, 134-ı – basqa da qūrylymdyq mekeme, 84-ı – qūqyq qorǧau mekemelerı qyzmetkerlerı, 63-ı – etnomädeni bırlestıkter müşelerı, 853-ı – qala tūrǧyndary. Deŋgei boiynşa: A1– 274, A2 – 384, B1 – 406, B2 – 281, C1 – 155.
Kurs barysynda «Ruhaniiat» KMM oqytuşylary tyŋdauşylardy aitylym jäne emle normalaryna, qazaq tılınde kündelıktı qarym-qatynas jasauǧa, memlekettık tılde ıs qaǧazdaryn jürgızuge, terminderdı resmi hattarda qoldanuǧa üiretedı.
Kurs aiaqtalǧannan keiın tyŋdauşylar QAZTEST jüiesı boiynşa test tapsyrady. Testıleu qazaq tılın meŋgeru deŋgeiın anyqtauǧa baǧyttalǧan diagnostikalyq nysan bolǧandyqtan, tyŋdauşylarǧa tyŋdau, oqu, emle boiynşa tapsyrmalar ūsynylady. Qorytyndy testı boiynşa sertifikattar berıledı.
Sauda, halyqqa qyzmet körsetu oryndarynda mamandardyŋ öndırısten qol üzbei qazaq tılın üirenuı üşın Ş.Qūrmanbaevanyŋ avtorlyǧymen «Qazaqşa söileiık» atty oqulyq şyǧaryldy. Atalǧan oqulyq negızınde auyzekı qazaq tılın oqytudyŋ jedeldetılgen kursynyŋ alǧaşqy sabaqtary Nūr-Sūltan qalasyndaǧy «Astanalyq bazar» sauda üiınde, «Astana tazalyq» JŞS-da ūiymdastyryluda. Aldaǧy uaqytta barlyq sala qyzmetkerlerıne ötkızıletın bolady.
YouTube kanalynda qazaq tılın üirenuşılerge arnalǧan «Qazaqşa üireneiık», «Qazaq tılınıŋ töl dybystary» atty beinesabaqtar äzırlenıp jüktelgen. Sabaqtar kez kelgen tıl üirenuşıge qoljetımdı.
110 memlekettık qyzmetker OKSFORD baspasynyŋ Beginner, Elementaru, Pre-Intermediate oqulyqtary boiynşa 88 akademiialyq saǧattyq aǧylşyn tılı kursynan öttı.
Sonymen qatar, Tılderdı damytu jäne arhiv ısı basqarmasy «Atameken» ūlttyq käsıpkerler palatasynyŋ elordalyq filialymen bırlese otyryp, tıl üirenemın deuşı käsıpkerlerge, ırı sauda oryndarynyŋ qyzmet körsetuşı personaldaryna bır ailyq intensivtı qazaq tılı kurstary ūiymdastyryluda. Būl käsıpker men tūtynuşy arasyndaǧy tıldık barerdı joiuǧa baǧyttalǧan. Osy kurs barysynda käsıpkerge tūtynuşymen qarym-qatynasta kerek bolatyn bazalyq sözder, olardy qūrap söileu ädısterı üiretılude.
Sondai-aq basqarmanyŋ ūiymdastyruymen är ai saiyn elordanyŋ tört audanynda qazaq tılı men aǧylşyn tılderınen arnaiy söilesuşıler kluby (speaking club) qūryluda. Osy klubtardyŋ aiasynda qazaq tılın jäne aǧylşyn tılın bıletın jäne täjıribe jüzınde özın-özı damytudy qalaityn qala tūrǧyndaryna tegın mümkındıkter jasalyp jatyr.
Biyl ūlttyq qūndylyqtardy nasihattau, memlekettık tıldıŋ märtebesın arttyru maqsatynda bırqatar şaralar ūiymdastyryldy. Atap aitsaq, Nauryz merekesıne orai «Nauryznama» tarihi tanymdyq konferensiiasy öttı. Onda L.N.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınıŋ professory, akademik, tarih ǧylymdarynyŋ doktory Maqsat Alpysbes nauryz meiramynyŋ şyǧu tarihy turaly jazba derektermen tanystyrdy.
Qazaqtyŋ ūly aqyny, oişyl, hakım Abaidyŋ qaitalanbas tūlǧasy, ömır joly men ata-tegın, şyǧarmaşylyǧy men qoǧamdyq-saiasi qyzmetın, ädebi mūrasyn jan-jaqty tanytu maqsatynda Abai Qūnanbaiūlynyŋ tuǧan künıne orai «Abai mūrasy – ruhani jaŋǧyru özegı» atty konferensiia, Jambyl Jabaevtyŋ 175 jyldyǧyna «Jambyl – jyr alyby» atty qalalyq onlain baiqau jäne «Jambyl – tūǧyry biık zaŋǧar halyq jyrşysy», Q.Kemeŋgerūlynyŋ 125 jyldyǧyna arnalǧan «Baqytty keleşekten ümıt jıbın kespeimın» taqyrybynda «döŋgelek üsteldegı» otyrystar, M.Maqataevtyŋ 90 jyldyǧyna «Han Täŋırınıŋ mūzbalaǧy» atty jas aqyndar müşäirasy ötkızıldı.
Täuelsızdıktıŋ 30 jyldyǧyna orai elorda künı qarsaŋynda «Eŋselı elorda. Tūǧyrly Täuelsızdık», «Bılgenge marjan», «Elorda şejıresı», «Memlekettık tıl – barlyq salada» atty baiqaular, «Tıl – Täuelsızdık tūǧyry» atty jastar arasyndaǧy debat oiyndary, kvest oiyny jäne basqa da aksiialar ūiymdastyryldy.
Ahmet Baitūrsynūlynyŋ tuǧan künıne orai bekıtılgen Tıl merekesıne bailanysty ūiymdastyrylǧan Qazaqstan halqy tılderınıŋ HHIII qalalyq festivalı aiasynda köptegen ıs-şaralar öttı. «Tıl tazalyǧy» atty seminar-trening, Astana radiosynyŋ tıkelei efirınde aptasyna ekı ret (seisenbı, jūma) «Ana tılım ardaǧym» atty radioviktorina ūiymdastyryldy. Ūlylardyŋ tıl turaly aitqan qanatty sözderı äleumettık jelılerde jariialandy.
Festival aiasynda qaladaǧy memlekettık organdar men qūrylymdyq, bılım beru, mädeniet, densaulyq saqtau salasyndaǧy mekemelerde 500-den astam ıs-şara (tılder aptalyǧy, onkündıkter, ailyq, festival jäne t.b.) öttı.
Festivaldıŋ jabylu saltanatynda memlekettık tıldıŋ qoldanys aiasyn keŋeitude üles qosqan azamattar, festival aiasynda ıs-şaralar ötkızıp, belsene atsalysqan mekemeler, jeke azamattar marapattaldy.
Etnos ökılderı arasynda qazaq tılın etnosaralyq qatynas tılıne ainaldyru, özınıŋ ana tılımen qatar qazaq tılın jetık meŋgergen azamattardy köpşılıkke ülgı etu, qazaq tılınıŋ qoldanys aiasyn keŋeitu, halyqtar dostyǧyn nyǧaitu maqsatynda «Tılge qūrmet – elge qūrmet» chellendjı, «Yntymaq – dostyq kepılı» atty etnos ökılderı arasyndaǧy onlain intellektualdy saiys ūiymdastyryldy. Is-şaralarǧa qazaq tılın meŋgerıp jürgen özge etnos ökılderı belsene qatysty.
Nūr-Sūltan qalasynyŋ Qazaqstan halqy Assambleiasynyŋ filialymen bırlese otyryp, Dostyq üiınde özge etnos ökılderınen qūralǧan «Mämıle» klubynda memlekettık tıl üiretu jäne qazaq halqynyŋ mädenietımen, ūlttyq qūndylyqtarymen tanystyru, ūlttar arasyndaǧy bırlık, dostyq taqyryptarynda qyzyqty treningter men konferensiia-sabaqtar ötude.
Säken ESIRKEP,
Nūr-Sūltan qalalyq Tılderdı damytu jäne arhiv ısı
basqarmasynyŋ bastyǧy
