Tötenşe jaǧdailardyŋ aldyn alu maŋyzdy

Elordanyŋ Kommunikasiialar qyzmetı ortalyǧynda Biznes subektılerınıŋ ört qauıpsızdıgı turaly Astana qalasy Tötenşe jaǧdailar departamentı Memlekettık ört-baqylau basqarmasynyŋ bastyǧy Erkın Otarǧalymūly baspasöz mäslihatyn ötkızdı.

Biznes subektılerındegı ört qauıpsızdıgı turaly

Ört – tılsız jau. Qauıpsızdık şaralaryn qataŋ saqtamasa, kez kelgen käsıpker nemese biznes ökılı opyq jep qaluy äbden mümkın. «Otpen oinauǧa bolmaidy». Būl tek balalarǧa ǧana aitylatyn söz emes. Käsıp bastaǧan, şaruaşylyq meŋgergen ärbır azamat mūny ärqaşan qaperınde ūstaǧany jön.

Erkın Otarǧalymūly būl mäselenı būǧan deiın de talai ret köterdı. Äsırese, säl närsege bola şamdana qalatyn käsıpkerlerge ört qauıpsızdıgın saqtaudyŋ büge-şıgesıne deiın tüsındırıp, ädıs-täsılın jan-jaqty körsetuge tura kelgen sätter boldy. Orta jäne şaǧyn käsıpkerlık nysandaryn tekseruge moratorii jariialau – ört qauıpsızdıgın saqtaudy baqylaudy nazardan tys qaldyru degen söz emes. Ärine, bizneske äkımşılık qysymdy tömendetu, ony meilınşe boldyrmau kerek şyǧar. Alaida käsıpkerlerge ört qauıpsızıgıne bailanys­ty körsetıletın ädıstemelık kömekterge qandai jaǧdaida da kedergı keltırılmeuı kerek. Qalalyq ört baqylau basqarmasy qyzmetkerlerı osy baǧytta käsıpkerler palatasy, Amanat partiiasy men prokuratura ökılderınıŋ qatysuymen biznes subektısı nysandarynda ört qauıpsızdıgın qamtamasyz etudıŋ özektı mäselelerı  boiynşa 20 döŋgelek üstel mäjılısı men 9 brifing ötkızıptı.

Jyl basynda ötkızılıp otyr­ǧan osy kezektı brifingte basqarma basşysy jurnalister aldynda tūjyrymdy esep berdı. Onyŋ aituynşa, ötken jyly qalada ört qauıpsızdıgı jelısı boiynşa 1069 tekseru jürgızılıptı. Sonyŋ nätijesınde ört qauıpsızdıgı erejesın būzudyŋ 4195 faktısı anyqtalǧan. Būryn eskertılse de osyndai keleŋsızdıkke jol bergen 352 adam äkımşılık jauapkerşılıkke tartylyp, olardyŋ 188-ıne jalpy somasy 15 mln 782 myŋ teŋge aiyppūl salyndy. Al Memlekettık ört baqylau organdarynyŋ zaŋ talaptaryn oryndamaǧan subektılerge qatysty Qazaqstan Respublikasy Äkımşılık Qūqyq būzuşylyq kodeksınıŋ 462-baby 3-bölıgı boiynşa hattama toltyrylyp, 47 äkımşılık ıs Astana qalasynyŋ mamandandyrylǧan audanaralyq äkımşılık sotyna joldandy.

– Memlekettıŋ biznestı qoldauǧa bailanysty qabyldap otyrǧan keşendı ıs-şaralardy bız tolyq qoldaimyz. Dei tūrǧanmen, biznes subektılerınde ünemı qadaǧalau men baqylaudy qajet etetın türlı tehnikalyq sebepter bar. Ol bırınşıden, elektr qūraldarynyŋ dūrys paidalanyluy. Ekınşıden, örtke qarsy rejimdı qataŋ saqtau. Üşınşıden, evakuasiia, iaǧni ört şyǧa qalǧan jaǧdaida syrtqa nemese qauıpsız  aimaqqa adamdardyŋ tez köşırıluı. Mıne, osy talaptardy saqtamaityn, oǧan saldyr-salaq qaraityn basşylar bar. Bız osyndai kemşılıkterdıŋ aldyn alu üşın reidter ūiymdastyryp, tekserıs jürgızemız.

Aqauy bar elektr qūraldary mülde paidalanylmauy qajet. Qosalqy esıkter ünemı tekserılıp, oǧan baratyn jol ünemı aşyq boluy tiıs. Jūmysşylardyŋ şylym şegetın oryndary arnaiy jabdyqtalyp, tazalyq saqtaluy kerek. Soŋǧy baqylau kezınde biznes nysandarynda negızınen anyqtalǧany – ǧimarattar men qūrylystardy, evakuasiialau joldaryn, elektr quaty jelısın, ört avtomatikasy men örtke qarsy sumen jabdyqtau jüielerın kütıp ūstauda, aumaqty tazalauda jäne örtke qarsy rejim kezınde jıberılgen ereje būzular boldy. Osyǧan bailanysty baqylau subektılerıne 2567 aqparattyq hat tabystaldy. Mekemeler men käsıporyndarda 427 jiyn ötkızılıp, oǧan 12856 adam qatysty. Ügıt-nasihat baǧytyndaǧy 960 därıs oqylyp, tüsınık jūmystary jürgızıldı. Ört qauıpsızdıgı şaralary boiynşa 15082 adamǧa 1109 nūsqaulyq berıldı. 99 ört qauıpsızdıgı būryşy ornatyldy, – dedı Memlekettık ört baqylau basqarmasynyŋ bastyǧy.

Erejenı qataŋ saqtaŋyz!

Tūrǧyn üiler men päterlerdegı ört köbıne sol üide tūryp jatqan tūrǧyndardyŋ kınäsınen bolyp jatady. Qyzyl jalyn, tılsız jau ömır boiy jinalǧan dünie-mülıkterdı aiausyz joiyp, adamdarǧa qaiǧy-qasıret äkeledı.

2022 jyly qalada ört qauıpsızdıgı jelısı boiynşa 1069 tekseru jürgızılıptı. Sonyŋ nätijesınde ört qauıpsızdıgı erejesın būzudyŋ 4195 faktısı anyqtalǧan

Teksere kelgende, mūndai apattyŋ negızgı sebebı: tūrmys­tyq elektr jäne gaz aspaptarynyŋ aqauy nemese dūrys paidalanbauy, peşterdıŋ dūrys ornatylmauy men qoldanu kezındegı ört qauıpsızdıgı erejelerın saqtamau, mas küiınde temekı tartyp ūiyqtap qalu, sondai-aq elektr symdaryn erejege sai  dūrys jürgızbegendıkten ekenı anyqtalady. Osyǧan bailanysty är adam mynany este saqtaǧany jön:

– Elektr jäne gaz qūraldaryn qosuly küide qaldyrmaŋyz, sondai-aq oǧan balalardy jaqyndatpaŋyz;

– Uaqytşa jäne zaqymdalǧan elektr ötkızgış symdaryn paidalanbaŋyz;

– Elektr eseptegışterdegı elektr saqtandyrǧyştar zauyttan daiyndalǧan boluy tiıs;

– Ülken kölemdegı elektr qūraldaryn bır uaqytta qosyp, elektr jüiesıne küş tüsırmeŋız;

Eger üiıŋızde nemese päterıŋızde elektr ötkızgış symdaryna jäne elektr aspaptaryna zaqym kelse, tez arada elektriktı şaqyryŋyz.

– Gazdyŋ kemıp qaluyn tekseru üşın aşyq otty qoldanbaŋyz;

– Sırıŋkenı balalardyŋ qoly jetpeitın jerde saqtaŋyz;

– Bölmenı jylytuǧa beibereket qoldan jasalǧan elektr-jylytqyş qūraldaryn qoldanbaŋyz;

– Balalardyŋ otpen oinauyna jol bermeŋız jäne olardy qarausyz qaldyrmaŋyz.

Ört jäne janu oqiǧasy bolǧan jaǧdaida tez arada telefon arqyly 101 nemese 112 nömırıne habarlasyŋyz.

Töbeden qar ne mūz qūlamauy üşın

Qysta jäne köktemde ǧimarattardyŋ töbesınde köp mölşerde qar jinaluy mümkın, sonymen qatar aitarlyqtai mölşerge jetetın mūzdyqtar paida boluy mümkın. Qazırgı uaqytta mūzdan jasalǧan «girliandalarmen» bezendırılgen şatyrlar men karnizder asa qauıptı. Jyl saiyn qūlaǧan mūzdan ondaǧan adamnyŋ ömırı qiylady. Bızge mūzdyqtar şatyrlarǧa myqtap qatyp tūrǧandai körıngenımen, kez kelgen uaqytta qūlap ketuı mümkın. Sondyqtan ǧimarattardyŋ qabyrǧalaryna, balkondardyŋ astyna jaqyn jürmeuge tyrysu kerek.

Mūndai jaǧdaiǧa tap bolmas üşın:

• Töbesınen qar eruı mümkın ǧimarattarǧa jaqyndamaŋyz jäne balalardyŋ mūndai jerlerde boluyna jol bermeŋız;
• Balalarǧa qauıpsızdık erejelerın saqtau turaly eskertıŋız;
• Eger qorşau bolsa, qauıptı orynnyŋ aldyn alatyn anşlagtary (taqtaişalary) bolsa, qorşaudan ötuge tyryspaŋyz, qauıptı jerdı basqa jolmen ainalyp ötıŋız;
• Şatyrdyŋ şetınen qar, mūz (mūzdyqtar) qūlaǧannan keiın, qar men mūz şatyrdyŋ qalǧan bölıkterınen de tüsuı mümkın, sondyqtan eger jaiau jürgınşıler jolynda būryn jauǧan qardyŋ ızı nemese mūz synyqtary körınse, onda būl jerdıŋ qauıptılıgın körsetedı;
• Eger sız jaiau jürgınşıler jolymen jüru kezınde joǧarydan küdıktı şu estıgen bolsaŋyz, tez qaşyŋyz. Būl qardyŋ tüsuı nemese mūz boluy mümkın. Ötıp ketu mümkın bolmaǧan jaǧdaida, qabyrǧaǧa mümkındıgınşe tez jaqyndap tūru kerek, şatyrdyŋ vizory sızge qorǧau bolady;
• Eger adamǧa ǧimarattyŋ töbesınen mūz nemese qar qūlap ketse, jedel järdem şaqyru kerek.

Qar basu, boran, köktaiǧaq kezındegı ıs-qimyl

Jyl saiyn qysqy merzımde halyq tek qana tömen temperaturanyŋ äser etuınen ǧana emes, sondai-aq qar basu, boran, köktaiǧaq siiaqty tabiǧat qūbylystarynan zardap şegedı. Qorşaǧan ortanyŋ qolaisyz jaǧdaiynyŋ qūrbany bolmas üşın kebır aua raiy faktorlary paida bolǧanda öz-özın ūstau erejelerın bılu kerek.

Qatty boran turaly eskertu alǧan kezde ne ısteu kerek:

• Terezeler, esıkter, şatyr­lardyŋ esıkterı men jeldetkış tesıkterdı bekıtıp jabu qajet;
• Tereze äinekterın qaǧaz lentamen jabystyryp, qalqandarmen jauyp qoiu kerek;
• Elektr quatyn söndıru mümkındıgıne daiyndalu;
• Su, tamaq, medikamentter, jeke jaryq beretın qūraldar (şamdar, kerosin şamdary/janǧyştar, balauyz şamdar);
• Saparǧa arnalǧan plitka, batareikaly radioqabyldaǧyş daiyndau;
• Balkondar men tereze astynan aua aǧynymen ūşyp ketetın zattardy alyp tastau;
• Teledidar men radioqabyldaǧyştardy ärdaiym qosylǧan küiınde ūstau kerek, öitkenı asa maŋyzdy aqparattyq habarlama tüsuı mümkın;
• Jeŋıl qūrylystardan bekım ǧimarattarǧa ötıŋız;
• Qardy jinau üşın qūraldar daiyndap qoiyŋyzdar.

Qatty boran kezınde öz-özın ūstau erejelerı:

• Üiden tek qana asa maŋyzdy jaǧdaida şyǧu kerek, eger osyndai jaǧdailar bolsa, onda otbasy müşelerıne, körşılerge, qaida ketkenıŋız ben şamamen oralatyn uaqytyŋyzdy aityŋyz;
• Üiden jalǧyz ketuge rūqsat etılmeidı;
• Avtokölıkpen alys jolǧa şyqpaŋyz;
• Kölık qūraly synyp qalǧan kezde dabyl berıp, kapotty aşyp, antennaǧa jarqyn mata ılıp, kömektı kölıktıŋ ışınde kütu kerek;

Avtokölıkten şyqqan kezde köru aumaǧynda qalu kerek;

• Joldan jaiau jürıp adasyp qalsaŋyz, kez kelgen üige kırıp, onyŋ tūrǧan jerın anyqtap, sonda borannyŋ aiaqtaluyn kütıŋız;
• Eger şarşap qalsaŋyz, baspana tauyp sonda qorǧanyp demalyŋyz;
• Eger qatty borannan keiın qar astynda qalsaŋyz, bırınşı, öz betıŋızşe şyǧu mümkındıgınıŋ bar-joǧyn anyqtaŋyz (qolda bar qūraldardy qoldana otyryp). Eger sız qardyŋ astynan öz küşımen şyǧa almasaŋyz, qūtqaru bölımşelerımen bailanys ornatuǧa tyrysyŋyz. Jyludy saqtap, azyq-tülık qoryn ünemdı paidalanuǧa tyrysyŋyz.

Su tasqynyna qalai daiyndalu kerek?

– Eger sızdıŋ audanyŋyz jiı su tasqynynan zardap şegetın bolsa, su tasqynynyŋ yqtimal şekaralaryn, sondai-aq tūrǧylyqty jerlerge jaqyn ornalasqan biık, sirek su basatyn jerlerdı, olarǧa barudyŋ eŋ qysqa joldaryn zerttep, este saqtaŋyz.

– Otbasy müşelerın ūiym­dasqan jäne jeke evakuasiialau kezındegı, sondai-aq kenetten jäne qarqyndy damyp kele jatqan su tasqyny kezındegı mınez-qūlyq erejelerımen tanystyryŋyz.

– Evakuasiia kezınde qajet bolatyn qaiyqtardy, saldardy jäne qūrylys materialdary ornalasqan oryndy este saqtaŋyz.

– Evakuasiia kezınde şyǧarylatyn qūjattardyŋ, mülıkterdıŋ jäne därı-därmekterdıŋ tızımın aldyn ala jasaŋyz.

– Arnaiy chemodanǧa nemese riukzakqa qūndylyqtardy, qajettı jyly zattardy, azyq-tülık, su men därı-därmekterdı salyŋyz.

– Üi januarlaryn qauıpsız jerge auystyruǧa daiyndaudy qarastyryŋyz.

Su tasqyny qaupı turaly jäne evakuasiia turaly dereu habarlau signaly boiynşa belgılengen tärtıppen apatty su tasqyny boluy mümkın qauıptı aimaqtan belgılengen qauıpsız audanǧa nemese jergılıktı jerdıŋ biık uchaskelerıne şyǧyŋyz, özıŋızben bırge qūjattardy, qūndylyqtardy, qajettı zattardy jäne bülınbeitın azyq-tülıktıŋ ekı täulıktık qoryn alyp ketıŋız. Jaqyn evakuasiia punktınde tırkelıŋız.

– Üiden şyqpas būryn elektr quaty men gazdy öşırıŋız, jylytu peşterındegı otty söndırıŋız, ǧimarattardyŋ syrtyndaǧy barlyq qalqymaly zattardy bekıtıŋız nemese olardy qosalqy bölmelerge qoiyŋyz. Uaqyt bolsa, qūndy üi zattaryn joǧarǧy qabattarǧa nemese tūrǧyn üidıŋ şatyryna jyljytyŋyz. Terezeler men esıkterdı jabyŋyz, qajet bolsa jäne uaqyt bolsa, terezeler men bırınşı qabattardyŋ esıkterın taqtalarmen (qalqandarmen) syrtynan bekıtıŋız.

– Ūiymdastyrylǧan kömek kelıp jetkenşe ǧimarattardyŋ joǧarǧy qabattary men şatyrlarynda, aǧaştarda nemese basqa da biık zattardyŋ üstıne şyǧyp kütıŋız. Būl jaǧdaida ünemı apat signalyn berıŋız: kündız biıkke körınetın matany ılu nemese sermeu arqyly, al qaraŋǧy uaqytta jaryq signalymen jäne mezgıl-mezgıl dauystap kömek şaqyryŋyz. Qūtqaruşylar kelgende dürbeleŋsız jäne äbıgersız, saqtyq şaralaryn saqtai otyryp, jüzu qūralyna auysyŋyz. Qūtqaruşylardyŋ talaptaryn qataŋ saqtaŋyz.