Bügın – töl teŋgemızdıŋ tuǧan künı. 1993 jyldyŋ 15 qaraşasynda ainalymǧa engızılgen ūlttyq valiutamyz şyn mänınde täuelsız el ekenımızdı aiǧaqtady. Būl künnen bastap rublge bailanǧan ekonomikadan arylyp, el ışınde öz aqşamyzben esep-qisap jürgızudıŋ jolyna tüstık. Teŋge alǧaş şyqqanda ūltymyzdyŋ bılım-ǧylymyn, mädenietın, önerın örge şyǧarǧan aiauly tūlǧalardyŋ äziz beinelerımen ärqaisymyzdy qauyştyrǧandai boldy.
Otyrardan şyǧyp, tūtas älem örkenietınıŋ örleuıne ölşeusız üles qosqan Äbu Nasyr äl-Farabidıŋ adamzat igılıgı üşın atqarǧan ısterın sol uaqyttan tani bastadyq. Būǧan qosa, Jambyldyŋ ǧana emes, Jetısu ölkesınıŋ talai jüirıgınıŋ ūstazy bolǧan Süiınbai Aronūlynyŋ, küi atasy – Qūrmanǧazynyŋ keskın-kelbetı teŋgemızge taŋbalandy.
On teŋgelık banknottan bızge qarap tūrǧan Şoqan Uälihanov ūltqa qyzmet etuge şaqyrǧandai elestetuşı edı. Al hakım Abaidyŋ beinesı taŋbalanǧan jiyrma teŋgelıktı qolǧa ūstap tūryp, söz önerınıŋ qūdıretın jete tüsınuge tyrysatynbyz. Äbılqaiyr jäne Abylai handardyŋ beinelerı tarih tolqynynda terbetıp, täuelsızdıktıŋ qadırın bılıŋder degendei boldy.
İä, belgılı kompozitor Marat Omarovtyŋ änınde aitylǧandai, būl şyn mänınde altyn teŋge bolatyn. Ärine, keiınnen ūlttyq valiutamyzdyŋ dizainy özgergenımen, teŋge şyqqandaǧy alǧaşqy äser eşqaşan ūmytylmaityn şyǧar.
Teŋgenıŋ alǧaşqy dizainyn jasau dizainer Timur Süleimenov bastaǧan topqa tapsyryldy. Olar ekı aidyŋ ışınde ony jasap şyqty. Al būl jūmysty sol kezde Ūlttyq banktıŋ töraǧasy bolǧan ekonomika ǧylymdarynyŋ doktory Ǧalym Bainazarov baqylady.
Sol kısınıŋ estelıgıne jügınsek, ūlttyq valiutamyzǧa qoiar atau da talqyǧa tüstı. «Teŋge», «som», «altyn» degen nūsqalar arasynda taŋdau qajet edı. Bır künı Ūlttyq bankke bas sūqqan belgılı aqyn, memleket jäne qoǧam qairatkerı, biyl Qazaqstannyŋ Eŋbek Erı atanǧan Oljas Süleimenov teŋge atauyn laiyq köretının jetkızedı. Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev ta būl atauǧa toqtaidy.
Teŋgenıŋ alǧaşqy partiiasy Angliianyŋ astanasy London qalasyndaǧy «Harrison jäne ūldary» kompaniiasynda basylyp, ūşaqpen Qazaqstanǧa jetkızıldı. Būl jūmys sol kezdegı elımız ömırındegı eŋ eleulı oqiǧa bolsa, atalmyş kompaniia abyroiyn arttyryp, oǧan Ūlybritaniia patşaiymynyŋ Altyn belgısı jüldesın alyp berdı. Teŋge Britaniianyŋ eŋ üzdık eksporttyq tauary atanǧanyn da aita keteiık. Sol sebepten «Harrison jäne ūldary» kompaniiasynyŋ keŋsesınde qazaq teŋgesı beinelengen taqta älı ılınıp tūr.
Alǧaşqy teŋgege tūlǧalar beinelerımen qatar aqbas Alatau men sūlu Kökşe körınısterı, Qoja Ahmet Iаssaui kesenesı, Maŋǧystaudan tabylǧan tastaǧy taŋbalar salyndy.
Biyl teŋgenıŋ ainalymǧa engenıne 22 jyl tolyp otyr. Qazır töl aqşamyz şetelde emes, öz elımızde jasaluda. Qaǧaz banknotalar Almatydaǧy
Ūlttyq banktıŋ Banknot fabrikasynda, al temır aqşa Öskemendegı Moneta saraiynda şyǧarylady. Bügın – teŋgenıŋ şyqqan künımen qatar qarjygerlerdıŋ käsıbi merekesı. Täuelsızdıktıŋ töl tuyndysynyŋ tuǧan künı qūtty bolsyn!
Amanǧali QALJANOV
