Bügınnen bastap Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ tapsyrysymen Şäken Aimanov atyndaǧy «Qazaqfilm» AQ tüsırgen «Mūqaǧali» körkem filmı jalpyūlttyq prokatqa şyǧady. Aqiyq aqynnyŋ 90 jyldyǧyna arnalǧan kinotuyndynyŋ rejisserı – Bolat Qalymbetov. Ssenarii avtorlary – belgılı jazuşy Jüsıpbek Qorǧasbek, Bolat Qalymbetov jäne Ǧaziz Nasyrov.
Apta basynda elordada filmnıŋ tūsaukeserı ötıp, arnaiy körsetılımı ūiymdastyryldy. Tanystyrylymǧa tuyndynyŋ tüsırılım toby qatysty. Bolat Qalymbetovtıŋ aituynşa, Mūqaǧali turaly film tüsıru ideiasy oǧan osydan 15 jyl būryn kelgen. Osy uaqyt aralyǧynda ol aqparat jinap, aqynnyŋ közın körgen adamdarmen kezdesıp, söilestı.
Qai qalamgerdı bolmasyn özı ömır sürgen däuırden bölıp tastai almaisyŋ. Mūqaǧalidyŋ zamany keŋestık qataŋ senzuraǧa tap keldı. Aqynnyŋ jeke basynda da tragediia az bolmady. Aŋyz tūlǧa jaily el arasynda ärtürlı äŋgıme de köp. Filmde onyŋ ömırınıŋ soŋǧy jyldary qamtyldy.
Jüsıpbek Qorǧasbek «Ädebiet» portalyna bergen sūhbatynda Mūqaǧali arqyly sol zaman beinesın körsetkısı kelgenderın aitady. Şyǧarmaşylyq top aqyn turaly būrynnan elge belgılı faktılerdı qaitalaǧysy kelmei, tyŋ aqparattardy ūsynuǧa tyrysqan. Mäselen, aqynnyŋ ūly Aibar memlekettık qauıpsızdık komitetınıŋ qyryna ılınıp, aqyry densaulyǧynan aiyrylyp, mügedek bolyp qalǧanyn osy künge deiın estımedık. Onyŋ qūrylysta ıstep jürıp, biıkten qūlaǧany, sodan basyna zaqym kelgenı jaily ǧana aitylyp keldı. Al filmde jyndyhanadan mügedekter arbasyna otyryp, şyǧyp bara jatqan Aibardy köremız.
Mūqaǧalidyŋ qyzy Maigüldı kışkentaiynda motosikl qaǧyp ketıp, qaiǧyly qazaǧa ūşyrady. Būl – köpşılıkke belgılı oqiǧa. Bıraq ūlynan tırıdei, qyzynan ölıdei aiyrylǧan aqynnyŋ jüregı qalai jaraly bolmasyn?! Filmınıŋ leitmotivıne de Mosarttyŋ «Rekviem» şyǧarmasy alynǧan. Aqynnyŋ özı de «Mosart. Jan azasy» tuyndysyn jazǧany belgılı.
Mūqaǧali Maqataevty tırısınde köre almaǧandar ölgende ötırık qaiǧyryp, maqtaǧany jaily köp aitylady. Filmde būl aqyndy Jazuşylar odaǧynan şyǧararda jäne soŋǧy saparǧa şyǧaryp salu kadrlarynda körınıs tapqan. Mūqaǧalidy qaralaǧan da, tabytty ūstap bara jatqan da – bır adamdar.
Jalpy kinotuyndyda Mūqaǧali ünemı arpalys üstınde jüredı. Erekşe atap öterlıgı, kinoda köp söz joq. Rejisser oqiǧalar jelısın qimyl, ūzaq pauzalar arqyly beredı. Aqyn ömır sürgen zamandy, sol kezdıŋ tynysy men ǧimarattaryn däl beru üşın tüsırılım bırneşe qalada jürgızıldı. Atap aitqanda, Almatyda, Öskemende, Sankt-Peterburgte jäne Almaty oblysynda öttı. Öskemen qalasy bekerden-beker taŋdalmady. Būl şahardyŋ eskı köşelerı men üilerı, tramvai qozǧalysy talapqa säikes keldı. Al aqyn Mäskeude ädebiet institutynda oqyǧanda Sankt-Peterburgke Puşkinnıŋ eskertkışıne taǧzym etu üşın arnaiy barǧan.
Mūqaǧalidyŋ önerdegı beinesı degende, bızdıŋ esımızge aldymen Janqaldybek Tölenbaev tüsedı. Onyŋ Q.Quanyşbaev atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq muzykalyq drama teatrynda aqiyq aqyndy somdaǧanyna jiyrma jyldyŋ jüzı boldy. Bolat Qalymbetov te osy ärtıstı şaqyryp, filmge bır jyldai daiyndaǧan eken. Alaida jeme-jemge kelgende belgısız sebeptermen basqa akterdı taŋdady.
Kinotuyndyda aqyn beinesın somdau M.Ötemısūly atyndaǧy Atyrau oblystyq akademiialyq drama teatrynyŋ akterı Aslanbek Janbalaevqa būiyrdy. Bıraq akterdıŋ Mūqaǧalidy beruı köŋılımızden şyǧa qoimady. Syrt kelbetı ūqsaǧanmen, aqynnyŋ jandüniesın körsete almady. Öleŋ oquy da adamdy eş äserlendırmeidı.
Mūqaǧali beinesımen qatar Bauyrjan Momyşūly (Bauyrjan Qaptaǧai), Nūrǧisa Tılendiev (Baqytjan Qajymūqanov), Fariza Oŋǧarsynova (Rauşan Mäjitova), aqynnyŋ jary Laşyn Äzımjanova (Tolǧanai Beisembaeva), dosy Erkın Ibıtanov beinelerın de köremız. Bıraq olar qosalqy beineler rölın atqarǧandyqtan, rejisser būl keiıpkerlerdı jarqyratyp körsetu maqsatyn qoimaǧan siiaqty.
Sonyŋ ışınde bır körınıstı qabyldai almadyq: Nūrǧisa Mūqaǧali ömırden ötken soŋ, sony bılmei, aqyn jatqan auruhana terezesınen tübıne kelıp, «Mūqaş» dep şaqyrady. Bır palatada jatqan aqsaqal aqynnyŋ qaitys bolǧanyn jetkızedı. Būl körınıs Georgii Daneliianyŋ «Afonia» filmındegı Borislav Brondukov pen Evgenii Leonov qatysatyn kadrǧa qatty ūqsap kettı. Bızge mūny Qalymbetov Daneliiadan köşırıp alǧandai äser ettı.
21 qazannan bastap filmdı köpşılık tamaşalai alady. Artyq, kem tūstaryn, jetıstıgın sonda jūrtşylyqtyŋ özı baǧamdai jatar.
