Astana TV arnasynyŋ Elorda LIVE baǧdarlamasyna qatysqan Saryarqa audanynyŋ äkımı Erǧali Egemberdı qala tırşılıgı, infraqūrylymdy jetıldıru, adami kapitaldy damytu siiaqty özektı mäseleler turasynda baiandap berdı.
Äkım «Biudjetke qatysu» qanatqaqty jobasy aiasynda audan tūrǧyndarynyŋ jergılıktı bastamalardy qoldau maqsatynda biudjet qarajatyn qaida jūmsaityndaryn özderı şeşetındıgı turaly aitty.
– Saryarqa audany 1998 jyly 6 mamyrda qūrylǧan eken. Qazır audanda tūrǧyndar sany qanşa? Özıŋız basqaryp otyrǧan äkımşılık aumaqtyŋ tynys-tırşılıgı turaly aitsaŋyz.
– Saryarqa audany elordamyzdyŋ qara şaŋyraǧy desek bolady, Astananyŋ ırgetasy qalanǧan sätten bastap talai taǧdyrşeştı saiasi şeşımder, ırı qadamdar osy bızdıŋ audannan bastau alǧan. Audan Tūŋǧyş Prezident N.Nazarbaevtyŋ Jarlyǧymen 1998 jyly 6 mamyrda qūrylǧan bolatyn. Ol kezde Saryarqa audany men Almaty audany ǧana boldy. Soŋǧy 1 qazandaǧy mälımet boiynşa, bügınde Saryarqa audanynda 335 myŋ tūrǧyn bar. Audan aumaǧy 68 myŋ gektar, onyŋ ışınde audan üş tūrǧyn alaptarynan qūrylǧan. Ol – Köktal 1, Köktal – 2, Agroqalaşyq. Mälımetterge toqtalsaq, 938 köppäterlı tūrǧyn üiler, 12 myŋ jeke üiler, 540 aula, 215 şaqyrymǧa sozylǧan 315 köşe bar; 168 äleumettık mekeme bar, onyŋ 26-sy – emdeu, 142-sı – bılım salasynda; sondai-aq 36 tynymbaq, 7 teatr, 1 mūrajai, 1 konsert zaly, 19 sport nysany, 15 eskertkış bar. Saryarqa audany būrynǧy tyŋ igeruşıler toqtaǧan jer bolǧandyqtan, tūrǧyndardyŋ negızgı bölıgı osy audanda qonystanǧan.
– Audan halqynyŋ sany 335 myŋ dep jaŋa özıŋız aityp kettıŋız, 2000 jyldary qala boiynşa jalpy tūrǧyndar sany 300 myŋnyŋ ar jaq, ber jaǧy bolatyn. Prezidentımız Q.Toqaev özınıŋ halyqqa arnaǧan Joldauynda qoǧamdyq dialog, aşyqtyq mäselesın köp aitty. Halyqtyŋ mūŋ-mūqtaj tyŋdai bılıŋder dedı, biyl köpten şeşımın taba almai kele jatqan qandai mäselenı şeştıŋızder?
– Audan tūrǧyndarymen aşyq dialog jasaudyŋ negızgı qūraly – azamattardy qabyldap, olarmen kezdesuler ūiymdastyru. Aqpan aiynan bastap jeke qabyldaular ötkızıp, oǧan qosymşa üş tūrǧyn alapqa mysaly, Köktal 1-de №40, 41 mektepte, Köktal 2-de №68 mektepte, Agroqalaşyqta №20 mektepte köşpelı qabyldaular ötkızdık; özımızdıŋ äkımşılıkte är beisenbı saiyn özım bar, orynbasarlar, bölım meŋgeruşılerı bar aqpan aiynan bastap 11 800 tūrǧyndy qabyldadyq. Ol jerde talai ötınışter, şaǧymdar tyŋdaldy, 21 qaraşada respublika boiynşa ötkızılgen şara boiynşa qala äkımınen bastap qasymyzdaǧy üş audan bar, qalalyq basqarmalar bar, azamattardy bıryŋǧai qabyldaulardy ötkızdık, odan bölek, 8 qazanda halyq ünıne qūlaq asatyn tapsyrma kelgen bolatyn. Sondai-aq Prezident Q.Toqaevtyŋ töraǧalyǧymen elordany odan ärı damytu jönındegı mäjılıste audan äkımderı keŋsede otyra bermei jaiau jürıp, tūrǧyndarmen kezdesıp, tūrǧyndar ömırınen habardar bolu kerek degen tapsyrmalar berılgen bolatyn. Qazır sol baǧytta jūmys jasap jatyrmyz, ekınşısı, äleumettık jelıler boiynşa, iaǧni qazırgı taŋda zamanǧa sai äleumettık jelılerde 22 myŋnan astam ärtürlı deŋgeidegı ötınışter men tılekterge bailanysty kerı bailanys ornatylǧan. Üşınşısı, özderıŋızge belgılı, ikomek monitoringtık ortalyqtyŋ kömegımen jyldyŋ basynan berı 11 myŋnan astam ötınımder öz şeşımın tauyp keledı. Onyŋ 3-4 baǧyty bar, köbı, iaǧni 50 paiyzy – 5 jarym myŋdai ötınışter kommunaldyq şaruaşylyq mäseleler; abattandyru mäselelerı boiynşa 27% – üş myŋdai ötınış kelıp otyr. Tırşılıktı qamtamasyz etu boiynşa – 13%, ışkı saiasat mäselesı boiynşa – 7%; osyndai 3-4 baǧytpen jūmys jasap jatyrmyz.
– Äleumettık jelılerden kördık, qoǧamdyq qabyldau aksiiasy aiasynda qala äkımı Altai Seidırūly bastaǧan audan äkımderı auqymdy şara ötkızıp, halyqpen kezdestıŋızder. Negızınen, köp qoiylatyn sūraqtar kommunaldyq şaruaşylyqqa qatysty sūraqtar dedıŋız, būl jerde päter ielerı kooperativterıne qatysty mäseleler me?
– Kommunaldyq şaruaşylyq mäselesın atap ötu kerek, jazdyŋ kezınde aulalalardy abattandyru bar, qoqys jinau mäselelerı bar, PİK mäselelerı bar. Sonymen bırge Saryarqa audanynda üiler de, köşeler de eskıleu, elektr şamdar bolmauy, podezd jinalmauy, esık aldyna tal otyrǧyzylmauy mümkın, osyndai mäsele köp. Br aita keterlıgı, bızdıŋ Saryarqa audanynyŋ azamattary öte belsendı. Tek qana şaǧym emes, özderınıŋ ūsynystaryn aitady, mäselenı qalai şeşuge bolatynyna deiın aityp kömektesıp otyrady.
– Qala halqynyŋ sany kün sanap ösude, osyǧan bailanysty mektepte oquşylar sany da artuda. Olardy bılım oşaǧymen qamtamasyz etu mäselesı qalai şeşılıp jatyr eken?
– Saryarqa audany boiynşa 32 jalpy orta bılım beretın mektep bar. Bügıngı taŋda Köktal-2 tūrǧyn alabynda 500 oryndyq № 68 mektep salyndy, №40 mektep bar, onyŋ qasynda taǧy salynyp jatyr. Jangeldin köşesındegı №60 mekteptıŋ qasynda da 550 oryndyq taǧy bır mektep salynuda. Oqjetpes – Bökeev Agroqalaşyqta 1200 oryndyq mekteptıŋ qūrylysy jürgızılıp jatyr, endıgı jyly Alla qalasa, bıtıredı. Eskı temırjol vokzaly jaqta Qarasai batyr – Būlanty degen jerde de bügıngı taŋda 1200 oryndyq mekteptıŋ jobasy bastaldy. Adam sany köbeiıp jatyr. Qai öŋırde bolmasyn, adam balasyna jaqsy mektep, jaqsy oqu orny tabylsa deidı, jyl saiyn 20-30 myŋ halyq elordaǧa kelıp jatyr. Onyŋ bärı tüsınıktı, balabaqşa, mektep jetıspeuşılıgı bar, taǧy qai jerde mektepter jetıspei jatyr degen 4-5 oryndy qala äkımıne ūsyndyq, Mäskeu köşesınde üş auysymdyq №14 mektebımız bar, №40,41 mektepterdı aittym, №65,67 mektepter bar, ol №167 köşede tūrǧyndar tyǧyz ornalasqan, mäseleler bar, bıraq, onyŋ bärınıŋ şeşımı tabylady degen senım bar.
– Sızdıŋ sözıŋızden tüsıngenım, biyldyŋ özınde bır jaŋa mektep aşyp otyrsyzdar, kelesı jyly taǧy da jaŋa mektep aşylady ǧoi…
– Keler jyly 3 mektep paidalanuǧa berıledı. Jaŋa aitqandai, №40 pen № 60 mekteptıŋ qasynan qosymşa 500 oryndyq aşylady.
– Sonda ainalasy 2-3 jylda üş auysymdy mektepter mäselesı tolyǧymen şeşıledı degen söz ǧoi.
– Bızdıŋ audanymyzda üş auysymdaǧy bır mektep bar, jaŋa aittym №14 mektep, ony 2-3 apta būryn Altai Seidırūlynyŋ özı baryp kördı, ūsynystarymyzdy qabyldady, ol jerde qosymşa mektep salu üşın jekemenşık üilerdı qaita satyp alu kerek bolady. Būl jaqyn arada şeşılu kerek.
– Men osy Saryarqa audanynda äkımdıktıŋ qasynda tūramyn. Osy audannyŋ ardagerımın, jasym 92-de. Köp jyl boldy, menıŋ halımdı bılıp, qalai ömır sürıp jatyrsyz degen bıreu bolǧan emes, bılgım kelgenı – ardagerlerge qandai qamqorlyq körsetıledı, tūrmysyna köŋıl bölıne me?
– Bızde ardagerler keŋesı bar, onyŋ töraǧasy – Qabas Ahmetov degen azamat. 9 mamyr aiasynda iaǧni jyl ortasynda bızdıŋ audanymyzda 25 soǧys ardagerı bolǧan, ökınışke qarai, taǧy bır ardager apaiymyzdy soŋǧy saparǧa şyǧaryp saldyq, qazır bızdıŋ tızımde 21 soǧys ardagerı tūr, ol kısıler baqylauda. Olarmen bırge köptegen jūmystar jasalyp jatyr. Jaŋaǧy ardagerdıŋ aty-jönın tolyq estımei qaldym, aty-jönın tolyq jazyp alyp, özım baryp sūhbattasaiyn.
– Jalpy, osy bızdıŋ astanamyz basqa qalalarmen salystyrǧanda innovasiialyq ekonomikasy öte qarqyndy damu jolyna tüsken şahar. «Biudjetke qatysu» degen qanatqaqty joba turaly būqaralyq aqparat qūraldarynan habardar bolyp otyrmyz, sızdıŋ audanda osy joba qalai jüzege asyrylyp jatyr?
– Būl öte qarqyndy joba deuge bolady. Biudjetke qatysu jobasy jergılıktı bastamalardy qoldau deidı, respublikamyzda tek Saryarqa audanynda biyldan bastap engızıldı. Biyl Prezidentımız de Joldauynda osy bızdıŋ täjıribemızdı basqa öŋırlerde de engızu kerek dep tapsyrma berdı. Būl jobanyŋ maqsaty – audan tūrǧyndary biudjet qarajatyn qaida jūmsaitynyn özderı şeşedı. Audan äkımı emes, qala äkımı emes, deputattar emes, şendıler emes, naqty özımızdıŋ audannyŋ tūrǧyndary şeşedı. Biyldyqqa 100 mln teŋge qarajat bölındı, basynda 22 jobany qarastyrǧan bolatynbyz, onyŋ ışınde eksperttık keŋesımız 14-ın taŋdap aldy, ony taŋdap alǧan sebebımız – ol osy audan äkımdıgınıŋ şeŋberınde, qūzıretınde bolu kerek. Eŋ bastysy – jobalar jaryqtandyru, kögaldandyru, jaiau jürgınşıler aumaǧyn abattandyru boiynşa, aula salu boiynşa boldy, osylaişa 14 joba ıske asyryldy dep jatyrmyn, sonyŋ ışınde 9-y boiynşa aulalardy abattandyrdyq. Bır aula kluby aşyldy, «Balalar – bızdıŋ bolaşaǧymyz» degen. Kögaldandyruǧa ekı joba, bır jobamyz jaiau jürgınşılerge arnalǧan alaŋdardy ornalastyru, taǧy da bır joba merekelerge arnalǧan bezendıru boiynşa. 14 jobany ıske asyru bügıngı taŋda tūrǧyndar arasynda ülken qoldau tauyp otyr.
– Osy biudjetke qatysu degen qanatqaqty jobasy elordamyzda alǧaş jüzege asyrylyp otyr ǧoi sonda?
– Biyl 2019 jyly 100 mln teŋge qarajat bölıngen bolatyn, endıgı jylda ekı esege köbeitemız dep, Saryarqa audanyna 200 mln teŋge qarajat qarastyrylatyn bolady. Tūrǧyndarǧa aqpan-nauryz ailarynda Saryarqa audany äkımşılıgı saityna kırıp, qarap belsendı qatysyŋyzdar dep aityp ketkım keledı. 15 mln teŋge qarajat qarastyrylady. Öz ideialaryŋyz engızuge tamaşa mümkındık beredı.
– Saryarqa tösınde kemınde alty ai qys jatady, qylyşyn süiretıp qys ta jettı, audan kölemınde qar tazalau jūmystaryna qatysty ne aitasyz?
– Bızde üş mehanikalyq tazalaityn merdıger kompaniiamyz bar. Künıne taŋerteŋ 510 adam qolmen tazalauǧa şyǧady, 250 bırlık tehnika qar tazalaidy, audan boiynşa 350 bırlık tehnikamen 600-650 jūmysşy şyǧady, kündelıktı aula tazalaityn 18 uchaske bar, ol jerde 18 merdıger kompaniia bar. Tynymbaqtar men saiabaqtardy tazalaityn bır kompaniiamyz, köşelerde tehnikalar sypyryp, qar tazalap jatyr, tūrǧyndarymyz da talap etedı, men de öz tarapymnan talap etemın, negızı, būl jūmystarǧa üş kün uaqyt berıledı, üş kün ışınde tazalanyp boluy tiıs.
Äzırlegen
Jadyra ŞAMŪRATOVA
