Turizm nege tūsauly attai typyrlap tūr?

Turizm – älemdegı ekonomikalyq kırısı eŋ joǧary salanyŋ bırı. Onyŋ eldıŋ ekonomikalyq quatyn küşeitıp, halyqtyŋ tūrmysyn jaqsartudaǧy, jūmyssyzdyqty azaityp, käsıptenu oraiyn arttyrudaǧy önımı özgeşe. Halyqaralyq turizm ūiymynyŋ 2019 jyly nauryzda jariialaǧan mälımetıne qaraǧanda, 2017 jyly atalǧan salanyŋ älemdık GDP-ǧa qosqan ülesı 10,4 paiyzdy qūrap, 319 mln adamnyŋ käsıptenuıne mūryndyq boldy. Būl 2018 jyly käsıptengen adam sanynyŋ 10 paiyzyn qūraidy.

Turizmnıŋ türı köp

Turizm keş örkendegen sala bol­ǧanymen, onyŋ qazırgı damu aiaq alysy öte tez. Ötken ǧasyrdyŋ 60-jyldarynan bastap turizm älemdegı jaŋadan güldengen salaǧa ainaldy. 90-jyldarǧa jetkende turizmnen kıretın kırıstıŋ halyqaralyq eksport kırısındegı ülesı 8 paiyzdan asyp, odan tüsken tabys mūnai önımderı men avtomobil eksporty tabysynan keiıngı maŋyzdy kırıs qainary boldy.
Halyqtyŋ tūrmysy jaqsaryp, mädeniet öresı ösken saiyn turizm de ışkı jaqtan türlenıp, mazmūny jaqtan baiyp barady. Atap ait­qanda, būryn syrtqy jäne ışkı turizm dep bölınse, qazır būrynǧydai körkem jer, ädemı aumaqtardy saiahattaudai dästürlı turizm täsılı taŋsyq boludan qalyp, demalys turizmı, oiyn-sauyq turizmı, jinalys turizmı, jastar turizmı siiaqty jiyrmaǧa juyq türlerı paida boldy.
Sonymen qatar, turizmnıŋ da­mu baǧytynda da mynadai tyŋ bet­alys baiqaldy. Bırınşıden, ekonomikanyŋ damuyna ılese, adamdardyŋ ruhani mädenietke degen qajetı artyp, saiahattau jūrtşylyqtyŋ negızgı tūrmys täsılıne ainaldy. Ekınşıden, jaŋadan damyǧan elderdıŋ turistık oryndary köbeiıp, Aziia elderıne saiahattap keletın turister jyl saiyn molaidy. Üşınşıden, qatynas qolailylyǧy artqan saiyn sauda sipatyndaǧy turizm jandana tüstı.

Qazaqstandaǧy turizmnıŋ halı qalai?

Qazaqstan 1993 jyly Dünie jüzı turistık ūiymynyŋ müşelıgıne endı. Däl osy jyly turizmdı damytu baǧdarlamasy daiyndalyp, sodan berı turizm san-salaly şaruaşylyqty şalqytyp, ekonomikany nyǧaitudyŋ maŋyzdy salasy retınde qaralyp keledı.
Biylǧy Jastar jylynyŋ saltanatty aşylu räsımınde Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev jastar turizmın damytudy airyqşa auyz­ǧa alyp, Qazaqstanda turizmdı damytudyŋ mänı men maŋyzyna toqtaldy. Elbasynyŋ būl sözın otandastarymyz elımızde turizmdı damytudyŋ jaŋa betaşary retınde qabyldady desek artyq emes.
Qazaqstanda turizmnıŋ barlyq türın (tanymdyq, oiyn-sauyq, etnika, ekologiia, sauyqtyru, sporttyq, aŋ aulau, balyq aulau, seruendeu) damytuǧa qajettı şart-jaǧdai tolyq. Geografiialyq jäne klimattyq jaqtan alyp aitsaq, Qazaqstannyŋ oŋtüstık, soltüstık, batys, şyǧys öŋırlerınıŋ tabiǧaty, aua raiy bır-bırınen özgeşe. Būl Qazaqstanda jyl boiy, tört mausymda da turizm şaruaşylyǧyn şalqytuǧa asa tiımdı. Atap aitqanda, körınısı köz sürındıretın Burabai, Baianauyl, Marqaköl, Katonqaraǧai, Qarqaraly, Alatau, Han Təŋırı bauraiy, Tülkıbas siiaqty körınısı köz sürındıretın körkem öŋırler de, Şaryn şatqaly, Saq qorǧany, Maŋǧystau tübegı siiaqty ǧajaiyp jerler de, Qoja Ahmet Iаsaui kesenesı, Aişa bibı, Arystan bab kesenesı siiaqty mädeni, tarihi mūralary da, Kaspii, Balqaş kölı, Alaköl siiaqty jaǧajaidyŋ keremetın sezındıretın suly alqaptar da köp. Əlemdegı äsem qalalardyŋ qatarynda tūratyn Nūr-Sūltan men Almaty da turisterdıŋ arnaiy kelıp, aialdaityn qalalary qatarynda. Şyŋǧa şyǧuşylardy, tauǧa örmeleuşılerdı, qūmdy, şöldı, jaiau nemese velosipedpen aralauşylardy, şaŋǧy tebuşılerdı baurauǧa da Qazaqstannyŋ mümkındıgı mol. Al mädeniet, salt-dästür tūrǧysynan söz qozǧasaq, qazaq ūltynyŋ bai salt-sanasymen, dästürımen, ūlttyq oiyndarymen de saiahatşylardy baurauǧa bolady. Mysaly, Moŋǧoliiada är jyly ötetın bürkıtşıler merekesınıŋ özıne köp turister keledı. Qazaqstanda da mūndai merekelerdı är oblys, audandar jyl saiyn ötkızıp otyruyna äbden bolady.

 Turizm güldenbei, tūrmys türlenbeidı

Turizm – memleket jarnamasy. Qazırgı taŋda düniejüzılık sipat alyp otyrǧan būl sala tek tabiǧatpen ǧana şektelmei, tarih pen arheologiialyq qazbalardyŋ, mädeniet pen örkeniettıŋ, säulet pen eskertkışterdıŋ tartymdylyǧymen, salt-dästürdıŋ daralyǧymen de erekşelenıp otyr. Būl tūrǧydan alǧanda, Qazaqstannyŋ Orta Aziianyŋ turistık şaŋyraǧyna ainaluyna eş qindyq joq edı. Bıraq bız sol deŋgeige jete almai otyrmyz. Onyŋ da sebebıne taldau jasap köreiık.
Bırınşıden, Qazaqstan Ükımetı turizmdı damytu joba-josparyn jasaǧanymen, elımızdegı turistık oryndardyŋ köbınıŋ şart-jaǧdaiy köŋıldegıdei emes. Bärı mausymdyq sipatty saiahattyŋ şeŋberınen şyǧa almaidy.
Ekınşıden, turizm ügıtı tebınsız. Elımızdıŋ körkem jerlerın tanystyr­ǧan bırer filmnen basqa, turistık oryndardy, turisterge jasalatyn qolailylyqtardy tanystyratyn aqparat joqtyŋ qasy. Ǧalamtordyŋ özınde turisterge Qazaqstannyŋ turistık jerlerı turaly bılıp, tanysularyna mümkındık jasalmaǧan. Qyzyǧuşylyq tudyratyndai aitylyp, jazylyp, körsetılmegen soŋ şeteldık turist tügıl, qazaqstandyqtardyŋ özı Otanymyzdyŋ äsem jerlerıne saiahattap barmaidy. Qazaqstanda tūryp, Qazaqstannyŋ turistık oryndary turaly bılmeitın otandastarymyz da az emes. «Bız şeteldıŋ turistık kompaniialarymen bailanystamyz. Ökınışke qarai, olardyŋ bärı «senderde turizm damymaǧan, Qazaqstannyŋ turizmı turaly jūrttyŋ köbı bılmeidı» degen ortaq uäj aitady. Būl – şyndyq. Bırneşe kanaldarda turizm ügıtı jasaldy, bıraq ol turisterdıŋ nazaryn audaratyndai äserlı emes. Demek, bızge ügıt, jarnama jetıspeidı» dedı «QTrih» turistık kompaniiasynyŋ basşysy Alma Bermaǧambetova.
Üşınşıden, qazaqstandyqtardyŋ turizmge degen tüsınıgı basqaşa. Bızdıŋ azamattarymyzdyŋ köbı Qazaqstan territoriiasy ışınde el körıp, jer körgendı saiahat sanamaidy. Mümkındıgı jetse, şetel asyp saiahattau sanasyna sıŋgen. Onyŋ üstıne, tabatyn tabysymen sanaǧanda qazaqstandyqtar üşın turistık öŋırlerdıŋ baǧasy qymbat. Osydan baryp elımızde «Burabaida bır apta demalǧannan Dubaiǧa barǧan tiımdı» deitın közqaras qalyptasqan. Azamattarymyzdyŋ közqarasyndaǧy mūndai syŋarjaqtylyq ışkı turizmnıŋ damuyna tūsau bolyp qana qoimai, aqşanyŋ şetelge aǧyluyna da sebep bolyp tūr. «Dubaiǧa 150 myŋ teŋgege 3 künge baryp keluge bolady. Bıraq būl aqşaǧa Burabaidan 3 künge qonaqüi ala almaisyŋ. Öitkenı Burabaida 5 jūldyzdy qonaqüidıŋ bır kündık baǧasy – 76 myŋ teŋge. Ərine, Dubaida da bes jūldyzdy qonaqüidıŋ baǧasy qymbat. Bıraq 150 myŋ teŋgege şetelde demalǧan qandai, Burabaida demalǧan qandai?!». Jūrt osylai esep soǧady. Sosyn da «Burabaida bır apta demalǧannan Dubaiǧa barǧan tiımdı» degen közqaras qalyptasqan» dedı Alma Bermaǧambetova.
Törtınşıden, soŋǧy kezderı salynǧan joldardy esepke almaǧanda, Qazaqstannyŋ köp öŋırlerınde jol naşar. Avtobustary öte köne, jaz ailarynda poiyz biletı jetıspeidı. Ūşaq biletı qymbat.
Besınşıden, turisterdıŋ Qazaqstannyŋ är oblysyndaǧy kö­rıktı oryndaryn tez ärı ūtymdy jolmen aralap şyǧuyna tiımdı saiahat jobasy jasalmaǧan. Är oblys, audan, qalalardyŋ turizmge arnalǧan ortaq jobasy joq. Turisterdıŋ köbı estıgen, bılgen jerıne baryp qana qaitady.
Altynşydan, Qazaqstannyŋ turistık oryndary şeteldık turis­terdı köptep qabyldauǧa älı daiyn emes. Qonaqüiler jetıspeidı, tanymal saiahat oryndarynan salynǧan qonaqüilerdıŋ baǧasy şetel saiahatşylary üşın arzan bolǧanmen, būl baǧany kez kelgen qazaqstandyq saiahatşylardyŋ qaltasy kötere bermeidı.
Jetınşıden, turistık oryndardyŋ infraqūrylymdary kemelsız. Mäselen, ataǧy älemge aigılı Şaryn şatqalynda jıbı tüzu därethana joq. «Dünie jüzıne äigılı Şaryn şatqalynda dūrys dərethananyŋ bolmauy kışkentai mäsele siiaqty körıngenımen, būl Qazaqstannyŋ turizm salasyna qanşalyq köŋıl bölıp otyrǧandyǧynyŋ bır dälelı dep oilaimyn. Taqtaimen şegelep jasap qoiǧan därethanalardyŋ ışı öte las» dedı «Altyn köpır» halyq­aralyq saiahat serıktestıgınıŋ direktory Amantai Tūrsynūly.
Segızınşıden, saiahatşylarǧa jol bastap, turistık oryndardyŋ basty erekşelıgın tüsındıretın turizm nūsqauşylary az. Bar bolsa da, bılımı, tıl qabıletı tömendeu. Keibır oryndar turizmge qyzmet etudıŋ maŋyzdy buyny sanalatyn būl tüiındı eskerusız qaldyrǧan. Mäselen, jaqynda Qoja Ahmet Iаsaui kesenesıne ziiarat jasadym. Bilet alyp esıkten engen soŋ, qaida bararymdy bılmei, qaita baryp, nūsqauşy sūradym. «Oǧan qosymşa aqşa töleisız» dep eşqandai ūlttyq nemese qyzmettık kiım kimegen 4-5 jıgıttı nūsqady. Uaqyty şyǧa qalsa saiahatşylardy bastap, aqşa tabatyn deldaldar sekıldı. 2000 teŋgesın berıp, ertıp jürdım. Mıne, būl da Qazaqstandaǧy turisterge qyzmet etu salasynyŋ kenjelıgınıŋ körınısı. Negızı, kırer bilettıŋ baǧasyn joǧarylatyp, kesene ışıne arnauly nūsqau­şylar qoisa, turiske de, jergılıktı Ükımettıŋ qazynasyna da paidaly bolar edı. «Türkıstanda turizm salasy älı damymaǧan. Mäselen, bız qabyldaǧan turister Türkıstanǧa baratyn bolsa, bız nūsqauşyny özımız qosyp beruge mäjbürmız. Sebebı Türkıstanda bırneşe tıl bıletın nūsqauşy (gid) joq. Al Ündıstannyŋ Tadj-Mahalynda qandai tılde, qandai nūsqauşy alam deseŋız de daiyn. Ökınışke qarai, bız qazır ol deŋgeige jete almai tūrmyz» Alma Bermaǧambetova. Ol da Qoja Ahmet Iаsaui kesenesınıŋ kırer biletın qymbattatu kerek dep esepteidı. «Baǧany köteru arqyly sol tarihi oryndy qorǧauǧa qajettı qarjyny şyǧaru kerek. Ükımettıŋ bergen qarjysyna ǧana süienu turistık oryndy kemeldendırudıŋ bırden-bır qajettı şarty emes» dedı ol.
Toǧyzynşydan, Qazaqstannyŋ vizasyn aludyŋ qiyndyǧy da şetel turisterınıŋ jolyn kesıp tūr. «Qazaqstannyŋ vizasyn alu öte qiyn. Elektrondy viza beru jūmysy biyldan bastap atqarylmaq. Bıraq būl älı kemeldenıp, tolyq qoldanysqa engen joq. Qazaqstannyŋ vizasyn ala almaǧan soŋ, elımızge kelgısı keletın turister de şarasyz­dyqtan şetelge ketıp jatyr» dedı Alma Bermaǧambetova.
Onynşydan, Qazaqstanda «Turizmdı damytu» turaly köp aitylyp, ministrlıkterde jospary jasalǧanymen, naqty atqarylyp jatqan jūmystar mardymsyz. Söz bar, naqty nätije joq. Turizm tabysynyŋ ülken bölıgı jergılıktı biudjetke tüskenımen, jergılıktı basqaru organdarynyŋ turistık qyzmettı basymdyq dep tanymauy atalǧan salanyŋ damuyndaǧy tejeuşı faktory bolyp otyr.

Bılgenge qar da däulet, mūz da säulet

Turizmnıŋ jalpy jaǧdaiyna qaraǧanda, qazır qysqy turizm­nıŋ aiaq alysy öte tez. Äsırese, qysqy sport türlerımen qatar, qysqy köŋıl aşu şaralaryn ötkızuge tiımdı öŋırlerdıŋ turizmı türlenıp keledı. Mysaly, Şyŋjaŋ (Qytai) «Qysqy saiahatty damytu» taqyryby aiasynda är aimaq, audan, qalalar jergılıktı erekşelıgıne qarai qysqy balyq aulau merekesı, şaŋǧy merekesı, at şanamen saiahattau merekesı siiaqty qysqy saiahat festivaldaryn jyl saiyn ötkızıp, aqparat qūraldary arqyly ügıttep otyrady. Mūndai şaralar, bır jaǧynan, ışkı saiahatty damytuǧa serpın berse, ekınşı jaqtan, qazaqtyŋ qar şaŋǧysyn tebudı, at şanasyna otyryp saiahattaudy qyzyq köretın şeteldık turis­terdıŋ qysta Şyŋjaŋǧa aǧyluyna jol aşty. Bızde osy mümkındık joq pa?
Şynyn aitsaq, Qazaqstan qalyŋ qardy, aq süŋgını, kök mūzdy turizmnıŋ kädesıne jarata almai otyr. Qarjy bölınse, qytailyqtar jasaǧan at şanany, tau şaŋǧyny bızdıŋ şeberler jasai almai ma? Kerek deseŋız, el şanaǧa at qossa, Şyǧys Qazaqstan oblysynda bızdıŋ būǧyny şanaǧa üiretuge mümkındıgımız bar. Saiatşylyq merekesı arqyly da köp turistı tartuǧa bolady. «Qazaqstannyŋ qysy da qyzyq» degen taqyryppen festivaldar ötkızse, ışkı turizm jandanar edı. Mūz oimalar jasap, äsem tabiǧatpen ūştastyru da turister üşın qyzyq. Ätteŋ, şyrşaǧa şaşqan şyǧyn, tiınge ketken teŋge tiıstı jerıne jūmsalmai tūr…

Sala qalai jandanady?

Halyqaralyq turizm ūiymynyŋ jaqyndaǧy mejesıne qaraǧanda, bolaşaqta jüzdegen mln adamnyŋ dünienıŋ är jerıne baryp saiahattau tolqyny köterıletın körınedı. Älemdık turizm bazarynyŋ damu betalysyna qaraǧanda, turisterdıŋ Fransiia, AQŞ, Mysyr siiaqty elderge bara beruden turizm şaruaşylyǧy endı-endı örkendep kele jatqan elderge baru jaŋa aǧymy paida bolǧan. Būl da Qazaqstan üşın ülken orai.
Ūly jıbek jolynyŋ boiyna ornalasqan Qazaqstannyŋ geografiialyq orny da erekşe. Turizm şaruaşylyǧy damyǧan Qytaimen şekaralaspyz. Qazaqstan turizmı üşın Qytai – eŋ ülken bazar. Tolyqsyz sanaqqa qaraǧanda, älemdegı turisterdıŋ basym bölıgın Qytai turisterı qūraidy eken. Qytai turizm ministrlıgı josparlaǧan Qytai–Orta Aziia elderı–Resei–Moŋǧoliia saiahat baǧyty jobasynda da Qazaqstan maŋyzdy orynda tūr. Şyǧys Qazaqstan, Jetısu öŋırlerınde bır kündık, üş kündık saiahat tüzımı kemeldendırılıp, turisterge jaqsy jaǧdai jasalsa, Qytai Şyǧys Qazaqstanmen şekaralas jatqan Altaidyŋ, Jetısu jerımen jalǧasyp jatqan Ile alqabynyŋ turizmın damytu üşın «Altai men Ilege saia­hattai kelseŋız, Qazaqstannyŋ äsem jerlerıne de saiahattap bara alasyz» dep bızdıŋ turizmnıŋ ügıtın özı-aq jasaidy. Onyŋ üstıne, saiahat jasau men tamaq jeudı ömırdıŋ qyzyǧy dep bıletın Qytai turis­terın Qazaqstannyŋ zalalsyz, taza taǧamdary men organikalyq azyqtary bırden bauraidy.
Qytai turisterın tartudy ait­saq, qazaqstandyqtardyŋ köbı elımızde Qytai köbeiıp ketpei me dep küdıktenedı. Būl arada saia­sat pen turizmdı şatastyrudyŋ eşqandai keregı joq. Älemde turis­terdıŋ köp keluınen ziian tartyp, eldıgınen aiyrylǧan eşkım joq. Tek sol elden keletın keibır saiahatşynyŋ tabiǧatty aialau, tarihi mūralardy qorǧau, orta tazalyǧyn saqtau tanymdary tömenırek demesek, Qytai turisterınen tartynudyŋ qajetı joq.
Qazaqstanda saiahatty damytudyŋ alǧyşarty – turizm salasynyŋ ügıtın küşeitu. Äsırese, ǧalamtorǧa saiahatty ügıtteitın videolardy, fotosuretterdı, jazba materialdardy aǧylşyn, orys, fransuz, qytai, arab tılderıne audaryp salu kerek. Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ saitynda mūndai materialdar bar bolǧanymen, onyŋ köbı jansyz, turis­terdı bauraityn deŋgeide emes. Sondyqtan şetelde Qazaqstan turaly sapasy joǧary poligrafiialyq jäne audio-video jarnama materialdaryn belsendı türde taratu qajet.
Elımızdıŋ körkem jerlerın jūrtqa tanystyru maqsatynda fotosuret, qysqametrajdı tüsırılımder baiqauyn ötkızıp, turistık oryndardyŋ basty erekşelıgın, salt-sana, mädenietke qatysty tüiınderın körnekılendıruge den qoiu kerek. Bız eskermei otyrǧanymyzben, būl – älem elderınıŋ turizmdı ügıtteude paidalanǧan ortaq täjıribesı.
Ərine, turisterdıŋ bärı de tek köŋıl köterumen şektelmeidı. Qaita tūmsa tabiǧat, tylsym qūbylys, ǧajaiyptar, täuekelder, būryn-soŋdy bolmaǧan jaŋalyqtar, öz elderınde bola bermeitın erekşe jaǧdailar da olardy bauraidy. Sondyqtan turizmdı damytu üşın turistık öŋır turaly romantikalyq tüsınıkterdıŋ qalyptasuyna airyqşa män beru kerek. Qytai siiaqty tym qatty äsırelemesek te, Qazaqstannyŋ syrly jerın tılsımdendırıp körsetudıŋ turisterdı baurau quaty erekşe. Mäselen, Qanas kölındegı (Qytai, Şyŋjaŋ) qūbyjyqty köruge jylyna neşe jüz myŋ turist keledı. Anyǧynda, būl kölde qūbyjyqtyŋ köleŋkesı de joq. Bar bolǧany – Qytaidyŋ turisterdı tartu üşın şyǧarǧan qulyǧy ǧana. Är jyly turister azaia qalǧan kezde bır saiahatşyǧa qyzyl balyqtardyŋ su betınde tobymen oinap jürgen körınısın alystan fotoǧa tüsırtedı de, «oibai, Qanastan taǧy da qūbyjyq baiqaldy» dep BAQ betterınde şulatady. Mūny şyn körgen turister qūbyjyq köru üşın Qanasqa qarai aǧylady. Bız turisterdı būlai aldamasaq ta, Qazaqstannyŋ hikmetke toly jerlerı az emes. Endıgı mäsele sony erekşelık retınde jarqyratyp körsetude tūr.
Turizm damysa, qyzmet etu salasynyŋ damu örısı keŋeiedı. Qatynas salasynyŋ kırısı artyp, qonaqüilerdıŋ, köŋıl köteru oryndarynyŋ, dämhana, meiramhanalardyŋ, sauda-sattyq oryndarynyŋ saudasy arta tüsedı. Sondyqtan turizmdı damytuda tiımdı detaldardy ūtymdy paidalanudyŋ paidasy köp. Mäselen, Dimaş Qūdaibergen – Qazaqstan ügıtın jasaudaǧy eŋ ülken brend. Sebebı Dimaş arqyly Qazaqstanǧa nazar audarǧan adam az emes. Sondyqtan Qazaqstandaǧy äigılı saiahat oryndarynda Dimaştyŋ än keşterın ötkızıp, oǧan şetelden körermen şaqyrudy da nazardan qaǧys qaldyrmaǧan dūrys.
Qazaqstanda vizalyq jäne kedendık räsımderdı barynşa oŋailatyp, elektrondy viza jüiesın jappai ıske qosatyn kez jettı. Būl şara şeteldık turisterdıŋ Qazaqstanǧa keluındegı kedergılerdı azaitady. Syrtqy saiahatty jandandyrady.
Al jastar turizmın damytudy bastauyş mektepten bastap qolǧa alu kerek. Qazaqstannyŋ balalary aldymen öz Otanynyŋ körkem jerlerımen tanysu üşın mındettı türde el ışı saiahatyn ūiymdastyru kerek. Balalardy salauatty ömır saltyna, tuǧan ölkenı tanyp-bıluge jeteleitın būl jobaǧa qarjynyŋ tūsau bolary anyq. Alaida QR Mädeniet jäne sport ministrlıgı men Bılım jäne ǧylym ministrlıgı aqyldasyp şeşse, būl da maŋyzdy mäsele.
Qysqa merzımdı saiahatty damytudyŋ jaŋa jobasyn jasaudyŋ qajettılıgı zor. Qazaqstanda qysqa merzımdı turizm mülde damymaǧan. Gonkongtan Almaty arqyly Europa elderıne ūşatyn saiahatşylardyŋ Almatyda 72 saǧat aialdauyna bolady. Sol kezde olar Almatyny aralaudyŋ ornyna ūşaqpen Özbekstanǧa baryp 2 kün saiahattap, üşınşı künı Almaty arqyly Europaǧa ūşyp ketedı eken. Nege? Olardyŋ aituynşa, Almatyda tabiǧattan basqa köretın eşteŋe joq. Mıne, jūrttyŋ aru Almatyny aralamai, ala taqiialy aǧaiyndardyŋ elıne attanyp ketetındıgınıŋ basty sebebı – osy. Äigılı «Altyn adam» Almaty ırgesınen tabylǧan joq pa?
Qysqasy, şetel sarapşylary aitqandai, Qazaqstan basqa elderden erekşelenıp tūratyn turizm jüiesın qalyptastyrmai, turizm salasynda öz ülesın ala almaidy.