Ötken jyly şıldenıŋ ortasynda bauyrlas Türkiia elınde bolǧan töŋkerıs äreketı älem nazaryn özıne audaryp edı. Bülıkşılerdıŋ äreketın qoldamaǧan qarapaiym halyq köterılıp, qaruly laŋkesterge qarsy tūryp, elın, memleketın jäne konstitusiialyq qūrylymyn batyldyqpen qorǧady. 250 adamnyŋ janyn qiyp, 2195 adamnyŋ auyr jaraqattanuyna jol bergen jäne eldıŋ bolaşaǧy synǧa tüsken sätterde türık halqy öz taŋdauyn jasady. Barşa türkı jūrtyn alaŋdatqan ahualǧa qatysty Türkiianyŋ Qazaqstandaǧy Tötenşe jäne Ökılettı Elşısı Nevzat Uianyk myrzamen kezdesıp, pıkırın bılgendı jön kördık.
– Qūrmettı Elşı myrza, özıŋızben osydan bır jyl būryn sūhbattasqan edık. Odan berı Türkiia Respublikasynda bırqatar saiasi oqiǧalar oryn aldy. Beibıt tūrǧyndardyŋ ǧūmyryn qiyp ketken terrorlyq äreketterdı saraptai otyryp, bauyrlas memlekettıŋ bügıngı tynys-tırlıgıne şolu jasap ötseŋız.
– FETO-nyŋ qandy töŋkerıs äreketınen keiıngı ötken bır jyl ışınde Türkiia memleketı tūraqtylyǧyn, barşa halqymen jūmyla otyryp bırlık jäne tūtastyǧyn odan saiyn nyǧaityp, osyndai satqyndyq pen basyp alu äreketterıne batyldyq jäne tabandylyqpen qarsy tūra alatyndyǧyn däleldep berdı.
Özıŋız bıletındei, 15 şılde künı Fetullah Gülennıŋ basqaruymen oǧan baǧynyşty laŋkester tarapynan jauyzdyqpen jasalǧan äskeri töŋkerıs äreketı boldy. Özın «älemnıŋ imamy» etıp jariialaǧan Gülennıŋ ızbasarlary ūlttyq parlamentımızdı, Prezident saraiyn, astanamyzdy bombalap, qarusyz halyqqa tankımen qarsy şyǧyp, ūşaqtardan oq jaudyryp töŋkerıs äreketın jasady. Būl türık demokratiiasyna jäne konstitusiialyq qūrylymyna qarsy anaiy şabuyl bolatyn. Prezidentımızdıŋ ündeuımen halqymyz köşege şyǧyp, otan üşın janyn qūrban etuge daiyn ekendıkterın bükıl älemge körsettı. Osy laŋkestık şabuyldyŋ ızın ala Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı bızdıŋ elımızdıŋ Prezidentımen telefon arqyly habarlasyp qoldau bıldırdı. Töŋkerıs äreketınen keiın köp ūzamai, 2016 jyldyŋ 5 tamyzynda elımızge alǧaş kelgen şeteldık memleket basşysy retınde Nūrsūltan Nazarbaev resmi sapar jasady. Osyndai qaraly künde bauyrlas el Qazaqstannyŋ äuel bastan körsetıp kele jatqan qoldauyn Türkiia halqy men ükımetı ūmytpaidy.
– BAQ arqyly elde bolyp jatqan jaǧdailarǧa qaraǧanda, oqiǧaǧa qatysty bırqatar tergeu jūmystary jürgızıldı ǧoi.
– Osy aralyqta, sätsız aiaqtalǧan äskeri töŋkerıs äreketıne qatysty keŋ kölemdı äkımşılık, qylmystyq jäne qūqyqtyq tergeu jūmystary jürgızılıp, töŋkerıs äreketın ūiymdastyruşylary anyqtaldy. Būl jūmystar memleketımızdıŋ demokratiialyq, qūqyqtyq tärtıbıne säikes jürgızılıp jatyr. Sot jäne äkımşılık organdary tarapynan jürgızılgen tergeu jūmystarynda jauyz äskeri töŋkerıs äreketıne qatysy joq ekendıgı anyqtalǧan 30 myŋnan astam memlekettık qyzmetker jūmystaryna qaita alyndy, töŋkerıs äreketınen keiın jabylyp qalǧan mekemelerdıŋ üş jüzı qaitadan aşyldy.
Jürgızılgen sot tergeu jūmystarynda jäne sottau kezınde qolǧa tüsken aqparattar men tüsınıktemelerıne qaraǧanda FETO laŋkestık ūiymy 40 jyl boiy şyn piǧyldaryn jasyryp barlyq memlekettık organdarǧa enıp, memlekettıŋ tūtastyǧyna jäne halqymyzdyŋ bırlıgıne nadandyq jäne adamgerşılıkke jat ıster jürgızgenı anyqtaldy. Ökınışke qarai, bılım beru mekemelerı, būqaralyq aqparart qūraldary, azamattyq qoǧam ūiymdary jäne biznes salasynda qūrylymdar aşyp ūzaq uaqyt boiy osy qandy äreketke daiyndalǧandary anyqtaldy. Būl oqiǧa ışten ırıtkı salǧan jat piǧyldy FETO laŋkestık ūiymynyŋ betperdesın aşyp berdı.
Türık halqy el bırlıgı, tūraqtylyǧy men konstitusiialyq demokratiia tärtıbın qorǧauda tabandylyqpen äreket etıp, osy jolda kerek bolsa jan beruge aianbaityndaryn körsettı. Bır jyl būryn bolǧan osy qandy äreket jäne osyǧan ūqsas oqiǧalardyŋ taǧy da qaitalanbauy üşın konstitusiialyq qūrylym jäne qūqyq şeŋberınde äreket ete otyryp qajettı şaralardy qabyldaudamyz.
Mälım bolǧandai, FETO-nyŋ jauyzdyqpen jasalǧan äskeri töŋkerıs äreketı elımız ben memleketımızdıŋ tabandylyǧymen sol künı toqtatyldy. Türkiia – aimaqtaǧy jäne älemdegı tūraqtylyq araly retınde eŋ qauıpsız memleketterden bırı. Jyl saiyn 30 millionnan astam turistı jäne şeteldık qonaǧymyzdy kütıp alyp, qauıpsızdıkterı üşın qajettı şaralardy qataŋ türde qamtamasyz etudemız.
– Türkiia Respublikasymen körşıles memleket Siriiada bolyp jatqan qaqtyǧystar eldıŋ äleumettık, ekonomikalyq jäne saiasi jaǧdaiyna eleulı yqpalyn tigızıp jatyr ǧoi. Onyŋ beibıt jolyn, oŋ şeşımın ızdegen Astana prosesınıŋ mümkındıgın qalai baǧalaisyz?
– Jetı jyl boiy jalǧasyp jatqan Siriiadaǧy qaqtyǧystardyŋ toqtatylyp, alauyzdyq beibıt jolmen şeşım tabuy, DAİŞ, Kürdıstan jūmysşylar partiiasy siiaqty laŋkestık ūiymdarymen küres, bosqyndar mäselesınıŋ jaǧdaiy halyqaralyq qoǧamnyŋ ortaq tüsınıstık jäne yntymaqtastyǧymen juyq arada şeşıluı tiıs mäseleler. Türkiia öz mümkındıkterımen 3 millionnan astam siriialyq bosqyndy jetı jyl boiy panalatyp otyr.
Türkiia men Qazaqstannyŋ älemde jäne aimaqta bolyp jatqan qaqtyǧystar men alauyzdyqtardy beibıt jäne dialog joldarymen şeşude tüsınıstık bıldıru müddesı bır arnada toǧysady. Osy oraida Siriiadaǧy daǧdarystyŋ tez şeşıluıne jäne qaqtyǧystardyŋ toqtatyluyna jol aşatyn, BŪŪ qamqorlyǧymen Jeneva prosesıne qosymşa kelıssözder retınde Astana prosesınıŋ de maŋyzy erekşe. 5 şıldede besınşı kezdesu ötıp, oq atudy toqtatu rejimın bekıtu maqsatynda qaqtyǧystyŋ beibıt jolmen şeşıluıne yqpal etude. Būl kelıssözderdıŋ Qazaqstanda ötkızıluı Qazaqstannyŋ diplomatiia salasyndaǧy därejesın köterude.
Özımız ömır sürıp jatqan kezeŋnıŋ kürdelılıgıne qarmastan, jasampazdyq jolymyzdan jaŋylmastan alǧa ozuymyz kerek. Qazaqstannyŋ EKSPO-2017 halyqaralyq körmesın sättı ötkızuıne quanyştymyz. Körme alaŋyndaǧy türık pavilony keluşılerdıŋ qyzyǧuşylyǧyn oiatuda. Körmedegı Türkiia pavilonynyŋ aşylu saltanaty ekı eldıŋ joǧary därejelı ökılderınıŋ qatysuymen öttı. Türkiia EKSPO körmesıne tūraqty energetika jolyndaǧy «Jahandyq sinergiia» taqyrybymen qatysuda. Türkiianyŋ energiia resurstaryn jetkızuşıler men energetika naryǧynda geostrategiialyq tūrǧydan energiia ortalyǧy ekendıgınen habardar etetın pavilonymyz barlyq qonaqtarǧa esıgın aiqara aşady.
Üstımızdegı jyldyŋ 20 şıldesınde EKSPO körmesı aiasynda «Astana» konsert zalynda «Qazaqstan – Türık dostyq äuenderı» konsertın ötkızemız. Osy mümkındıktı paidalanyp, barşa qala tūrǧyndary men qonaqtaryn konserttı bırge tamaşalauǧa şaqyramyn. Al 10 tamyzda EKSPO aiasynda Türkiianyŋ ūlttyq künı ötedı. 8-9 tamyzda Qazaqstan-Türkiia ükımetaralyq yntymaqtastyq keŋesı men ekı eldıŋ Iskerlık keŋesınıŋ otyrystaryn ötkızu josparlanuda. Sonymen qatar, EKSPO körmesınıŋ soŋyna taman İslam yntymaqtastyǧy ūiymynyŋ Bılım jäne tehnologiia sammitıne elımız qatysady dep kütılude.
– Äŋgımeŋızge rahmet!
Sūhbattasqan:
Aigül UAISOVA
