Quanyş pen qaiǧy almasqan ömırde qazaqtyŋ qazynaly toiy da köp, asy da, şükır, jeterlık. Ärine, quanyşty bölısseŋ köbeietını, qaiǧyny bölısseŋ azaiatyny ras. Toi tuysqan, aǧaiyn-jegjattyŋ arasyndaǧy bereke-bırlıktı nyǧaitatyn ızgı qadam, jaqsy niet, igı dästür ekenı de bärımızge mälım. Bıraq «Toi-tomalaq – uaqytqa obal-aq» dep Qadyr Myrza Älı aqyn aitpaqşy, qazaq toiynyŋ qairan uaqyttyŋ qadırıne älı künge jete almai kele jatqany da ras.
Auyr halde jatqan kısınıŋ köŋılın sūrau, quanyşta da, qaiǧyda da adamnyŋ janynan tabylu – qanymyzǧa sıŋgen ädet. Onyŋ jaqsy tärbielık jaǧy bar. Bıraq taiaqtyŋ ekı ūşy bar sekıldı jahandanu zamanynda altynǧa baǧaly uaqytty ünemdep, qadırıne jetpesek bolmaityny taǧy bar. Sürınıp-qabynyp toi-jiynnan qalmai jürgende bala tärbiesız, üi qarausyz, özıŋdı damytu şet qalmasyn degen oi mazalaidy bızdı. Qazaq sol sebeptı de «as – attynykı, toi – tondynykı» degen.
Ūltymyz bügın jol aiyryǧynda tūr. Adastyrmaityn joldy taŋdauymyz kerek. Ol jol – ūlttyq qūndylyq joly. Ūlttyq qūndylyq ūltty qūrmetteuden bastalady. Ūlttyŋ jaŋa sapasyn qalyptastyru maqsatynda jastarǧa dūrys jol körsetıp, ülgı boluymyz tiıs. Olardyŋ boiynda otanşyldyq, ünemşıldık qasiettı qalyptastyru asa özektı.
Myna mysaldy qarasaŋyz, bızdegı toi jasaudyŋ bäsekege ainalǧanyn aiqyn aŋǧarasyz.
Körşı apammen aulada otyrǧanda estıgenım, tuǧan sıŋlısı kelın tüsırıp jatyr eken.
«Toi jasauǧa 2,5 mln teŋge nesie alyp jatyr. Özderınıŋ jinaǧan 2,5 mln teŋgesı qyzdyŋ qalyŋ malyna, sütaqysy, taǧatyn altyn syrǧasy, qūdalarǧa kigızetını, syi-siiapaty, özderınıŋ kietın kiımderı, anau-mynauy bar. Qūdalyqty qospaǧanda, osy şyǧyn ketken… Endı toidyŋ özıne 2,5 mln teŋge nesie alyp jatyr. Betaşardy qosyp ötkızedı. Ol şyǧyndy ötei alsa maqūl. Qūdalyǧy bar. Qūdalyqty tuystar köteredı ǧoi. Qazır ūn qymbattaǧaly toihanalarda baǧa özgergen ǧoi. Kelın tüsıretın otbasynyŋ qorjynynda 5 mln teŋgesı bolsa, qaryzdanbai barlyq şyǧynyn ötei alady eken. Al jiǧan-tergenı az ǧana otbasy qanşama… «Nesie alyp toi jasaidy» dep beker sögesızder-au osy» deidı Rauşan Jakeşbai.
Abai aitqan ösek, ötırık, maqtanşaq, beker mal şaşpaq siiaqty ǧadetterden aulaq bolu qajettıgı älı de özektı, älı de kün tärtıbınen tüsken emes. Memleket basşysy biylǧy Joldauynda ünemşıldık turaly da aitqanyn bılemız.
– Ūlttyŋ jaŋa sapasyn qalyptastyru elımız üşın airyqşa maŋyzdy. Ärbır azamatymyz, äsırese, jastar eŋ jaqsy qasietterdı boiyna sıŋıruı qajet. Onyŋ bärı bırıgıp, bırtūtas qoǧamdyq qasietke ainalady. Ärkım otanşyl, bılımpaz, eŋbekqor, tärtıptı, adal, ädıl, ünemşıl ärı janaşyr bolsa, alynbaityn asu joq. Abaidyŋ «Tolyq adam» ılımınen bastau alatyn «Adal azamat» tūjyrymdamasynyŋ tüpkı mänı – osy, – dedı Prezident.
Sol ünemşıldık, beker mal şaşpaqtan ada bolu, qanaǧat mäselesı qazır de özektı. Mäselen, Abai özınıŋ äkesı – qazaqtyŋ körnektı qairatkerı, aǧa sūltan Qūnanbaidyŋ asyn ötkızbegen, oǧan ketetın şyǧyndy eseptep, Semeide oqyp jürgen balalarǧa stipendiia esebınde bergen eken. Sondyqtan ünemşıldıkke ūmtylyp, ǧylym men bılımge qol sozu ūlttyŋ jaŋa bolmysyn, jaŋa biıgın aiqyndai tüserı dausyz. Būrynnan kele jatqan ūlttyq qūndylyǧymyz, ūlttyq kodymyzdy qaita bır qarap, tarihymyzǧa köz salyp, keregın kädege jaratyp, kerek emesın qaldyryp, alǧa ūmtyluymyz qajet. Ömır qajettılıgı, zaman tudyrǧan talap osyndai. Al äzırge toiǧa baryn şaşu, nesie räsımdep, qaryzǧa batu jaǧdaiy azaiar emes. Tuysy men aǧaiynynan, dosynan asyp toi beru qazaq üşın zor märtebe bop tūr.
Juyrda bır tanysym qyzyn ūzatty. Ekı jaq ortaq kelısımge kelıp, jūrt sekıldı şaşylyp toi jasaǧanşa, sol qarjyny jastarǧa baspana aluǧa jūmsaiyq dep şeştı. Syrǧa salu, syi-syiapat jasau qyz şaŋyraǧynda öttı de, qūdalyq, tättı şaiǧa arnalǧan dastarqan meiramhanada şaǧyn ortaǧa ǧana jaiyldy. Qyz malynyp qamzol, säukele kiıp, qymbat makiiaj jasaǧan joq, qarapaiym, yŋǧaily appaq köilegımen jürdı, keterde şeşesı daiyndaǧan qazaqy stildegı oiuly şapandy, ädemı oramaldy iyǧyna ılıp kete bardy. Jıgıtke de oiuy bar ädemı şapan syiǧa tartu ettı. Şaǧyn qyz ūzatuy keremet öttı, oiyn-tılek, bi, qaljyŋǧa toly jiyn – toi ataulyǧa osyndai reforma kerektıgın körsettı. Ysyrapşyldyqtan arylatyn kez jettı!
