Astanadaǧy Ūlttyq muzeide «Ortalyq Aziia men Kavkazdaǧy dästürlı toqyma önerı – Ūly Jıbek jolynyŋ mūrasy» atty körme ötude. Oǧan Sankt-Peterburgtegı Orys etnografiialyq muzeiınıŋ qūndylyqtary qoiylǧan. Būl – Qazaqstan men Reseidıŋ ekı ırı muzeiınıŋ arasyndaǧy alǧaşqy bırlesken joba. Körmege «Astana aqşamy» gazetınıŋ tılşılerı de baryp, ötken tarihtan syr şertetın mūralardy körıp qaitty.
Bügıngı taŋda jaŋarǧan Ūly Jıbek joly tırşılıktıŋ barlyq salasynda, onyŋ ışınde mädeniet salasy boiynşa da halyqaralyq qatynastardyŋ damuyna erekşe serpın berıp keledı. Ondaǧan ǧasyrlar boiy qos qūrlyqty jalǧastyrǧan būl jol bızdıŋ zamanymyzdan būrynǧy II-I ǧasyrlardan bastap Aziia men Europanyŋ arasyn jalǧastyruşy köpır, iaǧni, Şyǧys pen Batysty bailanystyruşy jelı boldy. Ūly Jıbek jolynyŋ sauda joldarynyŋ sılemderı XX ǧasyrdyŋ basyna deiın saqtalyp keldı, tıptı, Resei, Qazaqstan jäne Orta Aziianyŋ qalalary men eldı mekenderın bailanystyryp otyrdy.
Atalmyş körmede qazaq būiymdarymen qatar, türkımen, täjık, äzerbaijan, abhaz, qyrǧyz, armian, şeşen ūlttarynyŋ 400-den asa jädıgerlerın tamaşalauǧa bolady. Olardyŋ arasynda qūral-saimandar, kiım-keşekter, üi būiymdary, kölık jabdyqtary, mata ülgılerı, kılemder men kesteler, üilenu toiy men islam dınıne qatysty zattar bar. Sonymen qatar, Orys etnografiialyq muzeiınıŋ qorynda Qazaqstan tarihyna qatysty dünieler de jeterlık. Körmege qoiylǧan kiız üi, at äbzelderı, kılemder – osynyŋ dälelı.
Ūly Jıbek joly köp halyqtardyŋ mädenietın tüiıstıruımen bırge, olardyŋ tabiǧi erekşelıkterın anyqtauda da maŋyzdy qyzmet atqardy. Mäselen, kılem toqu stanogy, kılem tügın qyrqatyn qaişy, türlı taraqtar, er adam jeidelerı – türkımen jūrty tūtynǧan būiymdar. Al toqyma qaişy, jıbektı orauǧa arnalǧan şyǧyr, matany jyltyratuǧa arnalǧan qūral – özbek halqyna tiesılı. Bır qyzyǧy, būl dünielerdıŋ eşqaisysyn öŋdeu qajet bolmaǧan. Barlyǧy da sol qalpynda saqtalypty. Sondyqtan da körmege qyzyǧuşylardyŋ qatary köbeie tüsude. «Mūndaǧy jädıgerler Orta Aziia men Kavkaz tūrǧyndarynyŋ kündelıktı tūrmys-tırşılıgın köz aldymyzǧa elestetedı. Būrynǧy zamandaǧy däuırler men mädenietterdıŋ bır-bırımen bailanysyn sezınuge mümkındık beredı» deidı körme qonaqtary.
Orys etnografiialyq muzeiı ūiymdastyrǧan körme 1 qyrküiekke deiın jalǧasady. Atalmyş muzeidıŋ 100 jyldyq tarihy bar. Ol orys muzeiınıŋ etnografiialyq bölımı retınde imperator II Nikolai pärmenımen onyŋ äkesı imperator III Aleksandrdyŋ amanatyn oryndau jäne ony este qaldyru üşın qūrylǧan. İmperator jäne onyŋ otbasynyŋ basqa müşelerı alǧaşqylardyŋ bırı bolyp qor qalyptastyrdy. Romanovtar üiınıŋ jekelegen zattarynyŋ kolleksiialary bölımnıŋ jinaǧyna kırdı. Muzei 1991 jyly Resei Federasiiasy halyqtary mädeni mūrasynyŋ asa qūndy nysany retınde memlekettıŋ nazaryna alyndy.
Erkejan SÄTIMBEK
