Aldaǧy aida ǧasyrlyq tarihynyŋ şejıresın aşatyn «Arqa ajary» gazetınıŋ biık belesıne äŋgımemızdıŋ sätı men mänı orailas kelıp otyr. Ötken däuırdıŋ jetpısınşı jyldary «Kommunizm nūry» atalǧan basylymnyŋ tynysyna jaŋa lep ılestıre kelgen basşysy İbragim Qaparov aǧamyz ortamyzda bolǧanda 90 jasqa toluy gazettıŋ mereilı merekesımen bırge jarasymdy bolar ma edı, şırkın, dep öşpestei saqtalyp qalǧan jarqyn beinesın saǧyna eske alasyŋ.
Qanatyndaǧylar janaşyrlyq közın körgen, jūmysqa talapşyldyq tälımın alǧan, ıskerlık qasietı men tura mınezdı batyldyǧyn ūmytpaidy. Bükıl Esıl öŋırıne būl kısını tanystyryp jatu artyq bolatyn. Belgılı esım edı. Jai ǧana belgılı emes, aty atalǧanda-aq, aimaqtyŋ beldı tūlǧasyn eske tüsırerlık esım boluy aqiqattyǧyn eleulı eŋbek joly aiǧaqtaidy. Sondyqtan ol kısıge qatysty keibır derekter arqyly tanystyrudy tolyqtyra ketken jön siiaqty.
Aqköl audanynyŋ Novorybinka selosynda jaryq düniege kelgen İbragim Qaparovtyŋ soǧys jyldarynda 26 jastaǧy jasöspırım kezınde Stepniak orta mektebınde tarih pen geografiia pänınıŋ mūǧalımı boludan bastalǧan qadamy Aqmoladaǧy №28 mektepte bastauyş synyptarǧa ūstazdyq etuge jalǧasqan eken. Jeŋısten keiıngı el ışındegı serpılıs, keleşekke zor ümıt odan da biıgırek maqsatqa ūmtyldyruy Semei pedagogikalyq institutynda oquǧa jetelegen. Ony bıtırgen soŋ bılımı de, täjıribesı de myǧym jıgıt bırden közge tüsıp, Qaraǧandy temırjoly Aqmola bölımşesınıŋ saiasi bölımı basşysynyŋ orynbasary bolǧan. Adamnyŋ qarym-qabıletıne orai ösuı de jyldam ǧoi. Araǧa jyl salmai jatyp Aqmola oblystyq komsomol komitetınıŋ üşınşı hatşylyǧyna köterıluı, ıle bırınşı hatşy mındetın atqaruǧa ūlasuy kezdeisoqtyq emestıgın sol kezde basşy kadr taŋdauǧa, taǧaiyndauǧa talaptyŋ joǧary sanaluynan bılemız. Äsırese, tyŋ igeruge jan-jaqtan qaptap keluşılerge bailanysty jergılıktı jastardy köreneu közge ılmeu şaryqtap tūrǧan şaqtaǧy ortadan jarqyrap jaryp şyǧu qazaq aitatyn kökjaldyqtyŋ aiǧaǧy-aq.
Komsomol syndy synaq mektebınde ysylu arqasynda partiialyq qyzmetke tartyluy, alǧa ozuǧa ırkılıs bolmauy da qabıletıne sai senım ekenı anyq. Alpysynşy jyldar basynda Selinograd audandyq partiia komitetınıŋ ekınşı hatşysy qyzmetı jüktelse, köp ūzamai Qazaqstan Kompartiiasy Ortalyq komitetı Biurosynyŋ partiialyq organdar bölımınıŋ soltüstık oblystar boiynşa jauapty ūiymdastyruşysy bolady. Būdan soŋ Selinograd oblystyq partiia komitetı ügıt jäne nasihat bölımınıŋ meŋgeruşısı mındetın on jyldan astam atqarady. Öŋırdıŋ ideologiialyq jetekşısınıŋ bırı boldy. Sol uaqytta, eludegı naǧyz kemel kezınde, odan da joǧary lauazymǧa laiyqty bolsa da, aiaq astynan «Kommunizm nūry» gazetı redaktoryna auystyryluy, odan keiın «Bılım» qoǧamy töraǧasynyŋ orynbasarlyǧyna ysyryluy osy künge deiın tüsınıksız bolyp qaldy.
Bız bılgen İbragim Qaparūly täjıribesı de, tanymy da mol azamat edı-au. Basylym ardagerı Seiıtjan Sadautegınıŋ estelıgınde «Oblystyq «Selinogradskaia pravda» gazetın jurnalistık mamandyǧy joq Aldoşin bırneşe jyl basqardy. İbragim ony kabinetıne şaqyryp alyp, gazettıŋ kelesı sanyn qalai şyǧaru jönınde aqyl-keŋes berıp jatatyn» dep jazǧanyndai, öz ısınıŋ ūŋǧyl-şūŋǧylyna jetık, parasat pen öjet mınez qonǧan, kısılık pen kışılık jarasqan, meiırımdılık pen qamqorşylyq esken beinelı adam bolǧanyna ony bıluşılerdıŋ eşqaisysy dau aita almas.
İbragim aǧamen alǧaşqy tanysu künı bügıngıdei köz aldymyzda. Oblystyq «Torǧai taŋy» gazetınde jūmys ıstep jürıp, el ışıne qarai juyqtaudy oilap, auylymyzǧa bır taban jaqyn Selinogradtaǧy töl basylymǧa ornalasudy armandauşy edık. Aldynda bır-ekı ret nietımızdı jetkızudegı şyǧaryp salma sözge tauymyz şaǧylyp qalǧan-dy. Jaŋa redaktor ıske kırısıptı. Jıgıtterdıŋ mınezdeuınşe, qataldau kısı syŋailyǧy sezılgenmen, nar täuekelge bel buyp, qabyldauǧa sūrandyq. Şynynda eskertılgendei me, äldeneden qajyǧandai köz janarynan qaitpaǧan uyttyŋ jarqyly öŋmennen öterlıktei qarap «Qūlaǧym sende. Şaruaŋdy ait»» dedı bırden qatqyldau ünmen.
Şaruamyzdy şala-şarpylai tüsındırgendei boldyq. Hatşy qyzǧa «Torǧai taŋy» redaktorymen tıldesuge tapsyrma bergen bette jalǧastyra qoiyldy. Söilesken soŋ «Torǧaiyŋa bar da, tez qait bala. Şaşyŋ būira eken, būiralata tüstırmeitın şyǧarsyn» dedı suyq tüsı säl jylyp. Şeşımıne quandyq, talabyn tüsındık.Redaksiiada kılt özgerıster baiqalady. Būrynnan da beldı basşynyŋ bedelı arqasynda qyzmetkerlerge bırneşe üi berıluınıŋ bızge de şapaǧaty tidı. Olardyŋ būrynǧy qonystary ını ärıptesterı otbasylaryna auysty. Tört bölmelı päterge jailanǧan Mailybaev aqsaqaldyŋ on bala örbıgen qūtty şaŋyraǧy enşımızge būiyrdy.
Bosa-bolmasyn, redaksiianyŋ bet-beinesı jaqsaryp jatty. Bölmeler syrlanyp-äktelıp, jaŋa jihazdarmen sändendı. Jihaz demekşı, ärıptesımız Jylqybai Jaǧyparūly «Tırşılıkten» tamyr tartqan» atty maqalasynda mynadai aiǧaq aitady. «Bırde tüskı asqa bara jatqan Jaqsylyq Jünısov ekeumızdı İbragim Qaparov ūstap aldy. Qara tory jüzı alabūrtyp, tym aşuly eken. Ol bızdı «Dom Sovetovtyŋ» ışkı aulasynda tūrǧan, qoraptary älı būzylmaǧan jap-jaŋa jihazdardyŋ qasyna alyp keldı. «Mynalar «Selinogradskaia pravdaǧa» berılgen körınedı. Qazaq redaksiiasy künı bügınge deiın eluınşı jylǧy üstel, oryndyqtarmen otyr. Būl ne degen alalau! Men qaityp kelgenşe, eşkımge bermei ūstap tūryŋdar» dedı de, oblystyq partiia komitetıne kırıp kettı. Köp keşıkpei İbragim aǧa kelıp, jarty jihazdy «Kommunizm nūryna» kırgızdırttı». Redaksiia müddesı üşın neden de aianbaudyŋ aiqyn bır mysaly osy emes pe!
Gazet mazmūny maŋyzyn köteruge airyqşa küş saluy da kökeide sairap tūr. Nege deseŋız, būl rette äsırese, bızdıŋ bölımge, iaǧni Rafyq Fazylov aǧa jetekşılık etuşı önerkäsıp jäne transport bölımıne jük köp tüsken-dı. «Eroziiaǧa tosqauyl» atty aidar aşylyp, şaŋ-topyraq basqan, aram şöp qaulaǧan, dändı daqyldar ösuı älsız jerlerdı müldem jaramsyz qaldyruǧa ūşyrata bermeu mäselesı köterıldı. Ony talqylauǧa, ūsynys-pıkırlerdı ortaǧa saluǧa ǧalymdar men mamandar, öndırıs basşylary tartyldy. Alaida nesın aitasyz, olarǧa maqala jazdyrtu, materialdaryn ūiymdastyru oŋaiǧa tüsken joq edı. Bırazy qazaq gazetın kım oquşy edı degendei oşarylyp, aşyqtan-aşyq terıs ainaldy. Mäselen, «Qazaqselmaş» zauyty direktory äŋgımelesuge uaqyty joqtyǧyn syltau etıp, ailar boiy sarsyltqany bar. Mūny estıgen redaktorymyzdyŋ ülken bır mäjılıste ony ornynan tūrǧyzyp qoiyp, rölı bırdei ekı partiialyq baspasözdıŋ bırın mensınbeu saiasatqa sai kelmeitının alǧa sala söileuınen keiın özı habarlasyp, keŋesıp tūratyn boldy. Maqalasy josparlanǧan avtorlarǧa materialdyŋ daiyn bolu merzımın redaktor qol qoiuymen hat jıberu jūmysymyzdy edäuır jeŋıldettı.
Syn maqalalardyŋ jiırek jazyluyn qadaǧalauy ötkırlıktı küşeittı. Ärine, syndy kım jaqtyrsyn? Ondaida tılşını qorǧansyz qaldyrmauy alaŋsyz ettı. Krasnoznamen audanynan mal azyǧyn daiyndaudaǧy saldyr-salaqtyq jaily «Şöp şaşylyp jatyr» degen maqalamyzǧa şu şyqqanda sol qaǧidadan taimady. Abyroi bolǧanda, aitylǧan jaidy qosa däleldeuşı fotosuretter qolymyzda saqtaluy daudyŋ ekpının basty. Audandyq partiia komitetınıŋ ökılı arnaiy suyt jetıp, qatelıkterın moiyndap, İbragim Qaparūlynan keşırım ötıngende «Menen emes, tılşıden keşırım sūraŋdar» dep bızge jıberuı märtebemızdı ösırıp tastauyn qalaişa ūmytarsyŋ.
Talant tanityn qasietı de bar edı. Bır baiqaǧannan jūmysqa qabyldap, keleşekterıne jol aşqan Säbit Bekseiıtov, Tölegen Ildebaev, Jylqybai Jaǧyparov jarysa jazyp, jaŋa tolqynnyŋ jalynyn jarqyratty.İbragim aǧa turaly syr şerte tüskende syrt közge suyqtau körıngenmen, jaidarylyq esıp tūruy az emes-tı. Bölmede bırge otyratyn tıkelei bastyǧym Rafyq aǧai ädette saǧat 11-de maujyrai bastaidy. Qalamyn ūstaǧan küiı, jazyp otyrǧandai qalypta ūzaq qalǧyp alady. Būl daǧdysyn bıletın boluy kerek, däl osy mezette aqyryn basyp kelıp, maŋdaidan şertıp kep jıberedı. Aiaq asty ūiqyǧa apalaqtap ūialǧan Räkeŋ endı qaitalamastai boluǧa bekıngenmen, künde solai. Künde solai şertılıp oiatylady. Ekeuı balaşa oiyndaryna özderı de mäz, bız de mäz.
Asyl aǧanyŋ zaiyby Mınuara Hamidullaqyzy Qaparovanyŋ da öŋır ömırındegı önegelı eŋbegı aituǧa tūrarlyqtai. Medisinalyq uchilişenıŋ direktory retınde densaulyq saqtau salasy bılıktı mamandarmen tolyǧyp otyruyna üles qosty. Meiırımdı jan baspahanadaǧy tüngı kezekşılıkterde redaktorymyzǧa telefon soǧa qalǧanymyzda
«Älı qol qoiǧan joqsyŋdar ma? Şarşadyŋdar-au, ainalaiyndar!» dep aiauşylyq bıldıruı jürek eljıretetın.
Uaqyt jaŋardy, zaman özgerdı. Bügıngı bıraz jūrt aimaq tarihynda ızı bar adamdar turaly bıle bermeidı. Esımderı köp atalmaityndary ūmytylyp barady. Közden ketkenmen, köŋılden ketpeuge laiyqtylarynyŋ bıregeiı, äŋgımemızdıŋ keiıpkerı İbragim Qaparov desek, közın köruşıler pıkırı mūny aiǧaqtai tüsedı. Osy kesek kısı ömır jolyndaǧy qiyn jäitterdı dūrys ūǧynu üşın qalam tartyp otyrmyz. Oblystyŋ ösıp-örkendeuıne qosqan ülesı eleusız qalmasa, baspasözın damytuǧa sıŋırgen eren eŋbegı baǧalansa, azamattyq qairatkerlıgı qadırlense degen nietten söz qozǧadyq. Qadırıne jetıp qaster tūtylar ardaqty tap osy İbragim Qaparov qoi, şırkın! Öz senımıne, öz paryzyna adal bolǧan, halqyna qaltqysyz qyzmet etken säulelı beinenı ūmytuǧa bolmaidy.
Aiqyn NESIPBAI
