Astana qalasynda jyl basynan berı 21397 qylmys tırkelıp, ötken jylmen salystyrǧanda
23 paiyzǧa tömendegen körınedı. Şahardaǧy jalpy kriminogendık ahual baqylauda bolǧanymen, bötennıŋ mülkın qoldy qylu azaimai tūr. Atap aitqanda, elordada jasalǧan barlyq qylmystyŋ 58 paiyzy päter tonau, qaltaǧa tüsu, ūialy telefondardy jymqyru, avtokölıkterdı aidap ketu siiaqty ūrlyq türı eken.
Poliseiler mūnyŋ sebebın elorda halqy sanynyŋ artuymen, syrttan keletın eŋbek migranttary men turisterdıŋ köbeiuımen jäne astanalyqtardyŋ äl-auqatynyŋ ösuımen bailanystyrady.
Qaptaǧan qaltaqaǧarlar
Būlardy köbıne «ūsaq ūrylar» deidı. Öitkenı qylmystyŋ mūndai türı jeŋıl nemese ortaşa auyrlyq sanatyna jatady. Tıptı suyqqoldy ūstalyp qalǧannyŋ özınde qoldy qylǧan zatyn qaitaryp berıp, taraptardyŋ tatulasuy boiynşa aiyppūlmen qūtylyp ketıp jatady.
Ötken on bır aida osyndai 1288 qylmys tırkelıp, «Artem» bazarynan – 122, «MEGA Silk Way»-den – 89, «Euraziiadan» – 68, «Han Şatyrdan» – 58, qoǧamdyq kölıkterden 72 ūialy telefon ūrlanǧan.
Sūǧanaqtardyŋ közderı nege ūialy telefondarǧa köp tüsedı? Onyŋ basty sebebı jastardyŋ salǧyrttyǧynda, ūqypsyzdyǧynda jatyr.
22 qazan künı «Han Şatyr» sauda, oiyn-sauyq üiınen «M» esımdı qyz balanyŋ Apple iPhone Xs Max 512GB Gold markaly baǧasy 620 myŋ teŋge tūratyn ūialy telefony qoldy bolady. Polisiia ūrylardy ızın suytpai qolǧa tüsırgenımen, osy ekı aralyqta qanşama adam dürbeleŋge tüsıp, jüikesın jūqartqany belgılı. Eger ol mūndai qymbat telefonyn qol sumkasynyŋ syrtqy qaltasyna jeŋıl-jelpı sala salmaǧanda mūndai keleŋsızdık bolmas pa edı?
Keibır qyzdardy aŋǧaldyǧy da opyq jegızıp jatady. «Artem» bazarynyŋ janynda «S» esımdı Aqmola oblysynyŋ tūrǧyny qaladaǧy Ekonomikalyq kolledjdıŋ studentınıŋ ūialy telefonynyŋ baǧaly ekenın baiqap, qolyna bes myŋ teŋge ūstatqanda bır qoŋyrau soǧuǧa ötınış jasaǧan. Söitıp, söilesken bolyp tūrǧanda ekınşı bıreu kelıp qyzdyŋ nazaryn bır sätke alaŋdatqan da, alaiaq telefonmen bırge közden ǧaiyp bolǧan.
Aita berse, mūndai qalta telefondaryn köpe-körıneu qoldy qylatyn faktıler qoǧamdyq kölıkterde de jetıp artylady eken. Al ainalyp kelgende, tek solardyŋ alty-jetı paiyzy ǧana aşylatyn körınedı.
Päter tonauşylardyŋ köbı syrttan keledı
Jyl basynan berı elordada 1771 päter ūrlyǧy tırkelgen. Jataqhana, hostel, jalǧa berıletın baspanalarda köbıne beinebaqylau kameralary bola bermeitının bıletın jymysqy qular közdegen maqsattaryna emın-erkın jetıp otyrǧan. Statistikaǧa jügınsek, bas megapolistegı 270 myŋnan asa päterdıŋ 4 myŋy ǧana arnauly dabyl qūrylǧylarymen qorǧalǧan bolyp şyqty.
Mıne, osyndai älsız tūsty anyq baiqaityn äkkı baukespeler jyl basynan berı 3122 ūrlyqqa tüsıp, 46 päterdı tügel üptep ketken. Ärı olardyŋ köbı basqa qaladan keletınder bolyp otyr. Mäselen, osy jyldyŋ mamyr aiynda Astanada 19 üige ūrlyqqa tüsken A.Qalymbergenov ūstalsa, mausym aiynda 12 päter tonaǧan S.Atyǧaev pen şılde aiynda 8 şaŋyraqty zar iletken jambyldyq E.Küzembaevtyŋ qylmystyq tobyna kısen salyndy.
Būlar – tek ūstalǧandary ǧana. Al ailasyn asyryp, qūqyq qorǧau qyzmetkerlerınıŋ qūryǧynan sytylyp ketıp jatqandary qanşama?! Būǧan da tūrǧyndardyŋ özderı sebepşı ekenın aitpasqa bolmaidy.
Mäselen, Jeŋıs daŋǧyly boiyndaǧy köp qabatty üilerdıŋ bırıne tapa-tal tüste ūry tüsken. Otbasymen demalysqa ketetının jalpaq jūrtqa jariialap ülgergen üi iesı esıkten attasymen, oŋai olja ızdegender onyŋ päterıne emın-erkın kırıp, noutbuk, teledidar men qymbat şeteldık kılemderdı ekınşı qabattan tereze arqyly tüsırgende, körşısı körıp tūryp, läm demegen.
Iz kesuşı mamandardyŋ aituynşa, elordada üige terezeden tüsu nemese säikes kıltterdı tauyp, esıktı aşu ädısı jiı kezdesedı eken. Būǧan deiın olar nysanaǧa alǧan üiın kem degende ekı-üş kün baqylap, zertteitın körınedı. Tıptı türlı syltaumen päterdıŋ esıgın qaǧyp, barlau da jasauy mümkın. Sondyqtan üige bögde adam kelıp qoŋyrau bassa, bırden saqtyq şaralaryn jasaǧan da artyq bolmaidy. Üidıŋ esıgıne dabylqaqqyş pen beinekamera ornatyp qoisaŋyz tıptı dūrys bolady.
Salǧyrttyq san soqtyrdy
Qalamyzda halyq sany ösıp, kölık qūraldary da köbeie tüsude. Qazır bas şaharda resmi tırkelgen 348 myŋ avtokölık bar. Olardyŋ 13 myŋy ǧana (4 paiyz) parking, avtotūraqpen qamtylǧan. Būǧan qosa elordaǧa täulıgıne 65-70 myŋ maşina syrttan kıredı. Mıne, osydan kelıp kölık qoiatyn orynnyŋ tapşylyǧy keiıngı kezde kürmeuı qiyn kürdelı mäselege ainalyp otyr. Köptegen jürgızuşıler amalsyz avtomaşinalaryn aulaǧa, jaryqsyz köşe boiyna qoiyp, ūrlyqqa özderı de sebepşı bolyp jatady.
Jyl basynan berı qalada tırkelgen 810 avtokölık ūrlyǧynyŋ köbı kölık ielerınıŋ salǧyrttyǧy saldarynan bolyp jatatyny anyqtalyp otyr. Keibır adamdar kölıkterıne qymbat dabyl qondyrǧylaryn ornatyp, soǧan sengendıkten, baǧaly zattaryn, aqşalaryn, tıptı altyn būiymdaryn maşinanyŋ salonyna tastap ketetın jailar kezdesedı. Būl öte qauıptı. Öitkenı mūndai dünielerdı äkkı ūrylardyŋ alystan sezetını anyq. Ärı bügıngı tehnologiianyŋ jetılgen zamanynda olarǧa avtokölıkterdıŋ qandai kürdelı qūlpyn aşu da onşa qiyndyq tuǧyzbaidy.
Osy jyldyŋ qyrküiek aiynda Manas köşesı boiyndaǧy üilerdıŋ bırınıŋ «R» esımdı tūrǧyny üi satyp alu üşın bankten alǧan qomaqty aqşasyn maşinasynyŋ ūsaq-tüiek saqtaityn ūiasynda qaldyryp ketıp, sol tünı kölıgıne tüsken ūrylardan opyq jegen.
Ärine, qala poliseilerı ūrlyqqa qarsy barlyq şaralardy qoldanyp jatyr. Audan äkımdıkterımen bırlesıp, tūrǧyn üilerdıŋ aulalaryna 5 myŋnan asa beinekamera ornatty. Aldaǧy uaqytta barlyq aulalar men köşe boiyna 13 myŋ beinebaqylau qoiu josparlanǧan.
Degenmen osy jūmystarmen qatar tūrǧyndardyŋ asa saqtyǧy, qyraǧylyǧy men ūqyptylyǧy da qajet-aq. Äitpese ūry-qarylar basyna bermek.
