ŪSTAZYMNYŊ ALDYNDA ÖZIMDI ŞÄKIRT SEZINEMIN

Jyl saiyn elımızde qazan aiynyŋ alǧaşqy jeksenbısınde qasiettı mamandyqtardyŋ bıregeiı, elımızdıŋ bolaşaǧy – jas ūrpaqqa bılım negızı men tärbie beretın, qandai qoǧam bolmasyn, onyŋ damyp, ılgerıleuıne zor üles qosatyn, ziialy qauym ökılderınıŋ qataryna jatatyn mūǧalımder merekesın atap ötu dästürımızge ainaldy. Mereke jaqyndaǧan saiyn qanşa jyl ötse de, alǧaşqy älıppenı ūstatqan jäne orta, joǧary synyptarda därıs bergen ūstazdarymyzdy saǧynyşpen eske alamyn. Äsırese, Şäizada Nūǧymanova, Mäjit Mürsälımov, Qabi Qylyşbaev, Sūltan Makentaev, Maǧauiia Nūrtazin, Älımjan Mäjitov siiaqty asyl da abzal ūstazdarymyzdyŋ beinesı osy künge deiın köz aldymyzda. Bılım ūiasyna «tarydai bolyp kırıp, taudai bolyp şyqqan» bızder üşın ūstazdyŋ eŋbegı telegei teŋız. Ūstazdaryna arnap şäkırtterı qanşama maqala, tolǧau, öleŋ-jyr, arnau kıtap jazyp, kinofilmder tüsırse de, ūstaz eŋbegı – ölşeusız, şäkırt üşın ötelmes boryş bolmaq.

Özım jarty ǧasyrǧa juyq ömırımdı qasiettı mamandyq – ūstazdyqqa arnasam, onyŋ 28 jylynda mektep basqardym. Menen keiıngı ını-qaryndastarym, jienderım menen ülgı alyp, ūstazdyq joldy taŋdady.
Bügınde Qarabatyr atam­nyŋ ūrpaǧynan taraǧan 26 ūstazdyŋ 478 jyl eŋbek ötılı bar. Bızdıŋ äulettıŋ qasiettı mamandyqty taŋdap aluyna joǧaryda atalǧan ūstazdarymnyŋ qajyrly eŋbegı ülgı boldy. 1961 jyly qazaqşa jetıjyldyq mekteptı bıtırgen soŋ, Petropavl qalasyndaǧy peduchilişenıŋ qazaq bölımıne tüsken edım. Ol kezeŋ Keŋestık däuırdıŋ «ūly derjavalyq saiasatynyŋ» uşyǧyp tūr­ǧan uaqyty edı. Elımızdıŋ sol­tüstıgınde bız siiaqty orystyŋ qalyŋ qaraǧaily nu ormany arasynda ösken jalǧyz bäiterektei qazaq jetıjyldyq mektepterın bıtırgen jasöspırımderdıŋ baratyn orta arnauly oqu orny tek osy peduchilişenıŋ qazaq bölımı bolatyn. Petropavl peduchilişesı soltüstık öŋırdıŋ baiyrǧy oqu oryndarynyŋ bırı edı, onda bolaşaǧynan ümıt küttırgen talai qazaq balasy bılım närımen susyndady. 1920 jyly «Qyzyl mūǧalımder» kursy bolyp aşylǧan alǧaşqy oqu orny 1922 jyly Aqmola guberniiasynyŋ halyq aǧartu bölımınıŋ şeşımımen pedtehnikum bolyp qaita qūryldy. 1925 jyly pedtehnikumdy bırınşı bolyp bıtırgen 40 oquşynyŋ segızı ǧana qazaq jastary edı. Qazaqtyŋ aqiyq aqyny Maǧjan Jūmabaev alǧaşqy ūstazdardyŋ bırı bolyp, bolaşaq qazaq ziialylary men aqyn-jazuşylarynyŋ ırgetasyn qalady. Alǧaşqy oqu ornyn qūrudaǧy eŋbegı eskerılıp, 1993 jyly (būrynǧy peduchilişe) qazırgı pedkolledjge Maǧjan Jūmabaev esımı berıldı. Qazaq keŋes ädebietınıŋ ökılderı Säbit Mūqanov, Jūmaǧali Sain, Äbdılda Täjıbaev, Şaiah­met Qūsaiynov, İvan Şuhov, Keŋes Odaǧynyŋ Batyry Ysqaq Ybyraev siiaqty körnektı tūlǧalardyŋ esımı oqu ornynyŋ tarihynda altyn ärıppen ja­zylǧan.
Bız oqyǧan 1961-1965 jyldar aralyǧynda İlia Pavlovich Zalmanov peduchilişe direktory bolyp ıstedı. Öte talapşyl, bılımdı, mädeniettı adam ekendıgın jas bolsaq ta baiqaityn edık. Auyldan kelgen, jasqanşaq saryauyz balapan14-15 jasar bızderdı qala ömırıne beiımdep, bolaşaq ūstaz boluǧa daiarlai bastaǧan Ermek Aqpanbetov, Aian Abdrahmanov, Mädılhan Esmaǧanbetov aǧailardy jäne Sara Aiapbergenova täteiımızdı qalaişa ūmytamyz?! Ermek aǧaiymyz körnektı klassik jazuşy Säbit Mūqanovtyŋ «Möldır mahabbat» romanynyŋ basty keiıpkerı bolǧan Bätes pen Bürkıttıŋ prototipı Janahmet Aqpanbetovtyŋ balasy edı, al Aian aǧamyz respublikamyzǧa belgılı qoǧam qairatkerı, ärı aqyn, jurnalist, 1937-38 jyldardaǧy quǧyn-sürgınnıŋ qūrbany bolǧan Abdrahman Aisarinnıŋ ūly edı. Äkesıne tartqan öte körkem, symbatty, qazaq ädebietı pänınıŋ bılgırı Aian aǧamyzdy er balalar naǧyz sal-serınıŋ tırı keiıpkerı retınde köretınbız. Mädılhan Esmaǧanbetov aǧai Mäskeudıŋ Chaikovskii atyndaǧy konservatoriiasynda oqyǧan, ataqty aǧaiyndy Rişad, Müsılım Abdulindermen bırge qyzmettes bolǧan. Belgısız bır sebeptermen Almatydan Petropavlǧa köşıp kelıp, peduchilişede sabaq berıp, qanşama jetkınşektıŋ muzykalyq sauatyn aşyp, ömırge joldama berdı. Bızben bırge oqyǧan, respublikaǧa tanymal kompozitor Jolaman Tūrsynbaevtyŋ baǧyn aşyp, muzyka älemıne engızgen Mädılhan aǧamyz bolatyn.
Aiauly ūstazdarymnyŋ ışınde Sara Aiapbergenovaǧa erekşe toqtalǧym keledı. Sebebı bız­dıŋ synyp jetekşımız bolyp, boiymyzǧa adami qasietterdı tärbieleuge janyn aiamaǧan ūstazymyz edı. Qyzyljar öŋırı­nıŋ tumasy, Petropavl ped­uchilişesın bıtırgennen keiın, Semei pedagogikalyq institutynyŋ himiia-biologiia fakultetın aiaqtap, ūstazdyq jolyn bastaǧan eken. 1948-1975 jyldar aralyǧynda soltüstık öŋırdıŋ orta mektepterı men tehnikumdarynda ūstazdyq jasady, talai jas jetkınşekterge mektepterdegı eŋ qiyn pän­derdıŋ bırı – himiiadan därıs berdı, sonymen qatar biologiia siiaqty qyzyqty pändı ömırmen ūştastyra bıldı. Tabiǧatty aialau sezımın boiymyzǧa sıŋırgen täjıribelı ūstaz edı. 1976-1983 jyldary qazırgı Astana qalasyndaǧy 100 jyldyq tarihy bar Jambyl Jabaev atyndaǧy № 4 mektep-gimnaziiasynyŋ direktory bolyp jemıstı eŋbek ettı. Keŋes ükımetınıŋ ekonomikasy men saiasi jüiesınıŋ qarama-qaişylyqty damu kezeŋınde, respublikanyŋ tüpkılıktı halqyn ūltsyzdandyryp, bır­yŋǧai keŋes halqyna ainaldyru uaqytynda oblys ortalyǧyndaǧy jalǧyz qazaq mektebın saqtap qaluǧa barynşa küş salǧan Sara Ahmetqyzyna oŋai bolǧan joq. Halqymyzdyŋ tılın, dästürın saqtauǧa belsene aralasqan sol kezdegı qazaq ziialylarynyŋ qatarynda boldy. Otansüigış, ūltjandylyq qasietterdı, qazaqylyqty jas ūrpaqtyŋ boiyna sıŋıru deŋgeiı mektep ūjymy men ony basqaryp otyrǧan basşysyna tıkelei bailanysty bolǧanyn bılemız.
1979 jyly Aqmola oblysy auma­ǧyn­da nemıs avtonomiiasy qūrylady degen sybys şyqqan uaqytta, Selinogradta qazaq jastarynyŋ qar­sylyq bıldırıp, köşege şyqqanyn tarihtan bılemız. Kommunistık partiia basşylyǧy özderınıŋ josparlaǧan oilary ıske as­paǧan būl oqys oqiǧadan keiın, qazaq mektepterı men student jastarynyŋ jaǧdaiyna alaŋdai bastaǧan edı. Jetı jyldan keiın Jeltoqsan köterılısı osy oqiǧanyŋ jalǧasy ıspettı şaryqtau şyŋy bolyp, keŋestık jüienıŋ küireuıne äkeldı. Mıne, osy saiasi oqiǧalardan keiın Sara Ahmetqyzyna mektep basqaru ısınde joly kesıldı. Sol bır qiyn kezderdı eske ala otyryp, şäkırtterınıŋ boiyna ūltjandylyqty sıŋırgen ol eŋbegı zaia ketpegenın bügıngı Täuelsız Qazaqstannyŋ aldyŋǧy qatarly 50 eldıŋ qataryna qosylǧanyna maqtanyş sezımmen quanady. Seksennıŋ seŋgırınen asqan, «Halyq aǧartu ısınıŋ üzdıgı», Bılım ministrlıgınıŋ Qūrmet gramotasy jäne «Eŋbek ardagerı» medalımen marapattalǧan ūstazdardyŋ ūstazy Sara Ahmetqyzy – nemere, şöbere süigen baqytty äje.
Onyŋ aldyn körgen şäkırt­terınıŋ özı bügınderı qiyn da qyzyǧy mol qasiettı maman­dyqtyŋ şyŋyna şyǧyp, zeinetın körude. Būl künderı elımızdıŋ jüregı – äsem qalamyz Astanada tūratyn, elu jylǧa juyq jūmys ötılı bar, onyŋ otyz jylǧa juyǧyn mektep direktory bolǧan Toilybai Şarişev, Sälima Şarişeva, Läzzat İmankulova, Qyzyljar öŋırınde tūryp jatqan zeinetker ūstaz İgıbai Taşmaǧanbetov siiaqty şäkırtterı Sara apaiyn jäne qasiettı mamandyqtyŋ tuyn berık ūstap kele jat­qan Astana qalasynyŋ ūstaz­daryn aldaǧy kele jatqan mere­kesımen qūttyqtai otyryp, Elbasymyzdyŋ «Mäŋgılık El» ideiasyn ıske asyruda tabysqa jetuıne tılektes.

Qajymūrat NÄSİEV,
QR Bılım beru ısınıŋ üzdıgı