Qazırgı taŋda koronavirus infeksiiasyn jūqtyrudyŋ qaupı nege joǧary? Ǧalymdardyŋ zertteuınşe, ındettıŋ auyr türıne şaldyǧyp, sodan jazylǧan adamnyŋ boiynda 3-5 aidan keiın osy dertke qarsy antidene joiylady. Qazaqstanda Covid-19 mausym-şılde aiynda jappai taraldy. Demek, şamamen sodan üş aidan keiıngı uaqyt – qaraşa men jeltoqsanda aurudy ötkergen nauqastardyŋ da antidenesı bäseŋdeidı. Osylaişa olarda virusty qaita jūqtyru qaupı artady. 
Bıraq äzırge ındetke adamdardyŋ qaitadan şaldyǧu oqiǧalary elımızde anyqtalmady. Densaulyq saqtau ministrı Aleksei Soi ǧalymdardyŋ osyndai tūjyrymyn jetkızıp, bügınde tūrǧyndar arasynda ūjymdyq immunitettı qalyptastyru maŋyzdy mäsele ekenın aitty. Ol Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymynyŋ bas direktory Tedros Gebreiesustyŋ sözın alǧa tartyp, adamdar arasynda jappai ekpe negızınde tūrǧyndardyŋ köp bölıgınde immunitet bolsa, aurudyŋ taraluy toqtaidy. Osylaişa vaksina basqaratyn immunitet infeksiiany joia alady. Vaksina äzırlengenge deiın karantin şaralaryn oryndau kerek dep tūjyrymdady.
TÖTENŞE JAǦDAI TAǦY DA ENGIZILE ME?
Ministr Aleksei Soidyŋ aituynşa, Qazaqstanda tötenşe jaǧdai rejimın qaita engızu nemese engızbeu mäselesı eldegı epidemiologiialyq jaǧdaiǧa bailanysty. «Eger jaǧdai mūny qajet etse, ol engızıledı. Bıraq bız qazır Qazaqstandaǧy tūraqtylyqty saqtaimyz dep ümıttenemız, öitkenı ärbır azamat köpşılık şaralar ūiymdastyrmau, qaşyqtyqty saqtau, maska taǧu arqyly ǧana özın jäne ainalasyn qorǧauǧa bırlesıp atsalysady. Eger sonyŋ bärı jasalsa, onda aldaǧy auyr kezeŋnen karantinsız şyǧuymyz mümkın» dedı ol.
Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymynyŋ tötenşe jaǧdailar jönındegı öŋırlık direktory Dorit Nisannyŋ mälımdeuınşe, koronavirustyŋ türlerı men formalary COVID-19 pandemiiasynyŋ ekınşı tolqyny joq ekenın körsetken. Onyŋ aituynşa, qazırgı taŋda koronaviruspen auyratyndar sany ösıp kele jatqan elder men nauqastar sany azaiyp kele jatqan memleketter de bar. «Bız būl jaǧdaidy künde baqylap otyramyz, auru jūqtyrǧandar sany tömen elderdegı jaǧdaidy zertteimız. Köptegen adamdar koronavirustyŋ öte qauıptı auru ekenın tüsınbeidı. Sebebı älemdegı halyqtyŋ tek 5 paiyzy auyr halde» deidı ol. DDŪ mälımetıne säikes, älemde koronavirus jūqtyrǧandar sany 37 millionnan asty. Indetten 1 070 355 nauqas köz jūmdy.
KARANTİN TALAPTARY JİI BŪZYLADY
14 qazannan bastap bas memlekettık sanitarlyq därıger Janna Pırälievanyŋ Nūr-Sūltan qalasynda şekteu jäne karantin şaralaryn qataŋdatu turaly qaulysy jariialandy. Osy oraida elordanyŋ basty nazarǧa alynuyna ne sebep boldy? Qazır auru jūqtyru qaupı ūlǧaidy. Sol sebeptı qala deŋgeiınde naqty şaralardy qabyldau turaly şeşım qabyldandy. Bız būl şekteu şaralaryn qoldaimyz. Jaǧdaidy teŋestıru kerek. Älbette, jaǧdai üreilı deuge kelmeidı. Alaida ındet jūqtyrǧan azamattardyŋ sany artyp ketpeu üşın aldyn alu şaralaryn jasau kerek» dedı Aleksei Soi.
Elordanyŋ «qyzyl aimaqqa» enuı karantin talaptarynyŋ jiı būzyluynan da körınıs tabuda. Densaulyq saqtau vise-ministrınıŋ orynbasary Erlan Qiiasovtyŋ aituynşa, mobildı monitoring toby karantin şaralarynyŋ saqtaluyn tūraqty tekserude. Soŋǧy üş aptada elordada ereje jiı būzylǧanyn tılge tiek ettı. Biyl 18 qyrküiek pen 12 qazan aralyǧynda 5224 nysanda karantin talaby būzylǧan. Tekserılgen nysandardyŋ 62 paiyzy sanitarlyq-epidemiologiialyq jäne sanitarlyq-profilaktikalyq şaralar men karantin talaptaryn saqtamai jūmys ıstegen.
PTR TEST ARZANDAIDY
Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev ındettıŋ ekınşı kezeŋıne daiyndyq jönındegı keŋeste älemde zerthanalar jelısınıŋ keŋeigenıne, testıleu baǧasynyŋ tömendegenıne qaramastan elımızde onyŋ qūny joǧary bolyp otyrǧanyn synǧa alǧan edı. Mäselen, bızdegı PTR test synaǧynan ötu baǧasy 10 myŋ men 18 myŋ teŋgenıŋ aralyǧynda. Būl baǧa tūrǧyndardyŋ basym köpşılıgı üşın qoljetımdı emes. Osyǧan orai qūzyrly ministrlık ökılderı Qazaqstanda koronavirusty anyqtaityn PTR testten ötu aqysy arzandaitynyn jetkızdı.
Olardyŋ aituynşa, mamandardy daiarlau arqyly otandyq zerthanalardyŋ quatyn täulıgıne 63 myŋ zertteuge deiın jetkızu közdelgen. «Şyǧyn materialdary baǧasynyŋ naryqta arzandauyna bailanysty Densaulyq saqtau ministrlıgı PTR-test tarifın 22 paiyzǧa deiın arzandatu boiynşa ūsynys äzırledı. Sonymen qatar jeke qorǧanys qūraldary men test-jüie arzandady. Ūsynys maqūldansa, osy aidyŋ soŋyna deiın tarif bekıtıledı» dedı Aleksei Soi.
ÄREKETSIZDIKKE JOL BERMEU KEREK
Prezident janyndaǧy Ūlttyq qoǧamdyq senım keŋesınıŋ müşesı Marat Şibūtov qazır koronavirustyŋ būryn örşıgen kezındegı jıberılgen qatelıkterden sabaq aluymyz qajettıgın aitady. «Bırınşı tolqyn kezınde ındettı bärı daiyndyqsyz qarsy aldy. Daǧdarys kezınde elımızdegı keibır qūrylym joq bolyp kettı. Bärı qalypqa kelgen kezde ǧana olar közge körınıp, baspasöz habarlamasyn tarata bastady. Al halyqqa kerek kezde közden tasa boldy.
Aldaǧy uaqytta mūndai qatelıkke jol bermeuımız kerek. Qatelıkten sabaq alyp, jüiedegı keibır qūrylymnyŋ äreketsız otyruyna jol bermeuımız qajet. Mysaly, ne üşın jemqorlyqqa qarsy küres qyzmetı basqa jaqqa tasymas üşın nemese eşkım ūrlap ketpes üşın gumanitarlyq kömektı qadaǧalauǧa mäjbür boldy? Būl nenı bıldıredı? Būl auru örşıp tūrǧan kezde «SK-Farmasiia» dūrys jūmys ıstemegenın, qoǧamnyŋ oǧan senımı bolmaǧanyn bıldıredı» dedı ol.
JŪQTYRU QAUPIN QAITSEK AZAITAMYZ?
Medisina salasyndaǧy mamandar koronavirus infeksiiasyn jūqtyru qaupın qalai azaituǧa bolatynyn aitty. Ol üşın köpşılık ıs-şaralarǧa, sonyŋ ışınde otbasylyq, estelık, saltanatty toilar, mereitoilar, as, eske alu, oiyn-sauyq, kinoteatrlar, körermenderdıŋ qatysuymen sporttyq t.b.şaralarǧa, üide ötkızıletın ıs-şaralarǧa qatysty tyiym kerek. Sonymen qatar kün saiyn oiyn-sauyq oryndarynyŋ jäne arnaiy tamaqtanu nysandarynyŋ, al jeksenbı künderı azyq-tülık satatyn jäne satpaityn jabyq bazarlardyŋ jūmysyna tyiym salu qajet.
Menşık nysanyna qaramastan, qalalyq nysandardyŋ jūmys beruşılerı qyzmetkerlerdıŋ köp bölıgın, bırınşı kezekte 50 jastan asqan qyzmetkerlerın qaşyqtan jūmys ısteuge köşırıp, mektepter men mektepke deiıngı balalar mekemelerınde kezekşı toptardyŋ jūmysyn jalǧastyra otyryp, bılım beru mekemelerınıŋ qaşyqtan jūmys ısteu rejimın saqtau kerek.
Köp päterlı üilerdıŋ kıreberısterı men balalar alaŋdaryn aptasyna 3 ret profilaktikalyq dezinfeksiialaudy qaita bastau, qoǧamdyq kölıkte, qoǧamdyq tamaqtanu nysandarynda jäne demalys oryndarynda äleumettık qaşyqtyq pen maska rejimın saqtau, olardy baqylau jönındegı monitoringtık toptardyŋ jūmysyn qaita bastau qajet.
Qoǧamdyq oryndarda, adamdar köp ötetın köşelerde, onyŋ ışınde qoǧamdyq kölıkte betperde kiiu virustyŋ auamen taraluyna jol bermeidı. Barlyq adamdardyŋ bettūmşa qoldanuy qoǧamda derttıŋ jūqtyru qaupın 90 paiyzǧa azaitady. Qoǧamdyq kölıkpen jürgen kezde mındettı türde maska kiiu, közdı, auyz jäne mūryndy ūstamau, qoldy öŋdeu üşın antiseptik qoldanu, lyq tolǧan qoǧamdyq kölıkke otyrmau kerek.
Mektepterdegı kezekşı synyptarǧa baratyn balalardyŋ ata-analaryna arnalǧan ūsynymdar qoǧamdyq oryndardaǧy ıs-äreketterge ūqsas. Bıraq ata-analar men mektep basşylyǧy tarapynan, sondai-aq mındettı kündelıktı filtrmen baqylau kerek, eger bala syrqattanyp qalsa nemese JRVİ belgılerı anyqtalǧan jaǧdaida ony naqty diagnoz qoiylǧanǧa jäne sauyqqanǧa deiın şettetu qajet.
Tūrǧyndarǧa ındettıŋ jaŋa tolqynynyŋ bastaluyna bailanysty standartty saqtyq şaralaryna bei-jai qaramauǧa, qonaq şaqyryp, jappai otbasylyq ıs-şaralar ötkızbeuge, adamdar köp jinalatyn jerlerge barudan aulaq boluǧa, qatty qajettılık tuyndamasa, qoǧamdyq kölıktermen jüruden jäne şetelderge ūşudan aulaq boluǧa, kışkentai, orta jäne jasy egde tartqan otbasy müşelerın qorǧauǧa keŋes berıledı. JRVİ belgılerı paida bolǧan jaǧdaida özın-özı emdeumen ainalyspau kerek, otbasynyŋ basqa müşelerınen oqşaulanyŋyz jäne därıgerdı üige şaqyryp, medisinalyq kömekke jügınıŋız.
